Τα γεγονότα του εορτασµού της επανάστασης του 1821, στα Χανιά της Κατοχής τον Μάρτιο του 1944 εν µέσω Γερµανικής κατοχής, αναδείχθηκαν στην εκδήλωση στo πλαίσιo της δράσης “Η Ιστορία βλέπεται” το απόγευµα του Σαββάτου. Τον κύκλο δράσεων συνδιοργανώνουν οι σύλλογοι γονέων του 6ου Γυµνασίου και του 4ου Λυκείου Χανίων, από κοινού µε εκπαιδευτικούς των δύο σχολείων.
Στόχος της δράσης, που πραγµατοποιείται για δεύτερη συνεχή χρονιά, η προβολή ντοκιµαντέρ, ταινιών µε ιστορικό περιεχόµενο και η συζήτηση στη συνέχεια µε δηµιουργούς, ιστορικούς, εκπαιδευτικούς κα.
Ο φιλόλογος Κωνσταντίνος Πρέντζας, συγκεντρώνοντας στοιχεία από βιβλία, δηµοσιεύµατα του τύπου παρουσίασε «µια από τις σπουδαιότερες ιστορίες, θάρρους, αγωνιστικότητας, πατριωτισµού και λαχτάρας για ελευθερίας. Μια γνήσια έκφραση του αγώνα του λαού των Χανίων για τη λευτεριά».
Αρχικά έκανε µια αναφορά στην εικόνα που παρουσίαζε η πόλη των Χανίων τις δεκαετίες του ΄30 και του ΄40 , επικεντρώνοντας στα τοπόσηµα της εποχής. Στο ιστορικό πλαίσιο στάθηκε στη δηµιουργία του ΕΑΜ- ΕΛΑΣ και της ΕΠΟΝ πανελλαδικά αλλά και στην Κρήτη (Οκτώβρης 1941) και πως ξεκίνησε η αντίσταση του λαού της Κρήτης απέναντι στον κατακτητή. Μιλώντας για τα γεγονότα επισήµανε πως η απόφαση των κατοχικών αρχών και των συνεργατών τους να εορταστεί η 25η Μαρτίου έδωσε έναυσµα στην ΕΠΟΝ «να οργανώσει µια από τις πιο εντυπωσιακές δράσεις στην κατεχόµενη Ευρώπη. Στις 24 Μαρτίου, οι φοιτητές, µέλη του “Συνεταιρισµού φοιτητών” συγκεντρώνονται στα γραφεία τους στην οδό Ελ. Βενιζέλου. Κάνουν έπαρση Ελληνικής σηµαίας και σε πλήρη διάταξη ανά τριάδες όπως γράφει ο Παύλος Μιχελιουδάκης περνάνε όλη τη Βενιζέλου και καταλήγουν στο προαύλιο του 1ου Γυµνασίου που τότε ήταν υποταγµένο από τους Γερµανούς και στρατώνας. Ο Μιχελιουδάκης ζητάει από τον σκοπό να τους αφήσουν να µπουν στην αυλή και να καταθέσουν στεφάνι στη µνήµη των πεσόντων συναδέλφων τους κατά τους Βαλκανικούς πολέµους. Ο σκοπός ταράζεται, φωνάζει τον αξιωµατικό υπηρεσίας που δέχεται το αίτηµα. Και έχουµε το παράξενο και το πρωτόγνωρο φαινόµενο να µπαίνουν στο προαύλιο του σχολείου οι φοιτητές, να καταθέτουν στεφάνι, ο Μιχελιουδάκης να εκφωνεί λόγο, οι φοιτητές να γονατίζουν και να τραγουδάνε τον εθνικό ύµνο…Οι ΕΠΟΝίτες στη συνέχεια, πάλι σε παράταξη διασχίζουν το “Πεδιό του Άρεως” και πηγαίνουν στο Ηρώο της Πόλης όπου καταθέτουν στεφάνι, ο Μιχελιουδάκης εκφωνεί δεύτερο, διαφορετικό λόγο και στη συνέχεια διαλύονται. Το βράδυ η πόλη δεν κοιµήθηκε, δεκάδες εκατοντάδες ΕΠΟΝιτισών και ΕΠΟΝιτών γυρίζουν την πόλη γράφοντας συνθήµατα µε λαδοµπογιά ή κιµωλία και ρίχνουν κάτω από τις πόρτες των σπιτιών προκηρύξεις του ΕΑΜ που καλούν τον κόσµο να συγκεντρωθεί την επόµενη ηµέρα στην Τριµάρτυρη».
Ακολούθως την επόµενη ηµέρα και ενώ πραγµατοποιούνταν η επίσηµη δοξολογία στην Τριµάρτυρη παρουσία του δοσίλογου υπουργού Ιωάννη Πασαδάκη και Γερµανών αξιωµατικών, ο κόσµος έξω από την εκκλησία αφού αποθεώνει τους ανάπηρους πολέµους που προσέρχονται µε τη σηµαία τους ξεκινάει συνθήµατα. «Οταν ξεκινάει η δοξολογία από τον γυναικωνίτη της εκκλησίας οι ΕΠΟΝίτισσες σκορπούν “τρικάκια” που γράφουν “ΕΑΜ-ΕΛΑΣ- ΕΠΟΝ, θάνατος στους προδότες”…Βγαίνοντας από την εκκλησία ο Πασαδάκης φωνάζει “ζήτω το έθνος” και οι παρευρισκόµενοι απαντούν “θάνατος στου προδότες”. Στην παρέλαση που ακολουθεί οι µαθητές δεν γυρίζουν το κεφάλι στους επισήµους και µια ΕΠΟΝίτισσα κάνει τη δική της κατάθεση στεφάνου».
Νωρίτερα παρουσιάστηκε ένα επεισόδιο στης σειράς ντοκιµαντέρ “Ιστορικοί Περίπατοι” της ΕΡΤ που ήταν αφιερωµένο στην κατοχική Αθήνα. Η κατάληψη της από τους ναζί, ο µεγάλος λιµός το χειµώνα του 1941, οι συνεργάτες των κατακτητών (τάγµατα ασφαλείας, χωροφυλακή, ειδική ασφάλεια, οικονοµικοί και πολιτικοί δοσίλογοι κα.) αναδείχθηκαν στο ντοκιµαντέρ.
