Ερώτησά σε Κρήτη μου πού να χτυπά η καρδιά σου
και μ’ έβγαλες στο Γκίγκιλο να δω τη Σαμαριά σου…
Παίρνοντας αφορμή από τη σχετική και χρήσιμη έρευνα του Μ.Α.Ι.Χ. και το ρεπορτάζ του Γιάννη Λυβιάκη της 6-1-16 στα Χ.Ν. ας καταθέσω και εγώ μερικές σκέψεις, απόψεις, εμπειρίες μιας και αυτός ο τόπος με μάγεψε απ’ όταν για πρώτη φορά είχα τη χαρά να τον διαβώ το έτος 1952, με εκκίνηση πεζοπορίας σχεδόν από το χωριό Λάκκοι.
Mία δεκαετία μετά την ανακήρυξή της ως Δρυμού, το 1962, η Σαμαριά και το συνολικό κύκλωμα που συγκαταλέγεται στη διάβασή της, άρχισαν να αποτελούν πόλο έλξης και πολλές φορές αποκλειστικό σκοπό για τους επισκέπτες των Χανίων της Κρήτης.
Ως προς το εισιτήριο ίσως είναι κατά πολύ μικρότερο από οποιοδήποτε άλλο εθνικό πάρκο στην Ευρώπη και πέρα από αυτήν.
Το… τζάμπα δεν υπάρχει και αυτό έπρεπε να είναι 10 ευρώ για μια τόσο μεγάλη διαδρομή με τόσες υπηρεσίες.
Και ας είμαστε σοβαροί, δε φταίει το μικρό εισιτήριο για τη μείωση των επισκεπτών. Αναφέρεται μείωση 9,2% το 2015 εν σχέσει με αυτούς του 2014. Μα η μείωση από τη δεκαετία του 1990, που υπήρξε και η μεγαλύτερη επισκεψιμότητα, είναι περισσότερο από 50%. Ενδεικτικά: έτος 1992= 291.136, το 1993= 297.369, το 1994= 290.401 και τον περασμένο χρόνο 134.451 άτομα. Δεν είναι σοβαρό να συζητάμε ότι γι’ αυτό φταίει το εισιτήριο. Ισως οι ενδιαφερόμενοι να το επισκέφθηκαν μια και δύο ή ίσως κάτι άλλο.
Σε εορτασμούς, εκδόσεις κ.λπ. δεν αναφέρθηκαν οι κύριοι συντελεστές της δημιουργίας του δρυμού ίσως γιατί οι νεότεροι δεν γνωρίζουν. Φυσικά για να είναι κάποιος δίκαιος δεν πρέπει να μην αναγνωρίζει κάτι για πολιτικούς ή άλλους λόγους.
Η δημιουργία του οφείλεται κατ’ αρχήν στην Ελληνική Εταιρεία Προστασίας της Φύσεως, που ιδρύθηκε το 1951 και κυρίως στην ψυχή της, τον αλησμόνητο γραμματέα της Βύρωνα Αντύπα. Η υλοποίησή του οφείλεται στον Κώστα Μητσοτάκη και τον αλησμόνητο Μανούσο Μανουσάκη. Υπομνήματα, ερωτήσεις, τηλεγραφήματα όπως και όποια καλή προσπάθεια άλλων δεν θα είχε αποτέλεσμα χωρίς τους παραπάνω.
Σήμερα ο Φορέας του Δρυμού και το Δασαρχείο εργάζονται σοβαρά, επιστημονικά και με θαυμάσια αποτελέσματα. Γιατί αρχικά η κατάσταση ήταν απαράδεκτη. Τσιμέντα άφθονα στα “έργα” και εκθέσεις για γέλια ή κλάματα. π.χ. Προμελέτη Ε.Δ. Σαμαριάς του έτους 1966 από δασολόγο, επίτιμο γεν. δ/ντή Δασών, εγκεκριμένη από τη Δ/νση Π. Δασών, σελίδες 72, μεταξύ των άλλων αναφέρει σε τρία σημεία την ύπαρξη αρκετών… λύκων στο φαράγγι και προτείνει την εγκατάσταση εναέριου σιδηρ. σε αυτό.
– Μετά το 1969, σε Γενική Μελέτη της Περιφ. Δ/νσης Δασών, σελίδες 38, προτείνεται τουριστικό περίπτερο στο χωριό Σαμαριάς, εναέριο σιδηρόδρομο 13 χλμ. Ξυλόσκαλο – Σαμαριά – Αγία Ρουμέλη κ.λπ.
– Αλλες μελέτες, πιο σοβαρές, ήταν του Ιταλικού Οίκου Lonco για αξιοποίηση του ορεινού όγκου Λευκών Ορέων άνω των 400 μ. ύψους και η σοβαρότερη αυτή του Οίκου Χατζημιχάλη Ματάλλα από το τότε Υπουργείο Συντονισμού σε τέσσερις μεγάλους τόμους:
Ομαλός – Σαμαριά – Αγία Ρουμέλη – Λουτρό – Χώρα Σφακίων 1966 – 67.
Πριν από χρόνια επίσης Ελληνοαμερικανός υπέβαλε πρόταση πάλι για εναέριο σιδηρ. που φυσικά απορρίφθηκε.
Καθοριστικό ρόλο στη δημιουργία του Δρυμού έπαιξε και ο Ορειβατικός Σύλλογος Χανίων που είναι γνωστό ότι πρώτος έκαμε γνωστή και αυτή την ύπαρξη της Σαμαριάς από το 1930.
Την προέβαλε από τότε και για 40 χρόνια διοργάνωνε αποκλειστικά τις διελεύσεις της και γι’ αυτό έχει τιμηθεί από το Υπουργείο Γεωργίας.
Επίσης προ διετίας νεαρά μέλη του αναρριχητές ξεκίνησαν μια εξερεύνηση σε απρόσιτα και άγνωστα παραφάραγγα του Δρυμού και αποκάλυψαν θαυμαστά σημεία με καταρράκτες, σπηλιάρια κ.λπ. και η προσπάθεια συνεχίζεται. Επίσης ο Ορειβατικός καθιέρωσε για κάθε χρόνο από το 1989 το πανηγύρι της Οσίας Μαρίας στο ομώνυμο εκεί εκκλησάκι.
Επ’ ευκαιρία σημειώνω ότι για πολλά από τα τοπωνύμια του φαραγγιού έχει ανιχνευθεί η προέλευσή τους για άλλα όχι.
Αναφέρομαι σε δύο που πρόσφατα διαπίστωσα την προέλευση, αν δεν ήταν φυσικά γνωστή σε κάποιους:
Το παραφάραγγο που αρχίζει από την τοποθεσία Ποριά και κατεβαίνει στις πηγές Ποτιστήρια και καταλήγει κοντά στον Αγιο Νικόλαο Σαμαριάς, σε μια περιοχή του, είναι γνωστό και σαν φαράγγι Πεταχτένι. Πενταχτένης, λοιπόν, ήταν οπλαρχηγός από τους Λάκκους που συμμετείχε στην επανάσταση κατά των Ενετών του 1263. Ισως είχε λημέρι εκεί.
Το άλλο παραφάραγγο, κοντά και απέναντι από το χωριό Σαμαριάς, το Σιδερόπουλο, πάλι ονομάσθηκε από το επίθετο της οικογένειας Σιδηρόπουλου. Στην εκκλησία του Γενεθλίου της Παναγίας στα Καράνω υπάρχει καταγραφή που σήμερο είναι πολύ εφθαρμένη, με τους κτήτορές της το 1078 μεταξύ των οποίων και από οικογένεια Σιδηρόπουλου, αλλά και τον Μιχάλη Πενταχτένη.
Αυτό που κατά τη γνώμη μου προέχει σήμερα είναι η συνέχιση των προς 25 χρόνια ανασκαφών στην περιοχή του Αγίου Νικολάου όπου αποκαλύφθηκαν ίχνη ιερού ή μαντείου και που νέα ευρήματα ίσως θα έχουν εκπλήξεις και φυσικά θα αυξήσουν το ενδιαφέρον και την επισκεψιμότητα. Ας επιληφθεί γι’ αυτό ο Δήμος Σφακίων με χορηγία προς την Αρχαιολογική Υπηρεσία ή κάποιοι επιχειρηματίες Σφακιανοί χορηγοί.
Επίσης η αρχαιολογική έρευνα και διελεύκανση του μυστηρίου των ερειπίων της περιοχής Χώρα, σε γκρεμνό κοντά στο χωριό Σαμαριάς, που εικάζεται ότι είχαν καταφύγει οι Σκορδύληδες μετά την επανάσταση της Χρυσομαλλούσας, όπως ονομάσθηκε κατά των Ενετών.
Και ακόμα να προσθέσω ότι αυτό που γράφεται σε τουριστικούς οδηγούς και άλλα έντυπα ότι οι Σφακιανοί παλαιότερα ισχυρίζονταν για τη Σαμαριά: «Ενας είναι ο φάραγγας, τα άλλα είναι φαραγγούλια» δεν το έλεγαν γι’ αυτό το φαράγγι, αλλά για το φαράγγι της Αράδενας.
