Bιότοπος – περιγραφή
Η λατινική ονομασία του βοτάνου είναι PRUNELLA vulgaris (Προυνέλλα η κοινή). Ανήκει στην οικογένεια των Χειλανθών. Το συναντούμε με τις ονομασίες Προυνέλλα ή Βουτυρόχορτο.
Φύεται σε όλη την Ευρώπη, την Ασία και τη βόρειο Αμερική. Το συναντούμε σε ξηρά ηλιόλουστα εδάφη. Ιδιαίτερα το συναντούμε σε βοσκοτόπους σε σημεία που λιπαίνονται καλά.
Είναι χνουδωτό, ποώδες, πολυετές φυτό, με έρπον στέλεχος. Στέλεχος απλωμένο πάνω στο έδαφος ή όρθιο, μήκους 20 εκατοστών. Το κύριο στέλεχος έχει βαθιά αυλάκια και είναι τραχύ στην αφή. Τα κατώτερα μέρη του έχουν χρώμα κόκκινο πορφυρό.
Aνθη ερυθροιώδη, ενίοτε λευκά, ενωμένα σε επιμήκη επάκριο στάχυ. Το άνθος αποτελείται από κάλυκα με δύο χείλη. Το άνω χείλος είναι πολύ ευρύ και επίπεδο, πλαισιωμένο από τρεις μυτερές απολήξεις. Το κάτω χείλος πολύ στενότερο και με δύο μεγάλες μυτερές απολήξεις. Φύλλα επιμήκη, μυτερά, αναπτύσσονται σε κοντούς μίσχους ανά ζεύγη. Eχουν διάσπαρτες μικρές τρίχες. Το περίγραμμά τους είναι συνεχές ή παρουσιάζει ελαφρές εσοχές κατά μήκος.
Ιστορικά στοιχεία
Ο Ουίλιαμ Κόλ το 1657 έγραφε για το βότανο στον Κήπο της Εδέμ ότι “Το αποκαλούμε Προυνέλα ή Προυνέλεν. Φυτό που δεν γνώριζαν οι αρχαίοι Έλληνες ή οι Ρωμαίοι. Το όνομά του έχει γερμανικές ρίζες».
Ο Γκέραντ έγραφε ότι «είναι το καλύτερο βότανο του κόσμου για τη θεραπεία των πληγών. Τα ελάφια το τρώνε και θεραπεύουν τις πληγές τους. Αρκεί αυτό και μόνο το βότανο χωρίς την συνεργασία άλλων βοτάνων. Κάνουμε αλοιφή το βότανο και το τοποθετούμε πάνω στο τραύμα. Το αφέψημα του βοτάνου γίνεται με κρασί και νερό.»
Ο Κούλπεπερ εξηγώντας την ονομασία του φυτού self-heal (αυτοεπουλωτικό) αναφέρει ότι «είναι ιδιαίτερο βότανο για ανοιχτές ή χρόνιες πληγές. Το λαμβάνουμε εσωτερικά για την επούλωση των πληγών από μέσα προς τα έξω και το τοποθετούμε επιφανειακά ως αλοιφή ή έμπλαστρα για εξωτερική επούλωση. Ο χυμός του φυτού σε συνδυασμό με έλαιο από τριαντάφυλλα είναι πολύ δραστικός στην αντιμετώπιση ισχυρών πονοκεφάλων. Ο ίδιος συνδυασμός με μέλι είναι αποτελεσματικός στην επούλωση ελκών σε λαιμό και στόμα».
Στη λαϊκή ιατρική χρησιμοποιήθηκε για την ανακούφιση πόνων του λαιμού, τον πυρετό και την επιτάχυνση της επούλωσης των τραυμάτων.
Στην Αμερική οι ιθαγενείς γνώριζαν τις θεραπευτικές ιδιότητες του φυτού και το χρησιμοποιούσαν κύρια ως επουλωτικό. Το αποκαλούσαν “Καρδιά της Γης” ή “Μπλε μπούκλες”.
Η κινέζικη ιατρική χρησιμοποίησε τις ταξιανθίες, γνωστές ως Xia Ku cao που σημαίνει “ξηρό βότανο του καλοκαιριού”. Τις θεωρούσαν ειδικό βότανο για το συκώτι και για την χοληδόχο κύστη. Το χρησιμοποιούν ακόμη και σήμερα για «να καθαρίσουν τη φωτιά του συκωτιού» που συνδέεται με ευερεθιστότητα και θυμό, υπερδιέγερση, υψηλή πίεση του αίματος, πονοκέφαλους, υπερενεργητικότητα στα παιδιά ή προβλήματα των ματιών.
Συστατικά – χαρακτήρας
Το φυτό περιέχει τανίνη, πικρή ουσία, αλκαλοειδή, ρητίνες, ζάχαρη, κυτταρίνη και αιθέριο έλαιο.
Ανθιση – χρησιμοποιούμενα μέρη – συλλογή
Ανθίζει από Ιούνιο έως Σεπτέμβριο. Για θεραπευτικούς σκοπούς χρησιμοποιούνται τα αέρια μέρη του φυτού. Τα νεαρά βλαστάρια του βοτάνου και τα φύλλα συλλέγονται τον Ιούνιο, πριν την ανθοφορία.
Θεραπευτικές ιδιότητες
και ενδείξεις
Το βότανο δρα ως στυπτικό, επουλωτικό και τονωτικό.
Μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε τα φρέσκα φύλλα σαν κατάπλασμα ή σαν κομπρέσα για να πετύχουμε καθαρή επούλωση αμυχών και τραυμάτων. Σαν ήπιο στυπτικό χρησιμοποιείται εσωτερικά για τη διάρροια, τις αιμορροΐδες και ελαφρές αιμορραγίες. Σε περίπτωση ερεθισμού του λαιμού (φαρυγγίτιδα ή έλκη στόματος) μπορεί να χρησιμοποιηθεί για γαργάρες, αν το γλυκάνουμε με μέλι. Για τις αιμορραγούσες αιμορροΐδες χρησιμοποιείται σαν αλοιφή ή σαν λοσιόν. Η Προυνέλλα χρησιμοποιείται σαν τονωτικό της άνοιξης ή σαν γενικό τονωτικό στην ανάρρωση. Βοηθά σε προβλήματα εσωτερικών αιμορραγιών.
Το βάμμα των νωπών φυτών αποτελεί φάρμακο στην ομοιοπαθητική.
Παρασκευή και δοσολογία
Παρασκευάζεται ως έγχυμα. Ρίχνουμε ένα φλιτζάνι βραστό νερό σε 1 με 2 κουταλάκια του τσαγιού ξηρό βότανο και το αφήνουμε σκεπασμένο για 10 λεπτά. Σουρώνουμε και πίνουμε τρεις φορές την ημέρα ή το χρησιμοποιούμε για να κάνουμε γαργάρες.
Υπό μορφή βάμματος η ημερήσια δοσολογία είναι 1-2 ml βάμματος τρεις φορές την ημέρα.
Προφυλάξεις
Δεν έχουν αναφερθεί παρενέργειες από την χρήση του βοτάνου. Τηρούμε την προτεινόμενη δοσολογία. Αν αντιμετωπίζουμε μη φυσιολογική αιμορραγία της μήτρας ή αίμα στα ούρα, ζητούμε την γνωμάτευση ειδικού πριν το χρησιμοποιήσουμε.
