» Thomas Cantaloube (μτφρ. Δημήτρης Δημακόπουλος, εκδόσεις Πόλις)
Παρίσι, 1959. Ο Πόλεμος της Αλγερίας μαίνεται, η υπεραιωνόβια γαλλική παρουσία στη βορειοαφρικανική χώρα δοκιμάζεται. Η ένταση δεν περιορίζεται στα όρια της αποικίας αλλά επηρεάζει και διχάζει αναπόφευκτα και τη γαλλική πολιτική καθημερινότητα εξαιτίας και της πολυπληθούς αραβικής κοινότητας. Η επάνοδος του Σαρλ ντε Γκωλ στην εξουσία ένα χρόνο νωρίτερα που σήμανε το τέλος της Τέταρτης Γαλλικής Δημοκρατίας ελάχιστα βοήθησε στην εξομάλυνση της κρίσης. Παρακρατικές στρατιωτικές οργανώσεις εμφανίζονται συνεχώς ως απάντηση στο Εθνικό Απελευθερωτικό Κίνημα, ο στρατός και η αστυνομία δεν κινούνται πάντοτε υπό καθεστώς διαφάνειας. Η στυγνή δολοφονία ενός Αλγερινού δικηγόρου, με τη φήμη του μετριοπαθούς, στο σπίτι του στο Παρίσι, με παράπλευρες απώλειες τον αδερφό του, τη Γαλλίδα γυναίκα του και τα δύο μικρά παιδιά τους, υποκινημένη από την αστυνομία, αποτελεί το συμβάν γύρω από το οποίο ο Τομά Κανταλούμπ ξεδιπλώνει την πλοκή του λογοτεχνικού του ντεμπούτου, ενός χορταστικού νουάρ μυθιστορήματος, στα οποία οι Γάλλοι αλλά και οι εκδόσεις Πόλις ειδικεύονται, μυθιστόρημα που κρατάει αμείωτο το αναγνωστικό ενδιαφέρον.
Την εξιχνίαση της δολοφονίας, για λογαριασμό της αστυνομίας, αναλαμβάνει ο άπειρος Λυκ Μπλανσάρ μαζί με τον επιρρεπή στο αλκοόλ Αμεντέ Ζανβιέ. Η υπηρεσία πόνταρε στην απειρία του Μπλανσάρ ώστε ο φάκελος να κλείσει σύντομα χωρίς πολλά πολλά. Όμως, ο Μπλανσάρ χαρακτηρίζεται από ιδεαλισμό και πίστη στο λειτούργημα της αστυνομίας. Είναι ακόμα νέος στην υπηρεσία και δεν έχει προλάβει να διαποτιστεί με τη νοοτροπία των συναδέλφων του. Επιμένει να γυρεύει απαντήσεις και να αναζητά την αλήθεια καθώς η επίσημη εκδοχή δεν τον καλύπτει. Ο Αντουάν Καρεγκά καταφέρνει να βιοπορίζεται μεταφέροντας ηρωίνη, κρυμμένη σε φιάλες παστίς, από τη Μασσαλία στο Παρίσι. Ο πατέρας της δολοφονημένης γυναίκας, παλιός σύντροφός του από την αντίσταση, του ζητάει να ερευνήσει για λογαριασμό του το έγκλημα και να ανακαλύψει τους πραγματικούς ενόχους.
Για τον Καρεγκά, η επιθυμία του παλιού συντρόφου του μετατρέπεται σε καθήκον, παρότι γνωρίζει πως μόνο χαμένος μπορεί να βγει από αυτή την ιστορία. Και τέλος, ο μονόχειρας Σείριος Βολκστρόμ, από παλιά γνώριμος των αρχών, με διάφορα μπλεξίματα που τον καθιστούν ευάλωτο στις αστυνομικές «χάρες», όπως αυτή που τον ενέπλεξε στη δολοφονία.
Ο Κανταλούμπ χωρίζει το μυθιστόρημά του σε κεφάλαια, σε καθένα εκ των οποίων αφηγείται εναλλάξ την ιστορία των τριών κεντρικών χαρακτήρων, ετερόκλητων μεταξύ τους, που η εξέλιξη της πλοκής δεν θα αργήσει να τους φέρει κοντά. Έτσι, ο συγγραφέας πετυχαίνει να αναπτύξει ικανοποιητικά την πλοκή και κυρίως να δομήσει με ευκρίνεια τα καλοσχηματισμένα ‒παρά τα στερεοτυπικά χαρακτηριστικά τους‒ πρόσωπα του δράματος. Ο Κανταλούμπ διατηρεί τον πλήρη έλεγχο της ιστορίας καθ’ όλη την έκταση της αφήγησης, συντηρώντας αβίαστα το αναγνωστικό ενδιαφέρον, χωρίς να μετέρχεται ακροβασιών ως προς τις ανατροπές, δίνει έξυπνες λύσεις σε ενδεχόμενα αδιέξοδα, ενώ εμπλουτίζει την κεντρική πλοκή με παράλληλες υποϊστορίες, οι οποίες φροντίζει να εξυπηρετούν με τον τρόπο τους την κυρίως αφήγηση και να μην είναι απλές παρεκβάσεις. Το Παρίσι δεσπόζει, όχι πάντοτε λαμπερό, με τον μητροπολιτικό χαρακτήρα του, τις εναλλαγές και την ποικιλομορφία του. Η παρουσία τριών κυρίως προσώπων δημιουργεί αρχικά μια σύγχυση, που όμως σύντομα υποχωρεί και μετατρέπεται τελικά σε συγκριτικό πλεονέκτημα του μυθιστορήματος, καθώς το καθιστά αρκετά σύνθετο, πολυδιάστατο και άκρως απολαυστικό κατά την ανάγνωση, με τη λειτουργική εναλλαγή των κεφαλαίων. Μένοντας λίγο ακόμα στο δόσιμο των χαρακτήρων, αξίζει να σημειώσει κανείς πως ο Κανταλούμπ με διορατικότητα επενδύει στην αυθεντικότητα και όχι απλώς στην αληθοφάνεια αυτών, και μέσω αυτής τους καθιστά συμπαθείς στον αναγνώστη, αποφεύγοντας να κινηθεί αντίστροφα και να τους στήσει εξ αρχής με μέτρο την αναγνωστική συμπάθεια. Στο πρώτο του μυθιστόρημα, ο Κανταλούμπ, ίσως και με τη βοήθεια της επιμέλειας, αποφεύγει τα αχρείαστα αφηγηματικά ρίσκα και επικεντρώνεται στην στρωτή και ασφαλή, μα διόλου βαρετή, αφήγηση της ιστορίας του, και τα καταφέρνει.
Η ιστορικοπολιτική διάσταση του Ρέκβιεμ για μια δημοκρατία είναι εμφανής και έντονη. Ο Κανταλούμπ στηρίζεται εν μέρει σε πραγματικά πρόσωπα και καταστάσεις, τα οποία και προσαρμόζει στις μυθοπλαστικές ανάγκες της αφήγησής του. Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί ο διευθυντής της αστυνομίας του Παρισιού Μωρίς Παπόν, συνεργάτης του καθεστώτος του Βισύ και υπαίτιος για τον εκτοπισμό των Γάλλων Εβραίων στα ναζιστικά στρατόπεδα συγκέντρωσης, που κατάφερε να διατηρήσει την ισχύ του παρά το γύρισμα της ιστορίας και να παραμείνει υψηλόβαθμο στέλεχος του κρατικού μηχανισμού, για να καταδικαστεί τελικά το 1998 για τα εγκλήματά του. Ο Κανταλούμπ σχολιάζει δηκτικά τον χαμαιλεοντισμό ανάλογα με την ιστορική και πολιτική συγκυρία, τη γενικότερη ροπή της γαλλικής ‒ στην προκειμένη περίπτωση‒ κοινωνίας στη λήθη με αποτέλεσμα οι δωσίλογοι του χτες να επιβραβεύονται και να παρουσιάζονται ως ήρωες του σήμερα, ενώ και η επίσημη εκδοχή της ιστορίας γράφεται, εν πολλοίς, απ’ αυτούς λόγω των κρίσιμων θέσεων που κατέχουν. «Παρά τα πρόσφατα αναγνώσματά του, ο Βολκστρόμ δεν διέθετε μεγάλη πολιτική κουλτούρα. Είχε, όμως, περιπλανηθεί αρκετά στα παρασκήνια της εξουσίας ώστε να κατανοεί πως η τωρινή περίοδος έμοιαζε με τεράστιο χάος όπου οι αλλοτινές συνεργασίες μετρούσαν λιγότερα από τις συγκυριακές μάχες για λόγους τακτικής. Γκωλιστές και αντιγκωλιστές ήταν όλο αγκαλιές και φιλιά. Φανατικοί αντιστασιακοί κυκλοφορούσαν αγκαζέ με δωσίλογους. Φασίστες, οπαδοί του Πουζάντ και νοσταλγοί του Βισύ είχαν επιστρέψει στη δημόσια διοίκηση ή στην Εθνοσυνέλευση, με τις ευλογίες των πρώην αντιπάλων τους. Ως την προσεχή αλλαξοπιστία τους. Η αστυνομία της Γαλλικής Δημοκρατίας καθοδηγούσε εξ αποστάσεως αιμοσταγείς πολιτοφύλακες κατωτάτης υποστάθμης. Ο στρατός και ορισμένοι υψηλόβαθμοι αξιωματικοί ήταν έτοιμοι να εναντιωθούν στον συνάδελφό τους που έγινε πρόεδρος. Έχανε η μάνα το παιδί και το παιδί τη μάνα. Ο Σείριος το απολάμβανε».
Το Ρέκβιεμ για μια δημοκρατία είναι ένα πλήρες και χορταστικό νουάρ μυθιστόρημα, που θα αποζημιώσει τους φανατικούς του είδους. Το ιστορικό πλαίσιο, η πολιτική διάσταση, η ιδιότυπη μάχη ενάντια στη λήθη και το παρασκήνιο πίσω από την επίσημη εκδοχή της ιστορίας προσδίδουν περαιτέρω ενδιαφέρον, χαρακτηριστικά στα οποία διαφαίνεται το δημοσιογραφικό παρελθόν του Κανταλούμπ.
