(∆ιάλογος περί της κίνησης του νου – Μνησίεργος και Σωκράτης)
Μνησίεργος: Σε παρατηρώ τόση ώρα. Είσαι σταθερός και ακίνητος στην ίδια ακριβώς τη θέση σου! Σου µιλώ και δε σαλεύεις ρούπι, ούτε κουνιέσαι καθόλου!
Σωκράτης: Κι όµως βρίσκοµαι σε κίνηση!
Μνησίεργος: Με δουλεύεις;
Σωκράτης : Κάθε άλλο! Και µάλιστα, κάθε ανθυποστιγµή βρίσκοµαι και σε διαφορετική θέση.
Μνησίεργος: Εξήγησέ µου πώς, γιατί εσύ θα µε τρελάνεις!
Σωκράτης: Εσύ µε βλέπεις ακίνητο;
Μνησίεργος: Ναι! Τέτοιος ακριβώς µου φαίνεσαι!
Σωκράτης: Έχω θέσει, όµως, σε κίνηση το νου µου…
Μνησίεργος : Α!
Σωκράτης: Το πνεύµα µου, που ζει και λειτουργεί µέσα στο φαινοµενικά ακίνητο σώµα µου, κινείται διαρκώς. Και αλλάζει ανά πάσα στιγµή σκέψεις και ιδέες. Και, όντας έτσι σε ενέργεια και όχι σε αδράνεια, µετακινείται από τη µια ιδέα στην άλλη, παρατηρώντας προσεκτικά µε τα µάτια και τα αφτιά της ψυχής και του σώµατος όλα όσα µας περιτριγυρίζουν…
Μνησίεργος: ∆ηλαδή σαν ένας ανεµόµυλος, που, αν και έχει γερά και ακλόνητα θεµέλια στη γη και παραµένει το ίδιο ακίνητος, γυρίζει ασταµάτητα;
Σωκράτης: Ακριβώς… Επηρεάζεται από την κατεύθυνση και τη δύναµη του οποιουδήποτε ανέµου.
Μνησίεργος: Στην περίπτωση του νου, το ρόλο των ανέµων παίζουν τα εξωτερικά ερεθίσµατα της καθηµερινής ζωής των ανθρώπων.
Σωκράτης: Τα ξέρεις – βλέπω – καλύτερα από µένα! Άρα να υποθέσω ότι ξέρεις ότι και η σωµατική δύναµη και βούληση του ανθρώπου είναι ικανές και να επιβραδύνουν και να σταµατήσουν στο τέλος το γύρισµα του ανεµόµυλου, µα και να τον θέτουν σε γρήγορη ή αργή κίνηση.
Μνησίεργος: Εδώ η δύναµη του ανθρώπου ας συµφωνήσουµε πως είναι οτιδήποτε δύναται να ξεκινήσει από τον εσωτερικό κόσµο του και να ασκεί θετική ή αρνητική, ενισχυτική ή αποτρεπτική επιρροή στο νου του και στον τρόπο που αυτός σκέπτεται και θέτει το νου του σε κίνηση ή αργία.
Σωκράτης: Βέβαια! Ο ελεύθερος από τις αλυσίδες των ιδεοληψιών και τις παγίδες των προκαταλήψεων νους των ανθρώπων, όµως, πριν αρχίσει να µπαίνει σε λειτουργία, δηλαδή να προσλαµβάνει τα απέξω, να τα επεξεργάζεται και να διαχέει ξανά προς τον έξω κόσµο ό,τι θεωρεί κύηµα του, ας θεωρήσουµε ότι από τη φύση του έχει πλαστεί από το Θεό να φιλτράρει κάθε εξερχόµενο που τείνει να γίνει εισερχόµενο. Μόνο που κάθε ανθρώπινος νους έχει διαφορετικό φίλτρο από κάποιον άλλον – εξίσου όλα ευαίσθητα στα διάφορα ερεθίσµατα και δυνατά στην αντιµετώπισή τους – ακόµη κι αν πρόκειται για τα ίδια εισερχόµενα.
Μνησίεργος: Μάλιστα. Ίσως αυτό να οφείλεται στο ότι µπορεί όλων τα δρώντα πιο αποτελεσµατικά όταν είναι ελεύθερα πνεύµατα να έχουν θεοδώρητο τον ίδιο µηχανισµό και να δουλεύουν κατά τον ίδιο τρόπο που τους ορµήνεψε κατά τη δηµιουργία των πάντων ο Θεός, αλλά δεν τα χρησιµοποιούµε όλοι τελικά για τον ίδιο σκοπό;
Σωκράτης: Θεωρώ ότι έχεις στη σκέψη σου τον τροχό, που όλοι τον µεταχειρίζονται διά της περιστροφής άλλοι τον χρησιµοποιούν για τον χειρόµυλο και άλλοι για τις άµαξες. Αλλά και το µαλλί των προβάτων, που όλοι το θέλουν για προστασία από το κρύο, αν και άλλοι το χρησιµοποιούν για τα πανωφόρια και άλλοι για τα κλινοσκεπάσµατα.
Μνησίεργος: Το φίλτρο ενός ανθρώπινου νου προσλαµβάνει λοιπόν όσα από εκείνα που µας περιβάλλουν θεωρεί ωφέλιµα και τα µετατρέπει σε χρηστικά και τα κρατά για τον ίδιο ή τα κοινοποιεί ως κύηµά του στους άλλους. Όσα κρίνει ότι θα βοηθούν τον άνθρωπο να καλλιεργείται πνευµατικά, να δυναµώνει σωµατικά και να ενισχύεται ψυχικά ενόψει αυτών που καλείται, µε ή χωρίς τη θέλησή του, ν’ αντιµετωπίζει στη δηµόσια και στην ιδιωτική ζωή. Όσα θεωρεί ότι θα του προσφέρουν ψυχωφελείς και ανώδυνες λύσεις ή τρόπους να φτάνει σε λύσεις για τα προβλήµατα της ζωής και της ύπαρξής του κοντά και όχι µακριά από τα υπόλοιπα µέλη µιας ανθρωπωκοινωνίας.
Σωκράτης: Και έτσι, οµολόγησέ το τώρα σε µένα, εξηγείται και η διαρκής κίνηση του νου, ακόµη κι αν το σώµα µας µοιάζει µε ακίνητο. Στο µεταξύ, όπως φανερώνουν όλα όσα βλέπουµε και νιώθουµε καθηµερινά, ο νους είναι αυτός ακριβώς ο τιµονιέρης που προικισµένος µε οξυδέρκεια και ιδιοφυΐα από το Θεό πλάστη του βάζει σε κίνηση ή κρατά σε ακινησία το ανθρώπινο σώµα και ωθεί τα διάφορα όργανα και µέλη των ανθρώπινων σωµάτων να επιτελούν µε υποδειγµατική ακρίβεια τις προκαθορισµένες λειτουργίες τους ή να εκτελούν τις δράσεις ή αντιδράσεις της στιγµής αντίστοιχα.
Μνησίεργος: Θα συµφωνήσουµε. Και βέβαια έχοντας υπόψη µας ότι η κίνηση ή η ακινησία ενός πράγµατος, σώµατος ή/και ενός πνεύµατος, φέρει ως αποτελέσµατα νέα κίνηση ή ακινησία στα γύρω του σώµατα. ∆εν επιφέρει σε όλα, όµως, τα ίδια αποτελέσµατα, ιδιαίτερα δε σε ο,τι αφορά την κίνηση δεν τους προσδίδει την ίδια ταχύτητα ή κατεύθυνση.
Σωκράτης: Ίσως αυτό ερµηνεύεται και γίνει κατανοητό, αν δεχτούµε πως η ταχύτητα ή η φορά που τα θέτει επηρεάζονται από τη δύναµή του που δεν είναι προς όλα ισοµεγέθης, αλλά µικρότερη ή µεγαλύτερη.
Μνησίεργος: Άντε ξεκούνα τώρα από τη θέση σου! Μην αργείς! Βλέπω ότι πολύς κόσµος κινεί για το θέατρο. Πάµε και εµείς! Σε τούτα τα «∆ιονύσια», ας σπεύσουµε να δούµε την τρωική τριλογία του Ευριπίδη, τον «Αλέξανδρο», τον «Παλαµήδη» και τις «Τρωάδες», εφόσον, απ’ ό,τι λέγεται, ο τραγικός µας ποιητής σήµερα έχει βαλθεί να βάλει όλων των Αθηναίων το νου και την ψυχή σε ενέργεια και κίνηση…
Σωκράτης : Άντε ας κινήσουµε και εµείς, λοιπόν, άλλο που δεν ήθελα! Καλή σαν εσένα συντροφιά γύρευα µοναχά, διότι και ο Κρίτων και ο Ευκλείδης λείπουν εκτός άστεως…
