» Ένα παλιό εμπορικό κέντρο γειτονιά του Βλάτους
Κάθε χωριό και κάθε τόπος έχει την δική του ξεχωριστή ομορφιά και ιστορία όπως συμβαίνει με το άλλοτε εμπορικό κέντρο της γειτονιάς Μύλοι του Βλάτους στα Εννιά Χωριά Κισάμου.
Η ονομασία αυτής της επαγγελματικής γειτονιάς προήλθε εξαιτίας του νερόμυλου που υπήρχε εκεί και άλεθε τα σιτηρά των αγροτών της περιοχής αποτελώντας ταυτόχρονα εμπορικό κέντρο αλλά και σταυροδρόμι των επαρχιών Κισάμου και Σελίνου με την συμβολή των δύο βασιλικών δρόμων.
Βρεθήκαμε πρόσφατα στους Μύλους συνομιλώντας με τον αγρότη και ιδιοκτήτη ταβέρνας στην περιοχή Μιχάλη Ηλιάκη, γέννημα θρέμμα του Βλάτους τον οποίο ρωτήσαμε να μας πει το ιστορικό αυτής της γειτονιάς. Εκείνος μας καλωσόρισε αφιερώνοντας αρκετό χρόνο για να μας ξεναγήσει και να μας πει τα εξής: «Στα παιδικά μου χρόνια στο Δημοτικό Σχολείο του Βλάτους μαζί με τα παιδιά από το διπλανό χωριό την Ρογδιά, επειδή το σχολείο τους είχε κλείσει, ήμασταν πάνω από 40. Το χωριό μας έχει μεγάλη ιστορία και συμπεριλαμβάνεται στα παλιά μεγάλα χωριά της ενδοχώρας της επαρχίας Κισάμου. Είναι κτισμένο σε μια λεκάνη μεγάλης έκτασης με αραιοκατοικημένες τις 14 γειτονιές του. Μία από αυτές τις γειτονιές είναι και οι Μύλοι τους οποίους ως παιδί που ερχόμασταν εδώ με τον πατέρα μου και βόσκαμε τα ζώα μας ήταν έρημοι, ενώ στα χρόνια τα δικά του και των παππούδων μου αποτελούσαν εμπορικό κέντρο».
ΜΙΑ ΙΣΤΟΡΙΑ ΑΠΟ ΤΑ ΠΑΛΙΑ
Ο Μιχάλης θυμάται και μοιράζεται μαζί με τα “Χανιώτικα νέα” μια ιστορία που έχει ακούσει από τον πατέρα του κι από άλλους ηλικιωμένους χωριανούς του: «Θα γυρίσουμε το ρολόι του χρόνου πίσω, πάνω από έναν αιώνα. Στους Μύλους δεν υπήρχε αμαξωτός δρόμος αλλά εδώ ενωνόταν τα μονοπάτια των επαρχιών Κισάμου και Σελίνου τα οποία ονομαζόταν βασιλικοί δρόμοι και πηγαινοερχόταν οι κάτοικοι των χωριών με τα ζώα τους γαϊδούρια και μουλάρια και πολλά να σέρνουν κάρα για να φορτώνουν περισσότερα πράγματα
Οι Μύλοι, λοιπόν αποτελούσαν εμπορικό κέντρο και λειτουργούσαν πολλές επιχειρήσεις με τις περισσότερες να είναι καφεπαντοπωλεία, ενώ υπήρχαν και σαμαράδικα και ντερμιτζίδικα που ήταν τα σιδεράδικα και πεταλωτήρια της εποχής. Ο αμαξωτός δρόμος από τα Τοπόλια μέχρι το φαράγγι που αρχίζει η σήραγγα ή τούνελ όπως επίσης και από Κατσοματάδω το επόμενο χωριό από εδώ μέχρι την άλλη άκρη του τούνελ, διανοίχθηκε με έξοδα της Κοινότητας Τοπολίων η οποία είχε αποφασίσει με δικά της έξοδα να διανοίξει σήραγγα στα εκατό μέτρα του απόκρημνου βουνού του φαραγγιού αλλά τα οικονομικά της δεν επαρκούσαν. Και όπως έχω ακούσει, ζήτησαν την υποστήριξη του Τοπολιανού βουλευτού Γεωργίου Μαρκαντωνάκη της κυβέρνησης του Ελευθερίου Βενιζέλου. Έτσι, λοιπόν, το τούνελ άρχισε να διανοίγεται το 1918 με έξοδα του ελληνικού δημοσίου και αποπερατώθηκε σε τέσσερα χρόνια. Ο αμαξωτός δρόμος συνεχίστηκε στα επόμενα χρόνια μέχρι τους Μύλους και αργότερα στα πιο μέσα χωριά. Οι Μύλοι συνέχισαν να αποτελούν εμπορικό κέντρο με ακόμα περισσότερη κίνηση γιατί ερχόταν πλέον φορτηγά αυτοκίνητα και ορεινα λεωφορεία.
Μέχρι και τις αρχές της δεκαετίας του 1960 οι Μύλοι είχαν μεγάλη κίνηση. Στα μεταγενέστερα χρόνια όσο προχωρούσε η διάνοιξη του αμαξωτού δρόμου στα υπόλοιπα χωριά λιγόστευε από σιγά, σιγά η εμπορική κίνησή μέχρι που όλα τα καταστήματα και ο νερόμυλος έκλεισαν. Απέμεινε μόνο η μοναδική οικογένεια σε ένα παλιό αρχοντικό λίγο παρακάτω το οποίο κρατήθηκε ως κτήριο μέχρι και πριν από δύο χρόνια. Τώρα είναι και αυτό μισογκρεμισμένο. Ο φθοροποιός χρόνος άφησε τα σημάδια του».
Η έμπνευση του μακαριστού Ειρηναίου
Ο Μιχάλης Ηλιάκης, επισημαίνει κάτι ακόμα για το χωριό: «Εδώ στο σταυροδρόμι των δύο επαρχιών, Κισσάμου και Σελίνου γεννήθηκε η ιδέα του μακαριστού Ειρηναίου Γαλανάκη για το ίδρυμα Ελευθέριος Βενιζέλος και γι’ αυτό έχει στηθεί μνημείο στη μνήμη του φωτισμένου γέροντα».
