Η σύνδεση και η προσέγγιση της μεταπολιτευτικής ιστορίας με την ίδρυση και ιστορική εξέλιξη της Νομικής Θράκης δεν γίνεται μόνον λόγω της κοινής χρονικής αφετηρίας των δύο. Γίνεται διότι συνδέονται με την διαμόρφωση των πολιτικών, κοινωνικών και πολιτισμικών δεδομένων της περιόδου εκείνης και με τις παράλληλες κοινωνικές και πολιτισμικές μεταλλάξεις που συντελέστηκαν σε πανελλήνιο και τοπικό επίπεδο.
Αναγκαία συνθήκη για την κατανόηση της ιστορίας των 40 χρόνων και για την ανασύνθεση του ιστορικού παρελθόντος της μεταπολίτευσης και της ίδρυσης και λειτουργίας της Νομικής Σχολής της Θράκης, είναι η ανάδειξη των βαθύτερων εσωτερικών σχέσεων, μεταξύ του φαινομένου – και όχι απλά μιας πανεπιστημιακής σχολής – της Νομικής Σχολής Θράκης, της συλλογικής μνήμης των τότε φοιτητών και του τότε Ε.Δ.Π. και της συλλογικής μνήμης των πρώιμων χρόνων της μεταπολίτευσης, που χαρακτηρίζεται από μία νοσταλγία και αποπνέει μία αίσθηση απελευθέρωσης και ανατροπής.
Η Νομική Σχολή Θράκης, όπως και η μεταπολίτευση, λειτούργησε για την πόλη της Κομοτηνής σαν γιγάντιος επιταχυντής και μετασχηματιστής, σ’ ένα περιβάλλον που χαρακτηριζόταν από έναν ακραιφνή, μετεμφυλιακής σχεδόν κοπής, συντηρητισμό. Κατάφερε σε μεγάλο βαθμό να σπάσει το ταμπού του άτεγκτου αρνητισμού που επικρατούσε απέναντι σε κάθε τι προοδευτικό και νεωτερικό.
Το 1974 ήταν για την Θράκη, ιδιαίτερα δε για την πόλη της Κομοτηνής, με την ίδρυση της Νομικής Σχολής, μια συναρπαστική στιγμή και, ανάμεσα σε άλλους λόγους, γιατί εμπεριείχε την δυνατότητα καθιέρωσης ενός άλλου παραδείγματος.
Η άρνηση της εμπέδωσης και διατήρησης του status κατέστησε την Νομική Θράκης κεντρικό σημαινόμενο του εκπαιδευτικού νεωτερισμού. Η επιλογή του «καινούργιου» και διαφορετικού από το κατεστημένο παρακμιακό. Μία άλλη εκδοχή από την αυτονόητη γραμμή του ακαδημαϊκού ορθολογισμού, που οδηγούσε στο «πνίξιμο» της γνωστικής διαδικασίας και στην αλλοτρίωση από την γνήσια εκπαίδευση. Η Νομική Θράκης ήταν ένας ζωντανός οργανισμός, όπου, μαζί με την γνώση, καλλιεργούνταν και οι ιδέες.
Η νομική σχολή της Θράκης ήταν ενταγμένη στα λεγόμενα «περιφερειακά» πανεπιστήμια. Αυτό εμπεριείχε την απειλή να εκφυλιστεί σε μία νεκρική, επαρχιακή πανεπιστημιακή σχολή. Παρά ταύτα, κατάφερε να ξεπεράσει τον επαρχιωτισμό της, να ζήσει τον χρόνο της ιστορίας και να νικήσει την αμηχανία του «επαρχιακού», ανακαλύπτοντας τον δικό της ρυθμό, ο οποίος δεν ήταν υποδεέστερος των κεντρικών πανεπιστημίων.
Η νομική σχολή της Θράκης, αντιτιθέμενη στη μίμηση, προσφερόταν ως παράδειγμα. Η ιδιαιτερότητα αυτή, καθώς συνιστά το ίδιο το θαύμα της, ήταν ο λόγος προσέλκυσης του ενδιαφέροντος των πιο καταξιωμένων καθηγητών και των δύο κεντρικών νομικών σχολών, οι οποίοι εντάχθηκαν στο Ε.Δ.Π των πρώτων χρόνων λειτουργίας της, εκπληρώνοντας παράλληλα τα καθήκοντά τους στις έδρες των κεντρικών νομικών σχολών που κατείχαν.
Η φοίτηση στη Νομική Θράκης όπως και η μεταπολίτευση, είναι ένα γεγονός που ποτέ δεν λείπει από τις αφηγήσεις της μετεφηβικής ηλικίας των μεταξύ 58 – 60 ετών σήμερα. Οι αναφορές στην περίοδο εκείνη αποτελούν σημαντικούς μνημονικούς «τόπους» για τις γενιές αυτές, που πολιτικοποιήθηκαν και κοινωνικοποιήθηκαν την περίοδο εκείνη. Αυτό το συλλογικό φαντασιακό και οι αφηγηματικές δομές, έχουν παγιώσει ένα πλαίσιο συναισθηματικών και κοινωνικών δεσμών που υποδεικνύουν τις συχνές συναντήσεις, ανεξαρτήτως πολιτικών πεποιθήσεων, φοιτητών και Ε.Δ.Π., τιμητικές εκδηλώσεις και βραβεύσεις.
Τι άλλο όμως είναι η μεταπολίτευση, που τα τελευταία χρόνια της οικονομικής και κοινωνικής κρίσης έχει προκαλέσει ένα διευρυμένο αναστοχασμό γύρω από την ιστορία και τις κληρονομιές της; Μεταπολίτευση είναι η έκρηξη συμμετοχής στα κόμματα μετά την καθεστωτική αλλαγή, η δημιουργία κάθε είδους συλλόγων και ενώσεων, η εκδοτική πλημμυρίδα, η άνθηση θεατρικών ομίλων, το εργοστασιακό κίνημα, το πάρτυ της αριστεράς στα πανεπιστήμια. Μεταπολίτευση ήταν τα «πηγαδάκια», όπου έπρεπε να παρουσιάζεσαι καταρτισμένος και αγχίνους, οι πολύωρες φοιτητικές συνελεύσεις με αναφορές σε τσιτάτα του Μαρξ και του Λένιν. Έπρεπε, προκειμένου να είσαι αποδεκτός, να έχεις εντρυφήσει και εμπεδώσει τη «Βάση» το «εποικοδόμημα» τις «παραγωγικές δυνάμεις» και τις «παραγωγικές σχέσεις». Μεταπολίτευση, επίσης, ήταν το «time out» που ακούστηκε την ώρα της διδασκαλίας του Αριστόβουλου Μάνεση στη Νομική Θράκης, της πιο εμβληματικής μορφής της Νομικής επιστήμης και που κάποτε η επίκληση του ονόματός του αποτελούσε προνόμιο της αριστεράς, από έναν αριστεριστή φοιτητή, επηρεασμένο από τον φροϋδισμό και μεταμαρξισμό του Γαλλικού Μάη του ‘68, πράγμα αδιανόητο για μας τους προμεταπολιτευτικούς φοιτητές της Νομικής Θεσσαλονίκης. Αυτό σηματοδοτούσε την αλλαγή κλίματος στα Πανεπιστήμια. Μεταπολίτευση ήταν η φυσαρμόνικα του Λεωνίδα Κύρκου και ο Ύμνος στη χαρά. Μεταπολίτευση, τέλος, ήταν τα χρόνια της απομυθοποίησης.
Το μέτρο της ευφυΐας και ο βαθμός της επιτυχίας κρινόταν από την ταχύτητα και την βεβαιότητα με την οποία απομυθοποιούσαμε ή αποδομούσαμε επί το μεταμοντέρνο τους μύθους, με τους οποίους είχαμε μεγαλώσει. Το αίτημα ήταν η απελευθέρωση και η υπέρβαση των συντηρητικών πολιτισμικών προτύπων. Ήταν τα χρόνια που διαβάζαμε μετά μανίας από Λένιν μέχρι Σαρτρ.
Η μεταπολίτευση όμως μας έχει αφήσει και αρνητικά κληροδοτήματα. Η παντοδυναμία της νεολαίας, η τρομοκρατία του «προοδευτισμού» – αν δεν ήσουν ή δεν δήλωνες αριστερός δεν μπορούσες να γράψεις ή να μιλήσεις δημόσια. Μία αλαζονεία και αυταρέσκεια της αριστεράς, ένας, όχι μικρός, ναρκισσισμός. Η επιτηδευμένη αθωότητα των δημοκρατικών δυνάμεων για την υποβάθμιση και κατάρρευση της παιδείας, την απαξίωση της δημιουργίας και την επικράτηση της «μεταμοντέρνας» αντίληψης, που αθωώνει την μετριότητα. Εκείνη η έκρηξη των προσδοκιών που μετατράπηκε σε βουλιμία όλων εναντίον όλων.
Η δεύτερη ζωή των σημαντικών γεγονότων δεν μετριέται με δεκαετίες. Εν τούτοις, τα σαράντα χρόνια τόσο της μεταπολίτευσης όσο και της ίδρυσης της Νομικής Θράκης, με την αντοχή και την πολυσημία τους, έχουν ιδιαίτερη σημασία. Διότι ωρίμασε ο χρόνος ιστορικοποίησής τους και διότι αναζητούν τον εαυτό τους με πολύ πάθος, δηλαδή αναζητούν την επικαιροποίησή τους.
Η κρίση και τα αφηγήματα της κρίσης έβαλαν τη μεταπολίτευση στο στόχαστρό τους, έθεσαν σε αμφισβήτηση ολόκληρο το μεταπολιτευτικό οικοδόμημα και συνεχίζουν να κλονίζουν τους μύθους, τις αξίες αλλά και τις όποιες επιτυχίες του. Θεωρώ όμως ότι δεν είναι, όπως υποστηρίζει η επικρατούσα άποψη, οι αξίες και οι νοοτροπίες της μεταπολίτευσης που οδήγησαν στη χρεοκοπία. Είναι αντίθετα η ήττα, αν όχι η προδοσία, κεντρικών μεταπολιτευτικών αξιών που οδήγησε στην άβυσσο.
Η Νομική Θράκης, όπως και η μεταπολίτευση, θεωρώ ότι είναι ένας από τους ισχυρότερους και πιο ανθεκτικούς μύθους που αντέχει ακόμη στην απομυθοποίηση. Η αξία του μύθου, ως συλλογικό υπόβαθρο αναφοράς, συντελεί στην αντοχή στην απομυθοποίηση και δημιουργεί τις διεργασίες του υποσυνείδητου και τους καθηλωτικούς εκείνους ψυχικούς μηχανισμούς στις εμμονές και ιδεοληψίες μιας νεότητας που δεν υπάρχει πια.
*συμβολαιογράφος
