Βιότοπος – περιγραφή
Η λατινική ονομασία του βοτάνου είναι ORYZA sativa (Όρυζα η ήρεμη). Ανήκει στην οικογένεια των Αγροστωδών. Εκτός της Όρυζας της ήμερης άλλο βασικό είδος ρυζιού είναι η ORYZA glaberimma (Όρυζα η λειοτάτη).
Είναι το υπ αριθμόν 1 τρόφιμο στον κόσμο. Τα δύο βασικά είδη του καλύπτουν το 20% των θερμίδων που καταναλώνεται παγκοσμίως σε ετήσια βάση. Καλλιεργείται σε όλες τις τροπικές περιοχές όπου υπάρχει αρκετό νερό.
Το ρύζι φτάνει σε ύψος από 100 έως 180 εκατοστά. Έχει μακριά λεία φύλλα με μήκος 50 έως 100 εκατοστά και 2 έως 2,5 εκατοστά πλάτος. Τα άνθη του μικρά. Ο καρπός του κοκκώδης με μήκος 5 έως 12 χιλιοστά και διατομή 2 με 3 χιλιοστά.
Πιο θρεπτικό και ωφέλιμο είναι το αναποφλοίωτο ρύζι, γιατί στην εξωτερική στιβάδα του σπυριού περιέχονται ουσίες που είναι εξαιρετικά θρεπτικές και ωφέλιμες. Από το τριμμένο ρύζι λείπουν οι ζωογόνες αυτές ουσίες. Αυτό διαπιστώθηκε στην Ινδονησία όπου είχε εμφανισθεί η ασθένεια Μπέρι-Μπέρι με συμπτώματα αδυναμία, βλάβες στον κερατοειδή χιτώνα του οφθαλμικού βολβού και ακόμα παραλύσεις.
Διαπιστώθηκε ότι τα φτωχά στρώματα που εξακολουθούσαν να τρώνε ρύζι που το καθάριζαν από τη φλούδα με πρωτόγονα μέσα, δεν αρρώσταιναν από την ασθένεια αυτή. Αυτό οφειλόταν ότι παρέμενε πάνω στον κόκκο η εξωτερική στιβάδα η οποία περιείχε λίπος και άλλες ζωογόνες ουσίες και ιδιαίτερα βιταμίνες Β. Πειραματικά έχει αποδειχθεί ότι από το τριμμένο ρύζι λείπει μία ουσία που είναι απαραίτητη για την κανονική λειτουργία του οργανισμού.
Ιστορικά στοιχεία
Το ρύζι έχει μακρά ιστορία στη λαϊκή ιατρική. Το ρυζόνερο χρησιμοποιείται εδώ και εκατονταετίες για στομαχικά προβλήματα με κλύσμα και οι βλαστοί του φυτού για την δυσπεψία., το φούσκωμα, την έλλειψη όρεξης και τον βήχα.
Στους αρρώστους που έπασχαν από διάρροια καθώς και κολίτιδα, ο λαπάς ήταν η τροφή που γινόταν καλύτερα ανεκτή από κάθε άλλη. Δεν έδιναν όμως στον ασθενή ρύζι πριν καθαριστεί το έντερό του με κλύσμα γιατί πίστευαν ότι ακόμα και ο λαπάς θα τον έβλαπτε στην περίπτωση αυτή. Τις πρώτες ημέρες ο άρρωστος έμενε νηστικός και έπινε μόνο αφέψημα από δυόσμο, μαντζουράνα, μέντα και του έκαναν κλύσματα με χλιαρό χαμομήλι.
Του έδιναν μόνο καρπούζι, ροδάκινα, μήλα και κομπόστες από δαμάσκηνα και άλλα φρούτα στο διάστημα της τριήμερης νηστείας. Ο λαπάς που έτρωγε ο ασθενής πριν καθαριστεί εντελώς ο οργανισμός του ήταν και αυτός βλαβερός. Η διάρροια εξακολουθούσε προς μεγάλη έκπληξη του ασθενούς που πίστευε ότι ακολουθούσε ωφέλιμη δίαιτα.
Επίσης στους αρρώστους και τα παιδιά έδιναν την πηχτή ουσία που παρέμενε στα τοιχώματα της χύτρας που έφτιαχναν το ρύζι. Το στρώμα αυτό είναι πολύ νόστιμο και περιέχει πηκτικές ουσίες που είναι εξαιρετικά θρεπτικές.
Το ρύζι έχει επίσης μακρά ιστορία στη θεραπεία της υπέρτασης, τα νεφρικά προβλήματα και τον διαβήτη. Στην σανσκριτική λογοτεχνία αναφέρεται εδώ και χιλιάδες χρόνια η χρήση του διαλύματος του ρυζιού για θεραπευτικούς λόγους.
Οι ρίζες του φυτού χρησιμοποιούντο παραδοσιακά από την κινέζικη ιατρική για τη θεραπεία της πνευμονίας και της φυματίωσης.
Συστατικά – χαρακτήρας
Περιέχει πρωτεΐνες 7,9%, σύνθετους υδατάνθρακες 72,59%, λίπος 18,76%, χλωριούχο νάτριο και φωσφορικό οξύ. Περιέχει ακόμα κάλιο, μαγνήσιο, φωσφόρο σίδηρο, βιταμίνες του συμπλέγματος Β όπως θειαμίνη, ριβοφλαβίνη, νιασίνη, παντοθενικό οξύ, πυριδοξίνη και φυλικό οξύ και βιταμίνη Ε.
Η βιολογική αξία της πρωτεΐνης του ρυζιού είναι ανώτερη από κάθε άλλη που προέρχεται από φυτικές τροφές. Οι σύνθετοι υδατάνθρακες που περιέχει, απορροφώνται πιο αργά από τους απλούς, προστατεύοντας από την απότομη άνοδο της γλυκόζης στο αίμα και χαρίζοντας στο οργανισμό ενέργεια, απαραίτητη στον εγκέφαλο και το νευρικό σύστημα, με αποκλειστική εξάρτηση από τους υδατάνθρακες.
Άνθιση – χρησιμοποιούμενα μέρη – συλλογή:
Το ρύζι φυτεύεται όταν η θερμοκρασία του νερού φτάνει τους 12 β. Κελσίου. Στη χώρα μας φύεται από τα μέσα Μαΐου. Για θεραπευτικούς σκοπούς χρησιμοποιείται κύρια ο καρπός του βοτάνου. Συλλέγεται 35 έως 45 μέρες μετά την άνθιση του φυτού, ανάλογα με την ποικιλία.
Θεραπευτικές ιδιότητες και ενδείξεις
Είναι πολύ θρεπτικό και θεραπευτικό φυτό. Δρα ως μαλακτικό, αντιφλογιστικό και κατά της διάρροιας.
Έχει εξαιρετική απορροφητικότητα από τον ανθρώπινο οργανισμό που φτάνει το 98 με 99%. Αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι περιέχει ελάχιστη ποσότητα κυτταρίνης.
Εσωτερικά χρησιμοποιείται για να καταπραΰνει τις φλογώσεις των εντοσθίων.
Είναι κατάλληλο για όσους πάσχουν από εντερικά προβλήματα και τα βρέφη ως ρυζόνερο. Σε μεγαλύτερης ηλικίας άτομα, νερόβραστο με άφθονο λεμόνι και ως λαπάς, εμποδίζει την αποσύνθεση των λευκωματούχων ουσιών. Το ρυζόνερο χορηγείται όπως και ο λαπάς σε άτομα που έχουν εξασθενημένα πεπτικά όργανα, γιατί το άμυλο με τον παρατεταμένο βρασμό μεταβάλλεται σε δεξτρίνη η οποία ωφελεί τα όργανα αυτά. . Σε εντερικές καταστάσεις και άλλες ελκώδεις παθήσεις του εντέρου γίνονται κλύσματα ρυζόνερου. Επίσης η σκόνη χρησιμοποιείται σε μαλακτικά καταπλάσματα, που έχουν την ιδιότητα του λιναρόσπορου. Η σκόνη του ρυζιού ωφελεί ως κατάπλασμα σε εκδορές και δερματικούς ερεθισμούς.
Οι σπόροι του ρυζιού είναι διουρητικοί.
Μελέτες δείχνουν ότι το ρύζι σε σύγκριση με ένα άλλο άμυλο, την πατάτα, στους μη ινσουλινοεξαρτώμενους διαβητικούς περιορίζει τη σύνθεση της χοληστερίνης και διατηρεί την ινσουλίνη και τη γλυκόζη σε ανεκτά επίπεδα.
Έρευνες στην Ινδία αναφέρουν ότι μελέτες ερευνητών έδειξαν ότι το ρύζι διαθέτει ιδιότητες που μειώνουν την πίεση. Παρατήρησαν επίσης ότι σε άτομα που υπέφεραν από χρόνια από ψωρίαση θεραπεύτηκαν μετά από δίαιτα με ρύζι στην οποία υποβλήθηκαν για να χάσουν βάρος.
Παρασκευή και δοσολογία
Το ρύζι βράζεται σε σιγανή φωτιά. Ακόμα καλύτερα είναι να παρασκευάζεται στον ατμό. Το ρυζόνερο γίνεται βράζοντας 20 γραμμάρια ρυζιού σε ένα λίτρο νερό.
Προφυλάξεις
Στην παρασκευή καλλυντικών η σκόνη ρυζιού έχει χρησιμοποιηθεί ως πούδρα. Στις περιπτώσεις αυτές αν η πούδρα περιέχει ανθρακικό μόλυβδο ή οξείδιο του ψευδαργύρου πρέπει να αποφεύγεται γιατί είναι καταστρεπτική για το δέρμα και την γενική υγεία του σώματος.
Σε μερικά άτομα μπορεί αν καταναλώνουν τριμμένο ρύζι να προκληθεί δυσκοιλιότητα.
