Πρωτιά του ΙΤΕ Κρήτης σε επιχορηγήσεις του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Έρευνας

Τα δέκα χρόνια του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Έρευνας (ERC) γιορτάσθηκαν στο Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών. Πάνω από 70 εκατ. ευρώ οι επιχορηγήσεις σε Έλληνες ερευνητές μέχρι σήμερα
Αν υπήρχε ένα Νόμπελ στις ερευνητικές επιχορηγήσεις, αυτό ασφαλώς θα ανήκε στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο Έρευνας (ERC), το μόνο στην Ευρώπη που επιχορηγεί έναν μεμονωμένο ερευνητή, ακόμη και στην αρχή της καριέρας του, με 1,5 έως 2,5 εκατ. ευρώ. Τα δέκα χρόνια του ERC γιορτάζονται αυτή την εβδομάδα διεθνώς (13-19 Μαρτίου) με πάνω από 145 εκδηλώσεις σε 35 χώρες, ενώ η κεντρική εκδήλωση θα γίνει στις Βρυξέλλες την επόμενη Τρίτη.

Τη σχετική εκδήλωση στην Ελλάδα διοργάνωσε σήμερα Τετάρτη το Εθνικό Κέντρο Τεκμηρίωσης (ΕΚΤ) στο Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών (ΕΙΕ), σε συνεργασία με τη Γενική Γραμματεία Έρευνας και Τεχνολογίας και με την υποστήριξη της Ευρωπαϊκής Επιτροπής.
Το 2007 η Ευρωπαϊκή Επιτροπή δημιούργησε το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο Έρευνας (με πρώτο πρόεδρο του επιστημονικού συμβουλίου τον Έλληνα βιολόγο Φώτη Καφάτο) για να ενθαρρύνει την έρευνα αιχμής στην Ευρώπη μέσω της υποστήριξης κορυφαίων ερευνητών. Μέσα στη δεκαετία, το ERC έχει χρηματοδοτήσει περίπου 7.000 ερευνητές, έχει υποστηρίξει περισσότερα από 40.000 μέλη ερευνητικών ομάδων και έχει διαθέσει το 64% του προϋπολογισμού του σε νέους ερευνητές στο ξεκίνημα της καριέρας τους.

Το πρόγραμμα του ΕRC, με προϋπολογισμό περίπου 13 δισ. ευρώ για την περίοδο 2014-2020, υποστηρίζει την έρευνα αιχμής αποκλειστικά στη βάση της επιστημονικής αριστείας, σε οποιονδήποτε τομέα της επιστήμης ή της τεχνολογίας, χωρίς προτεραιότητες ή αποκλεισμούς. Ενθαρρύνεται η διεπιστημονικότητα και χρηματοδοτείται η έρευνα που, αν και δεν σχετίζεται άμεσα με την αγορά, είναι απαραίτητη για τις τεχνολογίες του μέλλοντος (όπως η νανοτεχνολογία) ή για την αντιμετώπιση των περιβαλλοντικών προκλήσεων (όπως η κλιματική αλλαγή).

Οι τρεις κύριες κατηγορίες επιχορηγήσεων είναι για ερευνητές στη φάση εκκίνησης της καριέρας τους (Starting Grants: 1,5 εκατ. ευρώ), στη μέση φάση της εδραίωσής τους (Consolidating Grants: 2 εκατ. ευρώ) και στην ώριμη φάση τους (Advanced Grants: 2,5 εκατ. ευρώ), ενώ από το 2018 θα επανέλθουν και οι επιχορηγήσεις συνέργειας (Synergy Grants).

Οι ερευνητές έχουν απόλυτη ανεξαρτησία στη διαχείριση των κονδυλίων της επιχορήγησης, ενώ κάθε επιχορηγούμενος ερευνητής συνεργάζεται και χρηματοδοτεί κατά μέσο όρο έξι έως επτά άλλους ερευνητές. Μια επιχορήγηση-υποτροφία ERC αποτελεί «διαβατήριο» για τη μελλοντική προαγωγή ενός ερευνητή πανεπιστημίου ή ερευνητικού κέντρου.

Πρώτη η Κρήτη και πρώτο το ΙΤΕ

Στη χώρα μας, η Κρήτη είναι η πρώτη περιφέρεια σε επιχορηγήσεις του ERC, κυρίως χάρη στο Ίδρυμα Τεχνολογίας και Έρευνας (ΙΤΕ), που έχει τους περισσότερους ερευνητές με επιχορήγηση ERC από κάθε άλλο ερευνητικό φορέα στην Ελλάδα.

Ο πρόεδρος του ΕΙΕ δρ Βασίλης Γρηγορίου επεσήμανε ότι η Ελλάδα είναι η 20ή χώρα σε συμμετοχή στις χρηματοδοτήσεις του ERC, ενώ το ποσοστό επιτυχίας στις αιτήσεις χρηματοδότησης από Έλληνες ερευνητές είναι μόνο 3,6%, πολύ κάτω από τον μέσο ευρωπαϊκό όρο (11% περίπου). Συγκριτικά, το ποσοστό επιτυχίας της Νο 1 χώρας στην ΕΕ, της Γαλλίας, είναι 16%, ενώ του Ισραήλ 19%.

«Έχουμε προτάσεις από Έλληνες ερευνητές, αλλά όχι πολλές καλές προτάσεις. Έχει διαμορφωθεί μια κουλτούρα φόβου για το ERC», είπε ο κ. Γρηγορίου και τόνισε «ότι πρέπει να ανεβάσουμε τα ποσοστά επιτυχίας μας».

Ο εκπρόσωπος του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Έρευνας δρ Θεόδωρος Παπάζογλου ανέφερε ότι οι επιχορηγήσεις του ERC αποτελούν περίπου το 17% των συνολικών κονδυλίων για την Έρευνα που διαθέτει η ΕΕ μέσω του «Ορίζοντα 2020». Μεταξύ 2007-2016 έχουν κατατεθεί συνολικά περίπου 62.000 ερευνητικές προτάσεις από 44.175 ερευνητές. Οι συνολικές επιχορηγήσεις έχουν φθάσει τα 12,43 δισ. ευρώ και η μέση χρηματοδότηση ανά ερευνητή είναι 1,7 εκατ. ευρώ.

Επεσήμανε ότι, αν και η Ελλάδα είναι από τις τελευταίες χώρες σε ποσοστά επιτυχίας, μετά το 2015 βελτιώνεται, ενώ αν ληφθούν υπόψη ο πληθυσμός της και το ύψος των δαπανών της για Έρευνα και Ανάπτυξη (R&D), βρίσκεται στην πρώτη πεντάδα ή εξάδα του ERC. Από την άλλη, οι περισσότεροι Έλληνες ερευνητές που έχουν πάρει επιχορήγηση ERC, βρίσκονται εκτός Ελλάδας.

Πάνω από 70 εκατ. ευρώ στην Ελλάδα

Ο καθηγητής του Πανεπιστημίου Κρήτης Νεκτάριος Ταβερναράκης, μέλος του Επιστημονικού Συμβουλίου Έρευνας του ERC (ο μόνος Έλληνας μεταξύ των 22 μελών του) και πρόεδρος του Ιδρύματος Τεχνολογίας και Έρευνας (ΙΤΕ) μίλησε για τη συμβολή του ERC στην Ελλάδα. Όπως είπε, συνολικά έχουν εισρεύσει στην Ελλάδα πάνω από 70 εκατ. ευρώ μέσω επιχορηγήσεων του ERC, ενώ μπορούν να απορροφηθούν περισσότερα στο μέλλον, αν οι Έλληνες ερευνητές τολμήσουν να υποβάλουν περισσότερες προτάσεις.

Αναφέρθηκε στις χρόνιες αδυναμίες της έρευνας στην Ελλάδα, όπως η αντιμετώπισή της ως πολυτέλειας, η λογική της ισοπέδωσης αντί της αριστείας, η δραματική γραφειοκρατία, η σημαντική καθυστέρηση στην απορρόφηση πόρων του ΕΣΠΑ, η αδυναμία ερευνητικού προγραμματισμού σε βάθος χρόνου, η διαρροή επιστημόνων (brain drain) κ.ά. Από την άλλη, έκανε λόγο για το «ελληνικό παράδοξο» χάρη στην ύπαρξη θυλάκων αριστείας. «Μπορούμε να κάνουμε έρευνα αιχμής στη χώρα μας, που δεν έχει να ζηλέψει τίποτε από το εξωτερικό», τόνισε.

Υπογράμμισε ότι κάθε ευρώ κρατικής επιχορήγησης για την έρευνα στην Ελλάδα έχει μεγάλη ανταποδοτικότητα, καθώς αποφέρει περίπου τέσσερα ευρώ πρόσθετης επιχορήγησης από το εξωτερικό (π.χ. από το ERC). Άρα, είπε, «η έρευνα είναι μια επικερδής επένδυση, ένας από τους πιο υγιείς επενδυτικούς τομείς στην Ελλάδα».

Για να βελτιωθεί η κατάσταση, ο κ. Ταβερναράκης ζήτησε επιτέλους να υπάρξει συνέχεια και συνέπεια της ερευνητικής πολιτικής, ένα σταθερό εθνικό πρόγραμμα χρηματοδότησης της έρευνας, καθώς και παροχή κινήτρων για επιστροφή Ελλήνων επιστημόνων από το εξωτερικό. Ανέφερε ότι κατ’ εξοχήν «αδύναμο κρίκο» αποτελεί η έλλειψη επενδύσεων στην έρευνα από τον ιδιωτικό τομέα, με συνέπεια η έρευνα στη χώρα μας να είναι κυρίως «κρατικοδίαιτη».

O καθηγητής του Πανεπιστημίου Αθηνών Γιώργος Κόλλιας, πρόεδρος και επιστημονικός διευθυντής του Ερευνητικού Κέντρου Βιοϊατρικών Επιστημών «Αλ. Φλέμιγκ», παρουσίασε τη συμβολή του ERC στην ανάπτυξη των ερευνητικών κέντρων.

Ο δρ Γιώργος Χουρδάκης, ειδικός επιστημονικός σύμβουλος του αναπληρωτή υπουργού Έρευνας και Καινοτομίας Κώστα Φωτάκη, παρουσίασε το Ελληνικό Ίδρυμα Έρευνας και Καινοτομίας (ΕΛΙΔΕΚ), ως ένα νέο θεσμό στήριξης της επιστημονικής αριστείας τόσο για νέους όσο και έμπειρους ερευνητές.