Bιότοπος – περιγραφή
H λατινική ονομασία του βοτάνου είναι Erica manipuliflora (Ερείκη η σπονδυλανθής) και ανήκει στην οικογένεια των Ερεικωδών. Το συναντούμε με τις ονομασίες ρείκι, ρείγκλα, άγριο ρείκι.
Υπάρχουν περίπου 700 είδη της οικογένειας των Ερεικωδών από τα οποία τα 600 βρίσκονται στη Νότιο Αφρική. Τα υπόλοιπα τα συναντούμε στα άλλα μέρη της Αφρικής, στην περιοχή της Μεσογείου και την υπόλοιπη Ευρώπη.
Είναι ένας όμορφος αειθαλής θάμνος που τον βρίσκουμε σχεδόν σε όλη την Ελλάδα. Προτιμά άγονες και βραχώδης περιοχές. Στη νότια Ελλάδα κυριαρχεί σε πολλούς φρυγανότοπους.
Σε αρκετά σημεία της Ηπείρου συνυπάρχει με την αδιαπέραστη χαμηλή βλάστηση των βουνών έως 500 μέτρα υψόμετρο, και στη Χαλκιδική στις παρυφές των δασών.
Στην ανατολική Αττική το βρίσκουμε ριζωμένο στα ασβεστολιθικά βράχια και σε φρυγανότοπους. Το ύψος του δεν ξεπερνά συνήθως το ένα μέτρο.
Έχει πυκνούς βλαστούς και φύλλα γραμμοειδή, άμισχα, αυλακωτά στην κάτω επιφάνεια, τα οποία φέρονται ανά 4 δέσμες.
Το χαρακτηριστικό του θάμνου είναι ότι από αρχές Φθινοπώρου έως και τον Νοέμβριο κατά περιοχές ο θάμνος αρχίζει και ανθίζει με εκατοντάδες μικρά κωδωνοειδή άνθη, σε αντίθεση με άλλα φυτά που ανθίζουν την Ανοιξη. Τα άνθη του έχουν χρώμα ανοιχτό ρόδινο και μοιάζουν σαν μικροσκοπικές καμπάνες. Εμφανίζονται στην αρχή του Καλοκαιριού, αραδιασμένα σε ακρινά τσαμπιά. Σε κάθε άνθος σχηματίζονται 30 περίπου σπόροι του φυτού, πράγμα που σημαίνει ότι κάθε θάμνος παράγει κάθε έτος περισσότερους από 150.000 σπόρους. Αυτός είναι και ένας από τους λόγους της ευρείας διάδοσης του φυτού σε μεγάλες εκτάσεις.
Η όψη στις πλαγιές αλλάζει, στο χρώμα και στις ευωδιές. Και ο χορός στις μέλισσες και τα διάφορα άλλα έντομα της εποχής καλά κρατεί.
Μετά άλλωστε την καλοκαιρινή περίοδο που η άνθηση στα περισσότερα είδη φυτών δεν υπάρχει για τις μέλισσες, το ρείκι είναι σωτήρια λύση. Και το μέλι που παράγεται είναι εξαιρετικής ποιότητας.
Μετά την άνθηση ο θάμνος μεταλλάσεται χρωματικά. Τα άνθη έχουν είδη γονιμοποιηθεί, και οι μικροί σπόροι στις κορυφές κάθε ξυλώδους βλαστού μαζί με τους κάλυκες του άνθους παίρνουν ένα καφέ χρώμα.
Στην υπόλοιπη χρονική διάρκεια ο θάμνος παραμένει ως έχει περιμένοντας την επόμενη άνθηση και τη διατήρηση του είδους του.
Ιστορικά στοιχεία
Το ρείκι έχει μακρά ιστορία στην παραδοσιακή βοτανολογία και έχει χρησιμοποιηθεί ευρέως σαν φαρμακευτικό φυτό στις ορεινές περιοχές της Ευρώπης, όπου υπάρχει αυτοφυές σε ολόκληρες εκτάσεις. Οι θεραπευτικές ιδιότητες του βοτάνου έχουν καταγραφεί ήδη από τον Μεσαίωνα. Αναφέρονται σε βιβλία του 7ου αιώνα μ.Χ. που περιγράφουν τις θεραπευτικές ιδιότητες των φυτών. Σε ένα γερμανικό βιβλίο του γράφτηκε το 1565 αναφέρει τον διάσημο γιατρό της εποχής Πάουλους Εγκινέτα ο οποίος χρησιμοποιούσε τα άνθη, τα φύλλα και τους μίσχους του φυτού για να θεραπεύσει τους ασθενείς του από όλους τους τύπους πληγών (έλκη εσωτερικά και εξωτερικά). Ο Φουκς έγραψε το 1543 ότι το φυτό ανακουφίζει από τα δαγκώματα των εντόμων, ενώ ο σύγχρονός του Μάθιουλος το χρησιμοποιούσε για να θεραπεύει δαγκώματα φιδιών, μολύνσεις ματιών, ασθένειες της σπλήνας και για να διαλύει τον σχηματισμό λίθων στα εσωτερικά όργανα.
Ο Νίκολας Αλεξάντερ, ένας Βενεδικτίνος μοναχός έγραψε ότι η κατανάλωση του εγχύματος ερείκης για τριάντα διαδοχικές μέρες πρωί και βράδυ ήταν επαρκής για να διαλύσει τις πέτρες από τους νεφρούς. Από τις αρχές του 20ου αιώνα η Ερείκη συνδέθηκε από τον ιατρικό κόσμο με την πρόληψη και θεραπεία των πετρών στην περιοχή των κύστεων και των νεφρών.
Παραδοσιακά στη Βόρεια Ευρώπη έφτιαχναν ένα τσάι από τα άνθη του φυτού, μαζί με άνθη βάτου, φύλλα μύρτιλλου, βερόνικα, θυμάρι και άγρια φράουλα.
Συστατικά – χαρακτήρας
Το βότανο περιέχει αλκαλοειδή, αρμπουτίνη, κιτρικό και φουμαρικό οξύ, πτητικό έλαιο, τανίνη, φυτικές χρωστικές, καροτίνη.
Aνθιση – χρησιμοποιούμενα μέρη – συλλογή
Ανθίζει Αύγουστο και Σεπτέμβριο. Χρησιμοποιείται ολόκληρο το ανθισμένο και αποξηραμένο φυτό σαν ρόφημα ή για εξωτερική χρήση. Συλλέγεται την εποχή της άνθισής του.
Θεραπευτικές ιδιότητες και ενδείξεις
Είναι στυπτικό, ελαφρώς ηρεμιστικό και υπνωτικό βότανο, με διουρητικές, αποχρεμπτικές και εφιδρωτικές ιδιότητες. Δρα ως αντισηπτικό και αντιφλεγμονώδες ιδιαίτερα στο ουροποιητικό σύστημα.
Το αφέψημα του φυτού δρα θετικά στις πέτρες που σχηματίζονται στο ουροποιητικό σύστημα, κολικούς νεφρών, χρόνια κυστίτιδα, προστάτη και οιδήματα.
Βοηθά σε προβλήματα γαστρίτιδας με υπερέκκριση πεπτικών υγρών, κολικούς των εντέρων συνοδευόμενους από διάρροια, στις ασθένειες του συκωτιού και της χολής.
Χάρη στις ηρεμιστικές του ιδιότητες όταν το πίνουμε βοηθά στη νευρική υπερδιέγερση, τη νευρική εξάντληση και την αϋπνία.
Ως αντιφλεγμονώδες βοηθά στις φλεγμονές του λαιμού και της στοματικής κοιλότητας, στο βήχα και τα κρυολογήματα.
Σε αρθρίτιδα, πολυαρθρίτιδα, ρευματισμό και ποδάγρα βοηθά τόσο το ρόφημα όσο και η εξωτερική χρήση με κομπρέσες και μπάνια.
Το μέλι που φτιάχνεται από τα άνθη των ρεικιών είναι πολύ ωφέλιμο και έχει τις ίδιες θεραπευτικές ιδιότητες με αυτές του φυτού.
Παρασκευή και δοσολογία
Το αφέψημα παρασκευάζεται βράζοντας για ένα λεπτό μία κουταλιά της σούπας ξηρό βότανο σε ένα φλιτζάνι νερό. Στη συνέχεια κλείνουμε τη φωτιά και το αφήνουμε σκεπασμένο για 15 λεπτά. Σουρώνουμε και πίνουμε μισό ποτήρι τρεις φορές την ημέρα πριν το φαγητό.
Προφυλάξεις
Αν πιούμε υπερβολική ποσότητα μπορεί να δράσει ως ελαφρύ υπνωτικό και κατασταλτικό του νευρικού συστήματος.
Y.Γ: Όλα τα προηγούμενα άρθρα της στήλης μπορούμε να τα βρούμε στη διεύθυνση www.herb.gr.
Επίσης αν κάποιος φίλος αναγνώστης γνωρίζει οποιαδήποτε θεραπευτική ιδιότητα βοτάνου του τόπου μας που δεν είναι ευρέως γνωστή ή έχει κάποιο ερώτημα μπορεί να το απευθύνει στην ηλεκτρονική διεύθυνση skouvatsos11@gmail.com
