Με αφορμή την προβολή της ταινίας “Ρεμπέτικο” στην έναρξη του φετινού 11ου Φεστιβάλ Κινηματογράφου Χανίων, θυμόμαστε σήμερα τον εμβληματικό δίσκο που προέκυψε από τα τραγούδια που ακούστηκαν στην ταινία, σε στίχους του Νίκου Γκάτσου και μουσική του Σταύρου Ξαρχάκου.
Το “Ρεμπέτικο” αφηγείται τη ζωή της ρεμπέτισσας Μαρίκας, παράλληλα όμως παρουσιάζει τα ιστορικά γεγονότα που συνέβησαν στην Ελλάδα, μεταξύ 1920 και 1960.
Ο τρόπος αφήγησης είναι απόλυτα γραμμικός και τα ιστορικά γεγονότα της περιόδου, τα παρακολουθούμε μέσα από ασπρόμαυρα φιλμάκια που παρεμβάλλονται μεταξύ των σκηνών.
Η κεντρική ιδέα του σεναρίου είναι εμπνευσμένη από τη ζωή της μεγάλης τραγουδίστριας, Μαρίκας Νίνου, της οποίας η γέννηση και ο θάνατος ταυτίζονται χρονικά με της Μαρίκας στην ταινία. Από κει και πέρα όμως, τα κοινά σημεία στη ζωή της ηρωίδας και της τραγουδίστριας, είναι ελάχιστα και είναι εντελώς λάθος το “Ρεμπέτικο” να ιδωθεί ως βιογραφία της Νίνου.
Περισσότερο το “Ρεμπέτικο” μπορεί να χαρακτηριστεί σαν ένα λαϊκό, μουσικό δράμα, το οποίο καταφέρνει και αναβιώνει με πολύ ρεαλιστικό τρόπο, την εποχή κατά την οποία δημιουργήθηκε, ήκμασε και παρήκμασε το ρεμπέτικο τραγούδι. Τότε οι ρεμπέτες, οι περισσότεροι Μικρασιάτες πρόσφυγες, θεωρούνταν περιθωριακοί, χασικλήδες, άνθρωποι που τους άρεσε να ζουν στα άκρα…
Ο σκηνοθέτης Κώστας Φέρρης στο “Ρεμπέτικο”, μας παρουσιάζει αυτούς τους ανθρώπους με πρόσχημα την ζωή μιας συναδέλφισσάς τους, της Μαρίκας, και δημιουργεί μια ταινία σχεδόν αριστουργηματική, για τα ελληνικά δεδομένα και όχι μόνο.
Αντάξιος συνοδοιπόρος του σ’ αυτό δημιούργημα ο μουσικοσυνθέτης Σταύρος Ξαρχάκος, ο οποίος ντύνει όλη την ταινία με εκπληκτική μουσική και με τραγούδια, σε στίχους του μεγάλου ποιητή-στιχουργού Νίκου Γκάτσου.
Συνθέτης και στιχουργός παραλαμβάνουν το σενάριο του Φέρρη και στηρίζουν σ’ αυτό τη θεματολογία των τραγουδιών τους.
Έτσι, προκύπτουν τα τραγούδια “Το δίχτυ”, “Μάνα μου Ελλάς”,
“Μπουρνοβαλιά”, “Το Πρακτορείο” κ.ά. Κατ΄ εξαίρεσιν, ένα τραγούδι ξεκινά από στίχο του Νίκου Γκάτσου (σε αντίθεση με τα υπόλοιπα). Πρόκειται για το “Καίγομαι – καίγομαι”, το οποίο ο στιχουργός γράφει σαν παιχνίδι (δοκιμάζοντας μια γραφομηχανή) για να δει αν αποτυπώνεται καλά το μελάνι στο χαρτί και δεν το βρίσκει καθόλου σημαντικό. Παρά ταύτα, αποφασίζει να δώσει το τραγούδι στον Ξαρχάκο για μελοποίηση, λέγοντας: «Να δεις πόσο θα αρέσει στον κόσμο αυτό το τραγούδι, που στιχουργικά
είναι ένα τίποτα». Τα τραγούδια ερμηνεύουν οι: Τάκης Μπίνης, Νίκος Δημητράτος, Κώστας Τσίγκος, Κώστας Ματζόπουλος, Νίκος Μαραγκόπουλος, ο ίδιος ο Σταύρος Ξαρχάκος και η πρωτοεμφανιζόμενη Σωτηρία Λεονάρδου, η οποία προέρχεται από το χώρο του θεάτρου και του χορού, έπειτα όμως από αυτήν τη δουλειά θα ακολουθήσει καριέρα τραγουδίστριας.
Τα τραγούδια ηχογραφούνται στο στούντιο “Κολούμπια”, ενώ η οπτικοποίησή τους γίνεται στο λαϊκό κέντρο “Το περιβόλι του ουρανού” στην Πλάκα.
Ταινία και δίσκος βγαίνουν στην αγορά παράλληλα, το 1983 και δημιουργούν αίσθηση. Ο δίσκος είναι τόσο σημαντικός ώστε αμέσως αυτονομείται από την εικόνα και διαγράφει εντυπωσιακή πορεία. Το πιο κολακευτικό σχόλιο που ακούν οι δημιουργοί εκείνη την περίοδο προέρχεται από έναν ανώνυμο ακροατή, ο οποίος τους λέει: «Αυτά τα τραγούδια είναι σαν να τα γράψατε πριν γράψουν τα δικά τους ο Βαμβακάρης και ο Τσιτσάνης».
Καλές ακροάσεις μέχρι την επόμενη ιστορία με ρεφρέν!
