O Ζακ Τατί είναι Γάλλος σκηνοθέτης και κωμικός ηθοποιός, γνωστός για τις ταινίες του “Οι διακοπές του κυρίου Ιλό”, αλλά και τη μεγαλύτερή του επιτυχία “Ο θείος μου”.
Στην ταινία αυτή ο Τατί ενσαρκώνει την καρικατούρα του κυρίου Ιλό, ο οποίος είναι άτομο που έχει μείνει σε μια παλαιότερη εποχή και έχει άγνοια για τις νέες συνθήκες τις οποίες αντιμετωπίζει με χιούμορ. Ταυτόχρονα ασκεί κριτική στο αναπτυσσόμενο Παρίσι, ενώ με την επόμενη του ταινία “Playtime” παρουσιάζει το Παρίσι του μέλλοντος. Και στις δύο αυτές ταινίες οι διάλογοι είναι ελάχιστοι, ενώ παράλληλα με το χιούμορ υπάρχει και μια διάχυτη μελαγχολία.
O Τατί θα πεθάνει το 1982, έχοντας στο ενεργητικό του έξι ταινίες μεγάλου μήκους. To 2010 όμως θα κυκλοφορήσει μια ακόμα ταινία, σε σενάριο δικό του, σε μορφή αυτή τη φορά animation. Την σκηνοθεσία υπογράφει ο Sylvain Chomet, ο οποίος το 2003, μας είχε δώσει το αριστουργηματικό animation “Το τρίο της Μπελβίλ”. Πώς δημιουργήθηκε όμως αυτή η ταινία και πως έφτασε το σενάριο στα χέρια του Chomet;
Το σενάριο γράφτηκε από τον Ζακ Τατί το 1956, μεταξύ δηλαδή των ταινιών “Ο θείος μου” και “Playtime”. Η ιστορία αφορά έναν ταχυδακτυλουργό, στο Παρίσι του 1959, ο οποίος βλέποντας την καριέρα του να έχει φθείρει, μετακομίζει στον Λονδίνο. Εκεί όμως δεν μπορεί να ανταγωνιστεί την σύγχρονη ψυχαγωγία της ροκ εν ρολ μουσικής και καταλήγει να δουλεύει σε μικρά μπαρ και καφέ. Εκεί θα γνωρίσει έναν μεθυσμένο θαμώνα, ο οποίος τον προσκαλεί σε ένα απομακρυσμένο νησί της Σκωτίας, πρόταση την οποία τελικά αποδέχεται. Μένοντας σε ένα δωμάτιο πάνω από την παμπ που δουλεύει, γνωρίζει μια νεαρή κοπέλα, την Αλίκη, η οποία θεωρεί ότι έχει γνήσιες μαγικές ικανότητες. Η Αλίκη θα τον ακολουθήσει στο Εδιμβούργο, που δίνει κάποιες παραστάσεις. Ο ταχυδακτυλουργός ξοδεύει τον μικρό μισθό του για δώρα στην Αλίκη, ενώ θα αναλάβει κρυφά και εξευτελιστικές δουλειές. Η σχέση των δύο χαρακτήρων μοιάζει σαν σχέση πατέρας-κόρης. Η ταινία θα κλείσει μελαγχολικά, καθώς βλέπουμε τον ταχυδακτυλουργό να αφήνει ένα σημείωμα στην Αλίκη “Οι μάγοι δεν είναι αληθινοί”.
Η ταινία που έχει πραγματοποιηθεί με την τεχνική του κλασσικού animation, αποτελεί ένα οπτικό ποίημα αισθητικής. Ο θεατής μπορεί να θαυμάσει εκπληκτικές λεπτομέρειες σε όλη την διάρκεια της ταινίας, από τα πλακάκια στους εσωτερικούς χώρους, μέχρι το εκπληκτικό εναέριο πλάνο του Εδιμβούργου. Ωστόσο αυτό που έχει μεγαλύτερο ενδιαφέρον στην ταινία είναι ο λόγος για τον οποίο γράφτηκε. Όπως έχει αναφέρει ο ίδιος ο σκηνοθέτης, το σενάριο αποτελεί ουσιαστικά ένα γράμμα του Τατί προς την κόρη του.
ΕΝΑ ΔΡΑΜΑ ΠΙΣΩ ΑΠΟ ΤΗΝ ΙΣΤΟΡΙΑ
Πίσω στον χρόνο, το 1942 στο Παρίσι, ο Τατί έχει ερωτευθεί την Herta Shiel μια Τσεχο-Αυστριακή χορεύτερια, η οποία είχε εγκαταλλείψει την Βιέννη όταν αυτή προσαρτήθηκε στην Γερμανία από τον Χίτλερ. Ο Τατί αποκτάει μαζί της μια κόρη, την Helga, που όμως δεν θα αναγνωρίσει. Υπό την πίεση της αδερφής του (μια πλούσια επιχειρηματίας) να μην την παντρευτεί, την πείθουν να υπογράψει ένα νομικό έγγραφο το οποίο απαλλάσσει τον Τατί από τις υποχρεώσεις του ως πατέρας, σε αντάλλαγμα με μερικά χρήματα. Η συμπεριφορά του Τατί προς την Herta, μάλιστα θα αποτελέσει σκάνδαλο για την εποχή στο Παρίσι, ενώ όλη η κοινωνία πήρε το μέρος της κοπέλας, αναγκάζοντας τον μάλιστα να εγκαταλείψει το θέατρο στο οποίο δούλευε. Η Helga θα μεγαλώσει ένα διάστημα και σε ορφανοτροφείο, ενώ σαν έφηβη θα κάνει κάποιες προσπάθειες να συνδεθεί με τον πατέρα της, ζητώντας βοήθεια. Η ντροπή όμως που ένοιωθε ο Τατί για την συμπεριφορά του τον αποτρέπει από το να επικοινωνήσει μαζί της. Είναι η εποχή που ο Τατί γράφει το σενάριο του “The illusionist”. Σενάριο το οποίο έγραψε ως ένα γράμμα για την κόρη του που εγκατέλειψε, το οποίο προοριζόταν να γυρίσει σε ταινία. Λέγεται ότι αντί για το “Illustionist” γύρισε τελικά το “Playtime”, εξαιτίας ενός ατυχήματος που είχε στο χέρι, εξαιτίας του οποίου δεν θα μπορούσε να κάνει λεπτές ταχυδακτυλουργικές κινήσεις.
Τελικά το σενάριο θα μείνει για πολλά χρόνια στο συρτάρι, μέχρι που το 2001 η κόρη του Sophie Tatisheff, βλέποντας κάποια προσχέδια της ταινίας “Το τρίο της Μπελβίλ” δίνει στον σκηνοθέτη το σενάριο του “Illusionist”. Μη θέλοντας να υποδυθεί άλλος ηθοποιός τον πατέρα της, ο μόνος τρόπος να βγει σε ταινία αποτελεί την μεταφορά του σε animation. Η Sophie δεν θα προλάβει να δει την ταινία ολοκληρωμένη, καθώς μόλις λίγους μήνες μετά θα φύγει από τη ζωή.
Αξίζει να σημειωθεί πως ο Chomet θα μείνει αρκετά πιστός στο αρχικό σενάριο, κάνοντας ελάχιστες αλλαγές, όπως την ηλικία του κοριτσιού για να είναι ακόμα πιο εμφανής η έλλειψη ερωτικής σύνδεσης. Επιπλέον μελετήθηκε και η φιγούρα του Τατί όπως είναι στις ταινίες, αλλά και η χαρακτηριστική του κίνηση, ώστε η εμψύχωση του χαρακτήρα στο “Illusionist”, να είναι όσο το δυνατόν πιο πιστή.
Γραμμοσκιάσεις Νίκου Τσικούρα & Θάνου Κυρατζή
