“Ψηλαφώντας την τέχνη”

» Η Χανιώτισσα ιστορικός τέχνης Στέλα Αναστασάκη μιλά για ένα πρωτοποριακό πρόγραμμα

Νέους δρόμους στην προσπάθεια να έρθουν σε επαφή άτομα με οπτική αναπηρία με σπουδαίες εικαστικές δημιουργίες έρχεται να ανοίξει μια Χανιώτισσα ιστορικός τέχνης και cultural manager.
O λόγος για την Στέλα Αναστασάκη η οποία μαζί με τους συνεργάτες της, αξιοποιώντας τις σύγχρονες τεχνολογίες, κατάφεραν να κάνουν προσβάσιμα σε άτομα με μερική ή ολική απώλεια όρασης έργα εικαστικών καλλιτεχνών.
Πρόκειται για το πρόγραμμα Mind’s Eye – Ψηλαφώντας την τέχνη, το οποίο υλοποιείται στο πλαίσιο του START- Create Cultural Change και εφαρμόζεται για πρώτη φορά στη Θεσσαλονίκη στον χώρο και τη συλλογή του MOMus – Μουσείου Σύγχρονης Τέχνης -Συλλογές Μακεδονικού Μουσείου Σύγχρονης Τέχνης και Κρατικού Μουσείου Σύγχρονης Τέχνης, σε συνεργασία με το Κέντρο Εκπαίδευσης και Αποκατάστασης Τυφλών – Παράρτημα Θεσσαλονίκης.
Η συλλογή για τα άτομα με οπτική αναπηρία θα ανοίξει για το κοινό σε λίγες ημέρες και περιλαμβάνει έργα των Dennis Oppenheim, Αλέξη Ακριθάκη, Andy Warhol, Victor Brauner, Martial Raysse, Patrick Raynaud και Μαρίνας Καρέλλα.
Τα συγκεκριμένα έργα, δέκα στον αριθμό, έχουν αναπαραχθεί είτε με την τεχνολογία της τρισδιάστατης εκτύπωσης (3D Printing), είτε με ανάγλυφη εκτύπωση πάνω σε επιφάνεια plexiglass είτε με την τεχνολογία του laser-cut, ενώ 2 από αυτά οι επισκέπτες έχουν τη δυνατότητα να τα ψηλαφίσουν στο πρωτότυπο. Για να επιτευχθεί αυτό το αποτέλεσμα χρειάστηκε η συνεργασία μιας ομάδας 16 επαγγελματιών από διαφορετικά επιστημονικά πεδία, οι οποίοι συνέπραξαν με ειδικούς από την κοινότητα των τυφλών.

“ΣΠΑΖΟΝΤΑΣ” ΤΟΝ ΑΠΟΚΛΕΙΣΜΟ

1 από 2

Εχοντας στις αποσκευές της σπουδές στην αρχαιολογία και την ιστορία της τέχνης και εμπειρία ως υπεύθυνη εκπαιδευτικών προγραμμάτων σε μουσεία, η Στέλα Αναστασάκη διαπίστωσε κάποια στιγμή, ότι τα άτομα με προβλήματα όρασης δεν περνούσαν το κατώφλι των μουσείων. Η διαπίστωση αυτή αποτέλεσε το πρώτο σημαντικό ερέθισμα, ενώ μέσα από ένα κοινό πρόγραμμα των Ινστιτούτων Goethe Σόφιας και Θεσσαλονίκης ήρθε σε επαφή με την τεχνολογία της τρισδιάστατης εκτύπωσης και τη δημιουργία πρωτότυπων έργων προσβάσιμων με την αφή. Ωστόσο, όπως σημείωσε μιλώντας στα “Χ.ν.”, μέσα από αυτή την εμπειρία συνειδητοποίησε ότι δεν αρκεί κάποιος να αγγίξει ένα έργο για να έρθει σε ουσιαστική επαφή με αυτό.
«Κάπως έτσι ανακάλυψα ένα τεράστιο ανεξερεύνητο πεδίο, που αισθάνθηκα ότι αξίζει να κάνω μια βουτιά και να το διερευνήσω και παράλληλα να μοιραστώ αυτή την εμπειρία με επαγγελματίες του πολιτισμού, γιατί δυστυχώς είμαστε πολύ πίσω σε αυτό το κομμάτι», επεσήμανε.
Οι προσπάθειές της εστίασαν στη δημιουργία ενός συνόλου ερεθισμάτων και εμπειριών που θα μπορούσαν να χτίσουν μια γέφυρα επικοινωνίας ανάμεσα στις εικαστικές τέχνες και τα άτομα με προβλήματα όρασης. Μια γέφυρα που περιλαμβάνει την πρόκληση απτικών και ηχητικών ερεθισμάτων που ενεργοποιούν τα “μάτια του μυαλού”.

ΜΟΥΣΕΙΑ ΓΙΑ ΟΛΟΥΣ
Ακόμα και στο εξωτερικό τα βήματα που έχουν γίνει προς την κατεύθυνση της ισότιμης πρόσβασης στα μουσεία για τα άτομα με προβλήματα όρασης είναι περιορισμένα. «Επισκέφθηκα στο εξωτερικό διάφορα μέρη που κάνουν τέτοιες εφαρμογές και τολμώ να πω ότι ακόμα κι εκεί – αν και έχουν γίνει περισσότερα βήματα από εμάς – βρίσκονται στα σπάργανα. Πλέον, τα τελευταία 10 χρόνια όμως υπάρχει μια τεχνολογική έκρηξη η οποία μας δίνει εργαλεία που μπορούν να μας βοηθήσουν σε αυτό που θέλουμε να πετύχουμε και μένει να αξιοποιηθούν», τόνισε η κα Αναστασάκη.
Οι πρακτικές προσβασιμότητας που σχεδιάστηκαν από τη Χανιώτισσα μουσειοπαιδαγωγό μαζί με την ομάδα της, περιλαμβάνουν ηχητικά και απτικά ερεθίσματα. Στο μουσείο προβλέπεται η τοποθέτηση οδηγού όδευσης που καθοδηγεί τους χρήστες με το λευκό μπαστούνι, ενώ για τη διευκόλυνση της πλοήγησης έχουν τοποθετηθεί απτικοί χάρτες στην είσοδο κάθε αίθουσας, ο καθένας από τους οποίους παρέχει πληροφορίες σε μορφή συμβόλων για τη θέση του κάθε έργου τέχνης, τα σημεία ενδιαφέροντος, καθώς και μεταγραφή κειμένων σε γραφή Braille.
Επίσης, για το κάθε έργο υπάρχει ακουστική περιγραφή που είναι διαθέσιμη είτε μέσω συσκευής αναπαραγωγής ήχου (mp3 players) που διατίθεται δωρεάν στην είσοδο του μουσείου, είτε με το σκανάρισμα QR κωδικών με τη χρήση των προσωπικών τηλεφωνικών συσκευών των επισκεπτών.
Κάθε λεζάντα έργου τέχνης παρέχει πληροφορίες σε ελληνική και αγγλική γλώσσα και μεταγραφή σε ελληνική γραφή Braille, με ανάγλυφα στοιχεία όπως ο QR κωδικός της ακουστικής περιγραφής του έργου τέχνης και το σύμβολο σήμανσης του κάθε έργου που αντιστοιχεί στη θέση του στον απτικό χάρτη.
«Όλα αυτά έχουν σαν στόχο να μπορεί να προσεγγίσει κανείς το ίδιο αντικείμενο με διαφορετικές αισθήσεις. Όταν δηλαδή αγγίζεις το αντίγραφο και ακούς παράλληλα μια περιγραφή δημιουργείται μια πιο ολοκληρωμένη εικόνα στον εγκέφαλο», εξήγησε η κα Αναστασάκη και συμπλήρωσε καταλήγοντας πως το πρόγραμμα Mind’s Eye φιλοδοξεί όχι μόνο να ανοίξει τα μουσεία στα άτομα με προβλήματα όρασης, αλλά και να συμβάλει σε έναν ευρύτερο προβληματισμό για την ανάγκη ισότιμης συμμετοχής και προσβασιμότητας των ατόμων με οπτική αναπηρία σε όλους τους χώρους και τα πεδία της καθημερινής ζωής.