Προβλεπτική Ικανότητα Υποδειγµάτων Βιωσιµότητας Επιχειρήσεων

Οι χρηµατοοικονοµικοί δείκτες (Χ∆), όπως παρουσιάστηκαν σε προηγούµενο άρθρο µας, δίνουν µια ένδειξη της οικονοµικής ευρωστίας µιας επιχείρησης (βλ. Κ. Ζοπουνίδης, Χρηµατοοικονοµικοί δείκτες ως εργαλείο της βιωσιµότητας των επιχειρήσεων, Euro2Day, υπό δηµοσίευση).

Η  χρησιµοποίηση των Χ∆ στην εκτίµηση της κατάστασης των επιχειρήσεων και την πρόβλεψη της βιωσιµότητάς τους αποτέλεσε και αποτελεί ένα ενδιαφέρον θέµα έρευνας και µελέτης σε ολόκληρο τον επιστηµονικό κόσµο. Ενδιαφέρει άµεσα τα ανώτερα τραπεζικά στελέχη και τους πανεπιστηµιακούς ερευνητές που ασχολούνται µε τη διαχείριση των πιστώσεων (credit management, βλ. Κ. Ζοπουνίδης, Σύγχρονα θέµατα τραπεζικού µάνατζµεντ, Εκδόσεις Κλειδάριθµος, Αθήνα, 2009).

Βασικά δύο κατηγορίες µεθόδων προβλεπτικής ικανότητας των Χ∆ αναπτύχθηκαν για τη βιωσιµότητα των επιχειρήσεων: η πρώτη κατηγορία στηρίχθηκε στη µονοδιάστατη στατιστική και χρησιµοποιεί πολύ λίγους Χ∆ (κλασική προσέγγιση). Η δεύτερη κατηγορία µεθόδων στηρίχθηκε στην πολυδιάστατη στατιστική (διακριτική ανάλυση), η οποία επιτρέπει µια συνολική εκτίµηση της βιωσιµότητας µε τη χρήση πολλών Χ∆ οι οποίοι χρησιµοποιούνται ταυτόχρονα µέσα σε µια εξίσωση. Τέλος πιο πρόσφατα, προτάθηκε η πολυκριτήρια µεθοδολογία που χρησιµοποιεί ταυτόχρονα Χ∆ και ποιοτικά κριτήρια για την εκτίµηση της βιωσιµότητας.

Κλασική προσέγγιση

Σύµφωνα µε την προσέγγιση αυτή αναζητούνται για ένα στατιστικό δείγµα επιχειρήσεων, οι Χ∆ οι οποίοι διαχωρίζουν κατά ένα σηµαντικό τρόπο τις επιχειρήσεις που αντιµετωπίζουν σοβαρά προβλήµατα βιωσιµότητας και πληρωµής των χρεών τους από άλλες που είναι υγιείς.

Μερικές βασικές µελέτες αυτής της προσέγγισης είναι:

Fitzpatrick (1932)

Προτείνονται οι τάσεις δύο δεικτών:

Καθαρά Κέρδη/Καθαρή θέση

Καθαρή Θέση/Υποχρεώσεις

Smith και WInakor (1935)

Προτείνεται ο δείκτης:

Κεφάλαιο Κίνησης/Σύνολο Ενεργητικού

Merwin (1942)

Για µια περίοδο 10 ετών (1926-1936) ο συγγραφέας παρατήρησε 3 σηµαντικούς δείκτες 6 χρόνια πριν την πτώχευση.

Κεφάλαιο Κίνησης/Σύνολο Ενεργητικού

Καθαρή Θέση/Υποχρεώσεις

Κυκλοφορούν Ενεργητικό/Βραχυπρόθεσµες Υποχρεώσεις

Beaver (1967)

Προτείνεται ο δείκτης:

Cash Flow/Υποχρεώσεις

Πολυδιάστατη προσέγγιση

Πολλές έρευνες έδειξαν ότι η προβλεπτική ικανότητα των Χ∆ είναι προσθετική και ότι κανένας δείκτης από µόνος του δεν έχει δύναµη πρόβλεψης ίση µε αυτή την οποία επιτυγχάνει ένας µικρός αριθµός δεικτών οι οποίοι χρησιµοποιούνται µαζί και εφόσον είναι ανεξάρτητοι µεταξύ τους (Edmister, 1972).

Aπό αυτή την προσέγγιση προτείνονται οι ακόλουθες µελέτες.

Altman (1968)

Το διακριτικό µοντέλο ταξινόµησης είναι:

Ζ=0.012Χ₁+0.014Χ₂+0.033Χ₃+0.006Χ₄+0.999Χ₅

Όπου:

Χ­­­₁=Κεφάλαιο Κίνησης/Σύνολο Ενεργητικού

Χ₂=Αποθεµατικά Κεφάλαια/Σύνολο Ενεργητικού

Χ₃=Κέρδη προ Τόκων και Φόρων / Σύνολο Ενεργητικού

Χ₄=Αγοραία Αξία Ιδίων Κεφαλαίων / Λογιστική Αξία ∆ανείων

Χ₅ ­= Πωλήσεις / Σύνολο Ενεργητικού

Η απόφαση µε βάση το Ζ σκορ είναι:

Ζ<2,675, η επιχείρηση θεωρείται χρεοκοπηµένη

Ζ>2,675, η επιχείρηση θεωρείται δυναµική

Conan και Holder (1979)

Το διακριτικό µοντέλο ταξινόµησης είναι:

Ζ=-0.16Χ₁-0.22Χ₂+0.87Χ₃+0.10Χ₄-0.24Χ₅

Όπου:

Χ­­­₁=Απαιτήσεις και ∆ιαθέσιµα/Σύνολο Ενεργητικού

Χ₂=∆ιαρκή Κεφάλαια / Σύνολο Παθητικού

Χ₃=Χρηµατοοικονοµικά Έξοδα / Πωλήσεις

Χ₄=Έξοδα Προσωπικού / Προστιθέµενη Αξία

Χ₅ ­= Κέρδη προ Τόκων και Φόρων / Υποχρεώσεις

Οι συγγραφείς συνδέουν µια πιθανότητα πτώχευσης σε κάθε τιµή του σκορ που προσδιορίζεται από τη διακριτική συνάρτηση.

Ο κανόνας απόφασης είναι

Τράπεζα της Γαλλίας

Το διακριτικό µοντέλο της Τράπεζας της Γαλλίας είναι:

100Ζ=-1.255Χ₁-2.003Χ₂-0.824Χ₃+5.221Χ₄-0.689Χ₅-1.164Χ₆+0.706Χ₇+1.408Χ₈-85.544

Όπου:

Χ­­­₁=Χρηµατοοικονοµικά Έξοδα/Κέρδη προ Τόκων και Φόρων

Χ₂=∆ιαρκή Κεφάλαια / Σύνολο Ενεργητικού

Χ₃=Περιθώριο Αυτοχρηµατοδότησης/Υποχρεώσεις

Χ₄=Κέρδη προ Τόκων και Φόρων/Πωλήσεις

Χ₅ ­= Προµηθευτές/Αγορές

Χ₆=Προστιθέµενη Αξία n – Προστιθέµενη Αξία n-1 / Προστιθέµενη Αξία n – 1

Χ₇=Παραγωγή σε Εξέλιξη – Προκαταβολές πελατών/Παραγωγή

Χ₈ ­= Φυσικές Επενδύσεις / Προστιθέµενη Αξία

Η απόφαση µε βάση το Ζ σκορ είναι:

100Ζ<0, η επιχείρηση θεωρείται χρεοκοπηµένη

100Ζ>0, η επιχείρηση θεωρείται δυναµική

Πολυκριτήρια προσέγγιση

Σήµερα, έχουν αναπτυχθεί πολλά µοντέλα εκτίµησης της βιωσιµότητας σε διάφορα κράτη. Η χρήση της διακριτικής ανάλυσης παρουσιάζει αρκετές αδυναµίες όπως (βλ. Eisenbeis, 1977):

Κατανοµή των µεταβλητών

∆ιασπορά των οµάδων

Μείωση των διαστάσεων

Επεξήγηση των σηµαντικών δεικτών

Ορισµός των οµάδων

Επιλογή των κατάλληλων a priori πιθανοτήτων και/ή τα κόστη της λανθασµένης ταξινόµησης.

∆ύο επιπλέον προβλήµατα είναι:

Έλλειψη ποιοτικών κριτηρίων: η µεταβλητή Ζ της διακριτικής συνάρτησης είναι ένα χρηµατοοικονοµικό σκορ.

Η µη θεώρηση της εξέλιξης νέων τεχνικών της χρηµατοοικονοµικής ανάλυσης (υπάρχουν νέοι δείκτες και νέες µεταβλητές που µπορούν να περιγράψουν µε καλύτερο τρόπο την κατάσταση µιας επιχείρησης.

Το υπόδειγµα του Zopounidis (1987)

Σύµφωνα µε τη νέα προσέγγιση προτείνεται µια πολυκριτήρια συνάρτηση που διαχωρίζει τις επιχειρήσεις σε τρεις κατηγορίες:

Ε₁: υγιείς επιχειρήσεις

Ε₂: επιχειρήσεις σε πτώχευση

Ε₃: επιχειρήσεις που απαιτούν πιο εµπεριστατωµένη ανάλυση

Προτείνονται 12 κριτήρια εκτίµησης από τα οποία τα 5 είναι χρηµατοοικονοµικά και τα 7 ποιοτικά.

g₁: Εξέλιξη των πωλήσεων/Πληθωρισµός

g₂: Εξέλιξη της Π.Α./Εξέλιξη των πωλήσεων

g₃: Εξέλιξη της παραγωγικότητας/Εξέλιξη του κόστους εργασίας

g₄: Πίστωση από προµηθευτές

g₅: Καθαρό διαθέσιµο κέρδος

g₆: Ποιότητα της διοίκησης

g₇: Επίπεδο έρευνας και ανάπτυξης

g₈: ∆είκτης διαφοροποίησης των δραστηριοτήτων της επιχείρησης

g₉: Εξέλιξη της αγοράς

g₁₀: Ανταγωνιστική θέση της επιχείρησης στην αγορά

g₁₁: Ικανότητα να εισαχθεί στο χρηµατιστήριο η επιχείρηση

g₁₂: Ανταγωνιστική θέση της επιχείρησης στην παγκόσµια αγορά

Η απόφαση µε βάση τη πολυκριτήριο υπόδειγµα είναι:

Μια επιχείρηση γίνεται αποδεκτή:

(Ε₁) u[g(e)]≥0.427, όπου u[g(e)] είναι το σκορ

Μια επιχείρηση απορρίπτεται:

(Ε₂) u[g(e)]<0.182

Μια επιχείρηση χρειάζεται περισσότερη µελέτη:

(Ε₃) 0.182≤u[g(e)]<0.427

Συµπερασµατικά, οι Χ∆ µέσω της κλασικής και πολυδιάστατης προσέγγισης φάνηκαν χρήσιµα εργαλεία στην εκτίµηση της βιωσιµότητας των επιχειρήσεων. Βέβαια, η προβλεπτική ικανότητά τους θεωρήθηκε χαµηλή όσο περνούσε ο χρόνος. Σήµερα, µε την ανάπτυξη της τεχνολογίας, προτείνονται νέα µεθοδολογικά εργαλεία από το χώρο της πολυκριτήριας ανάλυσης και της τεχνητής νοηµοσύνης που δίνουν διακριτικές συναρτήσεις πιο ρεαλιστικές για τη βιωσιµότητα (βλ. Κ. Ζοπουνίδης, Μ. ∆ούµπος, Νέες Τάσεις στο Μάνατζµεντ της Αβεβαιότητας και του Ρίσκου, Εκδόσεις Αλέξανδρος ΙΚΕ, 2024).

Το ενδιαφέρον της µελλοντικής έρευνας στρέφεται πλέον κυρίως προς την ενοποίηση της πολυκριτήριας µεθοδολογίας µε τεχνικές από τον επιστηµονικό χώρο της τεχνητής νοηµοσύνης για µια πιο ρεαλιστική προσέγγιση της εκτίµησης της βιωσιµότητας.