Σαφώς μπερδεμένα

«Είσαι καλός στα μνημόσυνα», λέει φίλη. Οι λέξεις της, αφήνουν πίκρα στα χείλη, γι’αυτό τα κρύβει στο φλιτζάνι του καφέ. Το λέει και σιωπά. Δεν το μετανιώνει. Απλά σκέφτεται ότι θα μπορούσε να το πει με διαφορετικό τρόπο. Ακροβατεί το σχόλιό της, όπως οι μέρες μας. Ακροβατούν κι οι σκέψεις μου. Νοέμβρης 1973. Νοέμβρης 2013. Μια εξέγερση που γίνεται σαράντα.
«Δεν μ’ αρέσει η λέξη εξέγερση. Είμαι μεγαλωμένος όμως με εύκολους τίτλους. Συνηθισμένος στη συντομία της λεζάντας. Βλέπεις, η ιστορία δεν έχει σημασία και η ανάλυσή της είναι τόσο κουραστική για τα ήδη κουρασμένα μυαλά μας, που δεν μπορούμε να ακούσουμε πολλά λόγια. Ούτε η αιτία, ούτε το αποτέλεσμα του γεγονότος έχουν αξία. Το ζουμί. Αυτό μας χρειάζεται. Oλα στον αποχυμωτή. Σημασία πια δεν έχει η ποιότητα της μνήμης, αλλά η επίδειξη  μιας όποιας συμμετοχής μας σε αυτήν. Η κορνίζα είναι αυτή που κλέβει το βλέμμα και όχι η φωτογραφία που φιλοξενεί.
Επανέρχομαι, γιατί μπορεί να έχεις απορίες. Δεν μ’ αρέσει η λέξη εξέγερση. Ξεκινά από την παραδοχή ότι κάποιος είναι χαμηλά. Αποδέχεται τον τυποποιημένο χαρακτήρα μιας κοινωνίας που χωρίζεται στους “πάνω” και τους “κάτω”, και όχι την κοινή αφετηρία και θέση όλων των πολιτών. Εκφράζει περισσότερο την αντίδραση ενός υποσυνόλου. Δεν έχει γενικευμένο χαρακτήρα. Αποτελεί αντίδραση σε κάτι που συμβαίνει μεμονωμένα, σε έναν συγκεκριμένο κοινωνικό τομέα και που αν αυτό αλλάξει τότε θεωρείται επιτυχής.
Τα συνθήματα του Πολυτεχνείου αποδεικνύουν ότι δεν επρόκειτο για μια απλή εξέγερση. Ψωμί, Παιδεία, Ελευθερία. Οποιος δεν συμφωνεί με το νόημά τους, ας σηκώσει το χέρι του. Ας βγει έξω από την γραμμή των αυτονόητων ανθρώπινων επιδιώξεων. Σαράντα χρόνια μετά, κι ακόμα μιλάμε για εξέγερση φοιτητών. Λες και η πλειοψηφία της υπόλοιπης κοινωνίας ήταν χαρούμενα συμβιβασμένη. Λες και οι εργάτες και οι αγρότες ζούσαν σε καθεστώς ευδαιμονίας. Οι συμβολισμοί μας χρειάζονται. Το σενάριο για να μετατρέψουμε ένα ιστορικό γεγονός σε ηρωική ταινία ή σε ολιγόλεπτο ρεπορτάζ – κονσέρβα.
Προτιμώ τη λέξη επανάσταση. Ακούγεται βαριά, ακούγεται κλισέ, αλλά αξίζει η προσπάθεια επαναφοράς του νοήματός της. Είναι σημαντικό να δυσκολέψουμε το μυαλό στην επιλογή της κατάλληλης λέξης. Μόνο όταν ζυγίζεις τις λέξεις, μπορείς να περιγράψεις τη βαρύτητα της ιστορίας. Κι αν η λέξη επανάσταση μας τρομάζει, μήπως αυτό συμβαίνει, γιατί καταφέρνει να μας υπενθυμίζει την σαραντάχρονη ατυχή μας πορεία; Οτι κι αν συμβαίνει στην ταραγμένη μας ψυχολογία, επανάσταση σημαίνει γενικευμένη αντίδραση σε ένα δεδομένο πολιτικοκοινωνικό μοντέλο.  Μοντέλο που είτε μας αρέσει είτε όχι, άλλαξε μετά τον Νοέμβρη του 1973.
Θα σταματήσω εδώ. Ετσι μπορώ εγώ να μνημονεύσω το Πολυτεχνείο. Και θα σου πω μια ιστορία. Ενα γεγονός, που δεν συνέβη ούτε στην αυλή του Πολυτεχνείου, ούτε στους γύρω δρόμους. Ενα μικρό περιστατικό θα σου διηγηθώ. Που τόσα χρόνια μετά περνάει ακόμα στα αζήτητα. Που δεν έχει σχέση με φοιτητικές παρατάξεις, με ιδεολογίες, με ετυμολογικές αναζητήσεις των λέξεων εξέγερση και επανάσταση. Δεν έχει επώνυμους δημοκράτες αγωνιστές ή ανώνυμους ήρωες.
«Στη  1 το μεσημέρι της 17ης Νοεμβρίου του 1973, ο Δημήτρης Θεοδώρας διέσχιζε με τη μητέρα του τη διασταύρωση της οδού Ορεινής Ταξιαρχίας με τη λεωφόρο Παπάγου στο Ζωγράφου. Λίγα μέτρα πιο πάνω, στον λόφο του Αγίου Θεράποντος, ακροβολισμένα μέλη στρατιωτικής περιπόλου άνοιξαν πυρ. Μια από τις σφαίρες τον τραυμάτισε στο κεφάλι. Στο Νοσοκομείο Παίδων που μεταφέρθηκε, διαπιστώθηκε απλά ο θάνατός του. Ο Δημήτρης ήταν 5 χρόνων».
Σιωπή η φίλη. Το βουλώνω κι εγώ. Το έκανα πάλι το μνημόσυνο, στο οποίο με βρίσκει τόσο καλό. Πίκρα η φίλη. Που Σάββατο βράδυ είπε να πιει έναν καφέ κι έμπλεξε με εμένα. Να μιλά για δίκαιους και άδικους θανάτους. Να μιλά στο κλίμα των ημερών. Σαφώς μπερδεμένα, σαφώς αγχωμένα, σαφώς σκοτεινά. Για το “ίσως” μιας εξέγερσης, για το “πιθανό” μιας επανάστασης.
Ο Δημήτρης ήταν 5 χρόνων.
Σιωπή.