Πρωτοτυπία και μίμηση: μια άλλη ερμηνεία

Αν διαβάζοντας το έργο ενός φιλοσόφου ή ενός λογίου τη μελέτη διαπιστώσουμε ότι τα κείμενά τους δεν είν’ τίποτα άλλο από ένα συμπίλημα των διαβασμάτων που έχουν κάνει για να γράψουν τα δικά τους, τότε μπορούμε αβίαστα και άφοβα να συμπεράνουμε ότι κι ο ένας κι ο άλλος είναι ατάλαντοι με το νόημα ότι δεν κομίζουν τίποτα καινούργιο (που θα πει εδώ πρωτότυπο) στη συνείδησή μας.
Τόνοι μελανιών και χαρτιού έχουν στην κυριολεξία χαραμιστεί μόνο και μόνο για να μας μεταφέρει ο κάθε επίδοξος γραφιάς, με δικά του λόγια (κι αυτό το ονομάζουν πολλοί μοναδικότητα!), όλα όσα έχει διαβάσει κι έχουν γραφτεί από πράγματι πρωτότυπους συγγραφείς που προηγήθηκαν αυτού. Και μπορεί ο τρόπος γραφής του νάναι τόσο περίτεχνος (στυλίστα του λόγου τον λένε στην περίπτωση αυτή!) και συνάμα προσωπικός που να δημιουργεί την εντύπωση ότι είναι και το περιεχόμενο ρηξικέλευθο – μια εντύπωση που προκύπτει απ’ το γεγονός ότι εδώ η μορφή συγκαλύπτει το περιεχόμενο σε σημείο που να κάνει τον συγχυσμένο, εξ αυτού, αναγνώστη να δέχεται ότι υπάρχει πρωτοτυπία και στο περιεχόμενο. Όμως στα μάτια ενός διαβασμένου και μορφωμένου αναγνώστη αμέσως γίνεται αντιληπτό ότι όχι μόνο πρωτότυπος δεν είναι ο συγγραφέας, αλλά κι ό,τι γράφει προκαλεί πλήξη ακριβώς γιατί μας σερβίρει ξαναμασημένη τροφή!
Αν μες στην ιστορία του πνεύματος αυτή η έλλειψη πρωτοτυπίας χαραχτηρίζει τα κείμενα της πλειοψηφίας των συγγραφέων (λογίων, διανοούμενων, φιλοσόφων κ.λπ.), ακόμα κι αυτών που πέρασαν ως «μεγάλοι» και «σπουδαίοι», οι πράγματι μοναδικοί στα λεγόμενά τους και στα γραπτά τους, αυτοί που συνεισέφεραν ουσιαστικά στο πνεύμα –έστω και με μια γραμμή– είναι μετρημένοι.
Γιατί, όμως, όλες αυτές οι στρατιές των τάχα ανεπανάληπτων γραφιάδων μες στους αιώνες, δεν κατάφεραν να διατυπώσουν έστω και μια πρωτόφαντη ιδέα; Ή αν θέλουμε να θέσουμε το ερώτημα διαφορετικά: Που οφείλεται αυτή η πρωτοτυπία και μοναδικότητα στην σκέψη των λίγων; Η μίμηση είναι χαρακτηριστικό και του ανθρώπινου είδους. Η μίμηση στη συμπεριφορά (δηλαδή σ’ όλα μας τα φανερώματα και τις εκδηλώσεις στη ζωή, από μια απλή χειρονομία, γκριμάτσα και στάση σώματος μέχρι και τα λεγόμενα μας και τις αποφάσεις μας) ξεκινάει βέβαια απ’ τη μίμηση στη σκέψη και στον νου. Συμπεριφέρεται κάποιος με τρόπο που μας θυμίζει κάποιον άλλον, γιατί σκέφτεται και συλλογίζεται ακριβώς όπως αυτός ο άλλος! Φυσικά, η πλειοψηφία των ανθρώπων έτσι λειτουργεί μιας και όλοι ζούμε σε κάποια κοινωνία κι η μίμηση είναι κάτι το αναπόφευκτο.
Όμως, υπάρχουν κάποιες εξαιρετικές και σπάνιες περιπτώσεις ανθρώπων που χαρακτηρίζονται από συμπάγεια νου και σκέψης, δηλαδή όχι μόνο ο νους τους δεν είναι διασπασμένος, κατακερματισμένος σε πολλά κομμάτια (πράγμα που θα δικαιολογούσε την επιρρέπεια τους στην μίμηση και την προσκόλλησή τους σε διαφορετικές κάθε φορά ιδέες άρα και συμπεριφορές), αλλά πρώτα και κύρια είναι ερμητικά κλειστός σε κάθε είδους εξωτερική επίδραση. Αν τύχει αυτοί οι άνθρωποι νάχουν ανώτερους και βαθύτερους προβληματισμούς (και συνήθως έχουν), τότε μπορούν να αντιστέκονται στη μίμηση ιδεών όχι μόνον του συρμού και της εποχής αλλά και ιδεών που προηγήθηκαν της εποχής τους και, ταυτόχρονα, επηρέασαν όλους τους μεταγενέστερους. Κατά τον τρόπο αυτόν αποδεικνύονται στην πνευματική τους πορεία πρωτότυποι. Οι άνθρωποι αυτοί, λόγω ιδιοσυγκρασίας νου, δύνανται να αναχαιτίζουν αποτελεσματικά ότι έρχεται στη σκέψη τους ως αλλότρια ιδέα, αντίληψη, άποψη κ.λπ.
Οι πολλοί δεν μπορούν να λειτουργήσουν έτσι. Νιώθουν βολικά μες στον άπλετο κι άνετο χώρο της μίμησης (και πράγματι υπάρχει άφθονος χώρος εκεί για κάθε είδους κίνηση του πνεύματος). Εκτός αυτού του χώρου σιωπούν κι έτσι χάνουν την πνευματική τους υπόσταση. Η γνώριμη σφαίρα της μίμησης τους δίνει αίσθηση ασφάλειας προκύπτουσα απ’ τη συμπόρευσή τους με τα παραδεδομένα (κι ας νιώθουν ότι τα σπάνε και τα αντικαθιστούν με τα δικά τους τα αναμηρυκασμένα!).
Η συνήθεια στη σκέψη δεν ταιριάζει στους πρώτους παρά στους δεύτερους. Οι πρώτοι καταργούν τη συνήθεια και τη μίμηση και πορεύονται μια ζωή μονάχοι τους και στον κόσμο του πνεύματος και στον υλικό κόσμο.
Έτσι εξηγώ την πρωτοτυπία ορισμένων στα γραπτά τους, εσείς βρείτε τις δικές σας εξηγήσεις.