Πρωτοπρεσβύτερος Μιχαήλ Βλαβογιλάκης θεολόγος – ιστορικός
Εκδοση της Ιεράς Μητροπόλεως Κυδωνίας και Αποκορώνου
ΤΕΧΝΟΤΥΠ Νοέμβριος 2013
Σήμερα απόγευμα 23 Ιουνίου ώρα 8 μ.μ. παρουσιάζεται το βιβλίο του ελλογιώτατου θεολόγου και ιστορικού συγγραφέα πρωτοπρεσβυτέρου Μιχαήλ Βλαβογιλάκη. Συγγραφέα πολυγραφότατου που έχει καταθέσει ως σήμερα ενδιαφέρουσες μελέτες και εκδόσεις του.
Η σημερινή παρουσίαση πραγματοποιείται (με πρόσκληση του σεβασμιωτάτου της Ιεράς Μητρόπολης Κυδωνίας και Αποκορώνου) στο πνευματικό ίδρυμα “Κρητική Εστία”, οδός Στράβωνος 12, στο Παγκράτι. Το βιβλίο αποτελεί έκδοση της Ι.Μ.Κ.Α. με την ευκαιρία των 100 ετών από την Ενωση της Κρήτης με την Ελλάδα. Συντονιστής είναι ο πρωτ. Ιωάννης Μαστοράκης. Θα γίνουν χαιρετισμοί από τον σεβασμιώτατο μητροπολίτη Κυδωνίας – Αποκορώνου κ. Δαμασκηνό, από τον πρόεδρο της Κρητικής Εστίας κ. Χαράλαμπο Σαλβαράκη και από τον κ. Γ. Πρασιανάκη, πρόεδρο του παραρτήματος Αττικής του Εθνικού Ιδρύματος Ερευνών και Μελετών “Ελευθέριος Κ. Βενιζέλος”. Ομιλίες – παρουσιάσεις θα γίνουν από: 1) Τον πανοσιολογιώτατο αρχιμ. Μάξιμο Παπαγιάννη, πρωτοσύγκελλο Ιεράς Αρχιεπισκοπής Αθηνών, β) Από τον Δημήτρη Κακαβελάκη, συγγραφέα – δημοσιογράφο και γ) τον κ. Νικόλαο Τζιράκη, ομότιμο καθηγητή Πανεπιστημίου Αθηνών.
Θα ακολουθήσει αντιφώνηση από τον συγγραφέα του πολύτιμου αυτού πονήματος που κατατέθηκε στη σημαντική επέτειο της εκατονταετηρίδας ένωσης Κρήτης – Ελλάδας. Εποχή κρίσιμη για όλη την ανθρωπότητα, για την Ευρώπη, αλλά ιδιαίτερα για την Ελλάδα και την Κρήτη και την Κύπρο που δοκιμάζονται τόσο οδυνηρά σε νέες καταστάσεις ανελευθερίας, οικονομικής δυστυχίας και πνευματικής αγωνίας για το αύριο ενός κόσμου που έχει ανατρέψει, ποδοπατήσει και αρνηθεί όλες τις αξίες πίστης, αλήθειας, ευθύνης, ηθικής δικαιοσύνης και ελευθερίας μέσα από φρικτές καταδυναστεύσεις και εκμεταλλεύσεις ατόμων και λαών. Με κεντρικό στόχο την εξαφάνιση του ανθρώπινου προσώπου το οποίο έχει μετατραπεί σε ένα αντικείμενο – αριθμό ενός χυδαίου και καταστροφικού μηχανισμού. Ομως, σ’ αυτή την ανθρωποφαγή άβυσσο της αποτυχίας ενός πολιτισμού χιλιετηρίδων ποια θα είναι η νέα υπόσταση της ανθρωπότητας;
ΟΤΑΝ Η ΚΡΗΤΗ ΚΑΤΑΛΗΦΘΗΚΕ…
Η Κρήτη καταλήφθηκε από την Τουρκία το 1669. Για να απελευθερωθεί ύστερα από πολλές αιματηρές επαναστάσεις και αγώνες το 1898 με την επανάσταση του Ακρωτηρίου, στην οποία έλαβε μέρος και ο Ελευθέριος Βενιζέλος. Αλλά η Ενωση της Κρήτης με την Ελλάδα -που δεν έγινε παράλληλα με τη δημιουργία του νεοελληνικού κράτους, μετά την επανάσταση του 1821- πραγματοποιήθηκε τον Δεκέμβρη του 1913, πέρυσι γιορτάσθηκαν τα 100 χρόνια μετά την Ενωση. Πάντως, ως τη στιγμή της περιπόθητης αυτής Ενωσης (από το 1821 έως το 1913) οι αγωνιστικοί σηκωμοί για “Ελευθερία – Ενωση ή θάνατο” ήταν συνεχείς και αιματοπότιστοι. Οι τουρκικές αγριότητες ήταν εφιαλτικές για τον κρητικό λαό και τους πρωταγωνιστές μαχητές για την Ελευθερία.
ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΕΙΣ ΓΙΑ
ΤΗΝ ΟΡΘΟΔΟΞΗ ΕΛΛΗΝΙΚΟΤΗΤΑ
Σε όλη αυτή την περίοδο ο χριστιανικός ορθόδοξος λαός συνέχισε αδιάπτωτα τις επαναστάσεις του. Με κορυφαίο γεγονός -που συγκλόνισε Κρήτη, Ελλάδα, Ευρώπη, κόσμο- το ολοκαύτωμα του Αρκαδίου, τον Νοέμβρη του 1866. Με τον θρυλικό ηγούμενο Γαβριήλ, τον Γιαμπουδάκη και όλους τους αυτοθυσιασθέντες να γίνουν σύμβολα πίστης και ελευθερίας στο διηνεκές. Οσο και αν όλες οι αξίες αλλάζουν, καταπατούνται και περιφρονούνται από τις εκάστοτε νέες συνθήκες και πραγματικότητες στην εξελικτική πορεία της ανθρωπότητας.
Ομως, γι’ αυτή την ορθόδοξη πίστη συνταυτισμένη με την Ελευθερία και την Ορθόδοξη ελληνικότητα οι αγώνες κατά του τρομερού τουρκικού κατακτητισμού άρχισαν από τα πρώτα χρόνια της τουρκικής κατάκτησης της Κρήτης.
ΠΡΩΤΟΠΟΡΟΙ ΤΗΣ ΚΡΗΤΙΚΗΣ ΕΛΕΥΘΕΡΙΑΣ
Σ’ αυτούς τους αγώνες για την κρητική ελευθερία μαζί με τον αγωνιζόμενο λαό και τους εκάστοτε επαναστατικούς φορείς του πρωτοπόροι ήταν οι ορθόδοξοι δεσποτάδες, αρχιμανδρίτες, παπάδες, μοναχοί και μοναχές. Ολοι αυτοί και αυτές που προσφέρανε σπουδαίες υπηρεσίες στον υπόδουλο ελληνισμό. Αυτοί που στήριξαν την πίστη, που διευκόλυναν την ανάγκη της ζωής, που κράτησαν αναμμένη τη φλόγα των αγώνων για την ελευθερία και αποτρέψανε τον ολικό εξισλαμισμό της Κρήτης. Οπως έκαμαν και στην επίσης σκληρή και εξουθενωτική ενετοκρατία της Κρήτης που περισώσανε τον κρητικό λαό από τον εκκαθολικισμό…
Αυτή η μεγάλη συμβολή της Αποστολικής Ορθόδοξης Εκκλησίας της Κρήτης κράτησε ως διοικούσα, πονούσα και μαχόμενη εκκλησία, με καθοριστικής σημασίας αλληλεγγύης και κοινωνικής στήριξης όλων των μοναστηριών της τον κρητικό λαό. Τόσο της υπαίθρου όσο και των κωμοπόλεων και πόλεων της νήσου.
ΟΤΑΝ ΟΙ ΕΚΚΛΗΣΙΕΣ ΓΙΝΑΝΕ ΤΖΑΜΙΑ ΚΙ
ΟΙ ΚΑΜΠΑΝΕΣ ΔΕΝ ΧΤΥΠΟΥΣΑΝ
Ομως κάθε επαρχία και κάθε επισκοπή είχε τους δικούς πρόμαχους της ελευθερίας και τους δικούς της αρχιερείς, ιερείς, μοναχούς πρωτοπόρους αγωνιστές της πίστης με προσφορά παιδείας, ενίσχυση πίστης και προσφορά επιβίωσης όταν δεν λειτουργούσαν ελληνικά σχολεία, όταν οι Τούρκοι μετατρέπανε τις Ορθόδοξες εκκλησίες μας στις πόλεις και στα κεφαλοχώρια σε τζαμιά κι όταν οι καμπάνες δεν χτυπούσαν.
Αλλά και όταν τα μοναστήρια, επίσκοποι κ.λπ. κάλυπταν τις παράλογες απαιτήσεις και εκβιασμούς αγάδων και αχόρταγων γενίτσαρων για να προστατέψουν τον λαό.
ΠΟΛΥΤΙΜΗ ΠΡΟΣΦΟΡΑ π. ΜΙΧΑΗΛ ΒΛΑΒΟΓΙΛΑΚΗ
Αυτή τη μεγάλη προσφορά -από την αρχή της τουρκικής κατοχής ως την αποτουρκοποίηση της Κρήτης με τη συμπλήρωση πέρυσι 100 χρόνων Ενωσης Κρήτης με Ελλάδα- μας παρέδωσε (μετά το προηγούμενο πολυσέλιδο βιβλίο του) ο περισπούδαστος θεολόγος, άοκνος ιστορικός ερευνητής – συγγραφέας ο πρωτοπρεσβύτερος Μιχαήλ Βλαβογιλάκης με τίτλο “Πρωτοπόροι Κρητικής Ελευθερίας. Οι κληρικοί που κατάγονται ή έδρασαν στον Αποκόρωνα και στην Κυδωνία την περίοδο της τουρκοκρατίας”.
Στον πρόλογο αυτού του σημαντικού βιβλίου των 222 σελίδων γράφει και τα εξής: Η ιστορία είναι η ζωή και η δράση του ανθρώπου στο παρελθόν και ό,τι την επηρεάζει. Η καταγραφή της ιστορίας είναι μια διαδικασία έρευνας που οδηγεί στη γνώση του παρελθόντος. Η προβολή και η αποκάλυψη της δράσης και της συμπεριφοράς των πρωταγωνιστών του παρελθόντος μπορεί να μας βοηθήσει να συνειδητοποιήσουμε την εθνική και θρησκευτική μας ταυτότητα. Η γνώση του παρελθόντος καλλιεργεί γόνιμα ερεθίσματα, προσφέρει λύσεις και συμβάλλει στην αντιμετώπιση των προβλημάτων του παρόντος… Τα πρόσωπα του παρελθόντος μπορούν να αποτελέσουν πρότυπα μίμησης και συμπεριφοράς για το παρόν και το μέλλον.
ΕΡΓΟ ΕΡΕΥΝΑΣ
20 ΧΡΟΝΩΝ
Οπως επίσης αναφέρει ο π. Μιχαήλ Βλαβογιλάκης η εργασία του αυτή είναι κάρπος έρευνας που ξεκίνησε πριν από 20 χρόνια. Ενα μέρος από το υλικό υπάρχει σε προηγούμενες εργασίες μου, ενώ το υπόλοιπο συγκεντρώθηκε τον τελευταίο χρόνο. Η ιδέα να συμβάλει η Μητρόπολή μας στην επέτειο με την προβολή των αγώνων του κλήρου της περιοχής ανήκει στον σεβασμιώτατο μητροπολίτη Κυδωνίας και Αποκορώνου κ. Δαμασκηνό. Μια πρωτοβουλία – ιδέα στην οποία έδωσε συγκεκριμένη μορφή ο πανοσιολογιώτατος πρωτοσύγκελλος της Μητρόπολής μας π. Δαμασκηνός Λιονάκης. Η κατανομή του υλικού έγινε σε δύο μέρη.
Στο α’ μέρος περιλαμβάνονται ο κληρικοί για τους οποίους έχουμε πλήρη βιογραφικά στοιχεία, ενώ στο β’ μέρος περιλαμβάνονται κληρικοί για τους οποίους δεν υπάρχουν πολλά στοιχεία, αλλά απλές και περιστασιακές αναφορές…
Βασικά, η αρχική ιδέα ήταν να προβάλουμε τους κληρικούς που κατάγονται από τις επαρχίες Αποκόρωνα και Κυδωνίας. Υπάρχουν όμως κληρικοί που δεν γεννήθηκαν, αλλά έζησαν κι έδρασαν σ’ αυτές τις επαρχίες και στη συνέχεια σε άλλες περιοχές. Γι’ αυτό συμπεριλήφθηκαν τελικά όλοι οι κληρικοί, από την αρχή της τουρκοκρατίας, που κατάγονται ή έδρασαν στον Αποκόρωνα και στην Κυδωνία. Ομως από την αρχή της Τουρκοκρατίας μέχρι το 1830 σημαντικό πρόβλημα είναι η ένδεια των στοιχείων.
ΔΑΜΑΣΚΗΝΟΣ: ΠΛΗΤΤΕΤΑΙ ΔΟΛΙΩΣ ΤΟ ΠΑΤΡΙΩΤΙΚΟ ΑΙΣΘΗΜΑ
Στο πρόλογό του ο μητροπολίτης Κυδωνίας και Αποκορώνου γράφει και τα εξής: “Το παρόν έγκριτο πόνημα εκδόθηκε με την ευλογία και πρωτοβουλία της Ιεράς Μητροπόλεως Κυδωνίας και Αποκορώνου ως ελάχιστη συμβολή στη μνήμη των ηρώων κληρικών, με την ευκαιρία της συμπληρώσεως της εκατονταετηρίδας από της Ενωσης της Κρήτης με τη μητέρα Ελλάδα. Αποτελεί μοναδικό στο είδος του έργο ιστορικής συγγραφής, συνιστάται δε θερμώς σε όσους επιθυμούν να εμβαθύνουν στην ένδοξη ιστορία του τόπου μας. Αν συνεκτιμηθεί το γεγονός ότι σήμερα δολίως πλήττεται το πατριωτικό αισθητήριο και παραχαράσσεται η ιστορική αλήθεια, γίνεται κατανοητό από τέτοιες εκδόσεις καθίστανται στην εποχή μας περισσότερο σημαντικές. Είθε ο Κύριος να ευλογεί τον ποιήσαντα και με τις ευχές των βιογραφουμένων κληρικών να τη στερεώνει στη διάνοια της ιστορικής μελέτης και συγγραφής…”.
ΗΘΕΛΕ ΔΙΑ ΤΗΣ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣ ΜΑΣ
ΤΗΝ ΥΠΟΤΑΓΗ ΜΑΣ
Στην εισαγωγή του ο π. Μ. Βλαβογιλάκης αναφέρει πολλά και ενδιαφέρονται από τα οποία σταχυολογούμε τα κάτωθι:
“Μετά την κατάκτηση της Κρήτης από το 1669 η Πύλη επέτρεψε στους χριστιανούς τον διορισμό μητροπολίτη και επισκόπων. Η εύνοια αυτή απέβλεπε στην ευκολότερη και αμεσότερη υποταγή των ραγιάδων.
…Η εκκλησία ανέλαβε γάμους, διαζύγια, δίκες και απέτρεψε τον ολικό εξισλαμισμό της Κρήτης.
Τα μοναστήρια ανασυγκροτήθηκαν οικονομικά και κατόρθωσαν να ασκήσουν τον πνευματικό προορισμό τους. Ολα τα σχολεία που λειτούργησαν με την ανοχή του κατακτητή από τις αρχές, κυρίως του 19ου αιώνα χρηματοδοτήθηκαν από τα μοναστήρια. Ετσι η Παιδεία έγινε η αιτία των επαναστάσεων της Κρήτης.
Η ΦΡΙΚΤΗ ΠΕΡΙΟΔΟΣ ΤΟΥ ΓΕΝΙΤΣΑΡΙΣΜΟΥ 1715-1770
Οι αρχιερείς που υπηρέτησαν στην Κρήτη ήταν μορφωμένοι, ευσεβείς, θαρραλέοι, εφευρετικοί στις απαιτήσεις των Τούρκων και ένθερμοι οπαδοί της Παιδείας. Οι κληρικοί της υπαίθρου ζούσαν από τις εργασίες τους και τις προσφορές των χριστιανών παρότι ήταν λιγογράμματοι που οι σημαντικότεροι σύμβουλοι και συμπαραστάτες των απλών χωρικών ήταν οι ηγέτες της ενορίας τους. Συνήθως δεν συμμετείχαν ενεργά στις εξεγέρσεις για να αποτελούν συχνά τα πρώτα θύματα της τουρκικής εκδιωκτικότητας.
Από την αρχή της επανάστασης του ’21 αρκετοί αρχιερείς, ιερείς και μοναχοί είχαν μυηθεί στο ιδεώδες του σηκωμού για την ελευθερία Ελλάδας – Κρήτης. Αλλά επειδή η συμμετοχή ένοπλων κληρικών στον πόλεμο εθεωρείτο αδίκημα στην περίοδο του ’21 κάποιοι έφτασαν στο σημείο να αποσχηματιστούν εκούσια για ν’ αγωνιστούν για τα ιδανικά της πατρίδας και της ελευθερίας. Ετσι ένα μέρος του κλήρου αυτοθυσιάστηκε μαζί με χιλιάδες πιστούς.
Η περίοδος 1715-1770 στη Δυτική Κρήτη ήταν φρικτή, λόγω της εγκατάστασης πολλών γενίτσαρων… πριν από το ’21 στη Δυτική Κρήτη. Σε δεκαεπτά χρόνια απαγχονίστηκαν πάνω από 4.000 χριστιανοί, ενώ 2.811 εξισλαμίστηκαν…
ΤΟΤΕ ΔΙΑΦΥΛΑΞΗ ΕΘΝΙΚΗΣ ΣΥΝΕΙΔΗΣΗΣ ΚΑΙ ΟΡΘΟΔΟΞΗΣ ΠΙΣΤΗΣ
Ομως η Εκκλησία προβάλλοντας τη διάκριση του κρητικού χριστιανού από τον βάρβαρο κατακτητή ή τον εξωμότη συντηρώντας το μίσος κατά των Τούρκων, κατάφερε να διατηρήσει και να διαφυλάξει την πίστη και τις παραδόσεις των Κρητών για να διαφυλάξει την εθνική συνείδηση με την ορθόδοξη πίστη…
“Πρωτοπόροι της Κρητικής Ελευθερίας – Κληρικοί που κατάγονται ή έδρασαν στον Αποκόρωνα και στην Κυδωνία” του πρωτοπρεσβύτερου Μιχαήλ Βλαβογιλάκη, θεολόγου – ιστορικού. Ενα βιβλίο υπεύθυνης κατάδειξης και ανάδειξης της προσφοράς του κλήρου της Μητρόπολης Κυδωνίας και Αποκορώνου κατά τη μακραίωνη τουρκική κατοχή και κυρίως κατά την άγρια περίοδο 1715-1770 επανάσταση Δασκαλογιάννη. Αλλά και σε όλη τη μετέπειτα περίοδο ως την ώρα της κρητικής ελευθερίας.
ΠΟΙΑ ΠΡΟΤΥΠΑ ΜΠΟΡΟΥΝ ΝΑ ΣΤΑΘΟΥΝ ΣΗΜΕΡΑ;
Μια ελευθερία για την οποία ο κλήρος όλης της Κρήτης και λεπτομερώς ο κλήρος της Μητρόπολης Κυδωνίας και Αποκορώνου αντιμάχησε με τον απάνθρωπο τζιχαντισμό και το ιερό ανίερο πρόσταγμά του που λέει: “Να πολεμάτε με τιμωρία των απίστων όσους σας πολεμάνε σκοτώνοντάς τους με κάθε πολεμικό στρατήγημα και τρόπο”.
Με αυτή την προσταγή εξοντώσανε τότε τόσους πολλούς ορθόδοξους χριστιανούς στη Μητρόπολή μας, στην Κρήτη, στην Ελλάδα, στον ορθόδοξο κόσμο, παντού… και πάντα όπως κάνανε το 1955, με το πρόγκρομ των ορθόδοξων στην Κωνσταντινούπολη. Και ύστερα στην Κύπρο που ακόμα την κατέχουν παράνομα… Με χριστιανούς των ευρωπαϊκών και των υπερατλαντικών δυνάμων να ανέχονται ακόμα αυτή την τουρκική κατοχή. Για να διερωτώμεθα, ιδιαίτερα σήμερα, πού είναι οι πρωτοπόροι ιερωμένοι της κρητικής ελευθερίας (που δεν υπάρχει γιατί η Κρήτη είναι πολλαπλά δουλωμένη) αλλά και την ελληνική καθώς και της ευθύτερης ορθοδοξίας που είναι στόχος μεγάλου διωγμού: Αλίμονο η Ελλάδα τώρα έχει πλήρως αλωθεί, ο κλήρος δεν εμπνέεται από τίποτα για να τολμήσει τον ύψιστο λόγο για πίστη και ελευθερία, αλλά σε τέτοια φρικτή εποχή ποιο πρότυπο μπορεί να σταθεί;
