Σχεδιασμός με το βλέμμα στο μέλλον

» Ο καθηγητής M. Parkinson μιλά για τα δικά του Χανιά και όχι μόνον

Ο Michael Parkinson, ομότιμος καθηγητής στο Πανεπιστήμιο του Λίβερπουλ και Ambassador for the Heseltine Institute for Public Policy, Practice and Place, επισκέπτεται την πόλη μας τα τελευταία 35 χρόνια.
Έχοντας ταξιδέψει σε πολλές περιοχές ανά τον κόσμο και με πλούσια εργογραφία σχετικά με το αστικό περιβάλλον, μοιάζει να είναι ο κατάλληλος να μας μιλήσει για το πώς βλέπει την αλλαγή που παρατηρείται στην πόλη μας λόγω της τουριστικής ανάπτυξης. Μας έκανε την τιμή να μας παραχωρήσει την παρακάτω συνέντευξη και τον ευχαριστούμε πολύ γι’ αυτό.

“Το ζήτημα που πρέπει να μας απασχολεί είναι τι θέλουμε για το μέλλον, τι επιθυμούμε να κληροδοτήσουμε στις επόμενες γενιές”

Κύριε καθηγητά, τα τελευταία χρόνια η πόλη μας δέχεται πολύ μεγάλο αριθμό επισκεπτών ενώ παράλληλα δημιουργούνται οι προϋποθέσεις για δυναμικές επενδύσεις. Όμως, παράλληλα, δημιουργούνται προβλήματα με κυρίαρχο το κυκλοφοριακό. Είναι αναπόφευκτο η ανάπτυξη να εγείρει ανησυχίες και δυσαρέσκεια;

Η οικονομία της πόλης των Χανίων, λόγω της οικονομικής αστάθειας, στηρίζεται πλέον κυρίως στον τουρισμό. Τα τελευταία χρόνια η πόλη αλλά και η ευρύτερη περιοχή δέχονται τεράστια πίεση για επενδύσεις. Το πρόβλημα που δημιουργείται, όμως, είναι πολυδιάστατο. Εκτός από την πίεση αυτή, δεν υπάρχουν πολλές ελεύθερες εκτάσεις για επενδύσεις, παρατηρείται αδυναμία σχεδιασμού, ενώ ασκείται πίεση από την τοπική κοινωνία που επιδιώκει την ανάπτυξη και θέσεις εργασίας, συχνά με κάθε κόστος. Πιθανόν να υπάρχουν και περιπτώσεις διαφθοράς μεταξύ επενδυτών και άλλων εμπλεκομένων, όπως και σε πολλές άλλες ευρωπαϊκές πόλεις. Από την άλλη πλευρά, κάποιες κοινωνικές ομάδες που διαμαρτύρονται για την ανεξέλεγκτη ανάπτυξη, δεν έχουν δύναμη και υποτιμώνται.
Όσον αφορά το κυκλοφοριακό, κάτι ανάλογο συνέβη και στο Λίβερπουλ. Άλλωστε, όταν οι πόλεις αναπτύσσονται, παρατηρείται αύξηση της χρήσης του αυτοκινήτου, πρόβλημα εύρεσης χώρων στάθμευσης, υποβάθμιση των μέσων μαζικής μεταφοράς. Η λύση είναι να ενθαρρύνεται ο κόσμος ώστε να μην χρησιμοποιεί πολύ το αυτοκίνητο. Αυτό προϋποθέτει ανάλογη κουλτούρα αλλά και αναβάθμιση των αστικών συγκοινωνιών και τη δημιουργία ποδηλατόδρομων.
Προς το παρόν, το κύριο πρόβλημα της πόλης, κατά τη γνώμη μου, δηλαδή η εύρεση χώρων στάθμευσης και οι κυκλοφοριακές ρυθμίσεις, φαίνεται μη διαχειρίσιμο. Χρειάζεται οπωσδήποτε να βρεθεί λύση με γνώμονα τα μακροπρόθεσμα αποτελέσματα. Γιατί η τουριστική ανάπτυξη και η συνακόλουθη διάνοιξη νέων δρόμων οδηγεί στη χρήση περισσότερων αυτοκινήτων όπως και στη δημιουργία νέων χώρων στάθμευσης. Αλλά αυτό με τη σειρά του ενισχύει τη χρήση του αυτοκινήτου. Έτσι η στάθμευση στα Χανιά έχει αναχθεί σε μείζον θέμα, καθώς έχει δημιουργηθεί μια χαοτική κατάσταση που προκαλεί άγχος σε ντόπιους και τουρίστες. Η αντιμετώπιση του προβλήματος πρέπει να εστιάζει στο τρίπτυχο: αυτοκίνητο, ποδήλατο, δημόσια μέσα μεταφοράς.
Είναι σημαντικό να πειστούν οι Χανιώτες ότι μπορούν να εκμεταλλευτούν «τη χήνα με τα χρυσά αυγά» και να αναρωτηθούν: αν τη σκοτώσουν, τι θα μείνει;

Πώς σχολιάζετε την επενδυτική δραστηριότητα τόσο κοντά στο σχολικό μας συγκρότημα (1ο Γενικό Λύκειο και 5ο Γυμνάσιο), αλλά και την κινητοποίηση μαθητών, γονέων και εκπαιδευτικών για τη δημιουργία πεζόδρομου περιμετρικά των σχολείων;

Το πρόβλημα με τα σχολικά κτίρια στα Χανιά φαίνεται να είναι η έλλειψη περιβάλλοντα χώρου. Μεγάλα κτίρια, μικρές αυλές, λίγο πράσινο. Η ανάπτυξη πιέζει, ενώ οι καθηγητές, οι γονείς και οι μαθητές δεν είναι αρκετά δυνατοί ώστε να επιβάλουν την προτεραιότητα του σχολείου έναντι της οικονομικής ανάπτυξης της πόλης. Ειλικρινά, βλέποντας το χώρο γύρω από τα σχολεία σας, πιστεύω ότι από θαύμα δεν έχει σημειωθεί κάποιο ατύχημα ακόμα. Αλλά τελικά κάτι θα συμβεί εάν υλοποιηθεί μια κατασκευαστική επένδυση μεγάλης κλίμακας χωρίς μέριμνα για τα δύο σχολεία.
Εδώ ακριβώς είναι σημαντικός ο ρόλος των επενδυτών. Χρειάζονται καλές επενδύσεις αλλά και ταυτόχρονα ποιοτικές. Πρέπει η επένδυση να φροντίζει για το περιβάλλον, πρωτίστως για δικό της συμφέρον. Έτσι αυξάνει και την αξία της. Ούτως ή άλλως θα επωφεληθεί. Ας επιστρέψει λοιπόν μικρό μέρος του οφέλους στην τοπική κοινωνία. Δεν είναι απαραίτητο να υπάρχει αντιπαράθεση των εμπλεκομένων και απόρριψη κάθε επενδυτικού σχεδίου. Για παράδειγμα, οι επενδυτές του οικοπέδου στην ΑΒΕΑ θα μπορούσαν να ενισχύσουν την πεζοδρόμηση γύρω από τα σχολεία δημιουργώντας έναν δημόσιο χώρο ελκυστικό, φιλικό προς το περιβάλλον, ασφαλή για τους πεζούς (κυρίως μαθητές αλλά και κατοίκους) «ανεβάζοντας» έτσι την αξία της δικής τους επένδυσης. Ουσιαστικά ακυρώνεις την επένδυση αν δεν την προστατεύσεις και δεν την κάνεις βιώσιμη.
Παράλληλα, είναι μια τέλεια ευκαιρία να γίνει κάτι καλό στην πόλη, και τα Χανιά (οι δημοτικές αρχές, τα Μ.Μ.Ε., η κοινωνία) να δείξουν ότι ενδιαφέρονται για την κληρονομιά τους, τις δημόσιες υποδομές και για μια ποιοτική ανάπτυξη. Διότι δεν πρέπει να ενισχύεται ο ιδιωτικός τομέας και ο δημόσιος να παραμελείται, αλλά καλό είναι να ωφελούνται όλοι. Το ζήτημα που πρέπει να μας απασχολεί είναι τι θέλουμε για το μέλλον, τι επιθυμούμε να κληροδοτήσουμε στις επόμενες γενιές. Και έτσι πρέπει να οριοθετηθεί από την τοπική κοινωνία: Τι είδους ανάπτυξη επιδιώκουν τα Χανιά μακροπρόθεσμα; Τι είδους τουρισμό θέλουν;

Ας θυμηθούμε και τη γνωστή φράση: «μια κοινωνία μεγαλώνει όταν οι ηλικιωμένοι φυτεύουν δέντρα κάτω από τη σκιά των οποίων γνωρίζουν ότι δεν θα καθίσουν ποτέ».
Πώς είναι διαμορφωμένα τα σχολικά κτίρια στην δική σας πόλη, το Λίβερπουλ;

Στο Λίβερπουλ, παρά τις περικοπές σε κονδύλια δημοσίων δαπανών, η δημοτική αρχή εφάρμοσε ένα ευρύ πρόγραμμα δημιουργίας σχολικών κτιρίων. Δημιούργησε σε δέκα χρόνια δεκαέξι νέα σχολικά συγκροτήματα όπου, εκτός των σύγχρονων προδιαγραφών, δόθηκε ιδιαίτερη προσοχή στον περιβάλλοντα χώρο και στις κυκλοφοριακές ρυθμίσεις γύρω από αυτά. Φροντίζοντας το περιβάλλον μέσα αλλά και έξω από τα σχολεία ενθαρρύνουμε τους μαθητές να σέβονται το σχολικό αλλά και γενικότερα το δημόσιο χώρο και αποφεύγονται φαινόμενα βανδαλισμών και καταστροφών.

Ποια θα ήταν η δική σας πρόταση αξιοποίησης της περιοχής γύρω από τα σχολεία μας;

Η περιοχή της Νέας Χώρας αποτελεί σημαντικό «κεφάλαιο» της πόλης. Θα πρότεινα τη δημιουργία ενός ανοιχτού δημόσιου χώρου που θα αναδεικνύει την ιστορία του εργοστασίου της ΑΒΕΑ και των καμινάδων, δηλαδή την τοπική ιστορία. Ένας δημόσιος χώρος που θα συνδέεται με τα δύο σχολεία και τις δράσεις τους, ενώ ταυτόχρονα θα αποτελεί σημείο ξεκούρασης και συνάντησης των κατοίκων της περιοχής, που καθώς είναι πυκνοκατοικημένη έχει μεγάλη ανάγκη τον δημόσιο χώρο. Ένα σημείο της πόλης που θα κάνει τους Χανιώτες υπερήφανους.
Γύρω από τα σχολεία χρειάζεται πεζοδρόμηση με έμφαση στο πράσινο. Περισσότερο πράσινο, περισσότερο φως, παγκάκια και χώροι εκδηλώσεων, θα κάνουν την περιοχή προσβάσιμη σε όλους.

ΤΑ ΔΙΚΑ ΜΟΥ ΧΑΝΙΑ

Μετά από τόσα χρόνια που επισκέπτεσθε τα Χανιά, ποια αίσθηση σας δίνει η σημερινή εικόνα της πόλης;

Έρχομαι στα Χανιά 35 χρόνια για τις καλοκαιρινές (φθινοπωρινές πλέον) διακοπές. Μου αρέσει η ατμόσφαιρα της πόλης, οι μυρωδιές και οι άνθρωποι. Έχουμε πλέον πολλούς φίλους Χανιώτες. Βλέπω την ανάπτυξη που συμβαίνει τα τελευταία χρόνια και θεωρώ ότι η νέα γενιά που «αναλαμβάνει» την πόλη δημιουργεί τις προϋποθέσεις για μια ουσιαστική και δυναμική μελλοντική πορεία. Αρκεί να επενδύσει στην ποιότητα και αυτό σημαίνει στο περιβάλλον και να υπάρξει στρατηγική και σχεδιασμός με γνώμονα το μέλλον και όχι μόνο το παρόν.
Πράσινος τουρισμός, λοιπόν, ποιοτικός τουρισμός!

Η περίπτωση του Λίβερπουλ

Στο βιβλίο του με τίτλο «make no little plans» (μτφρ. «μην κάνετε μικρά σχέδια»), ο καθηγητής M. Parkinson περιγράφει την αναγέννηση του κέντρου της πόλης του Λίβερπουλ κατά τα έτη 1999 – 2008. Στην αναγέννηση αυτή συνεισέφερε η εταιρεία «Liverpool vision» («Όραμα για το Λίβερπουλ»), μια Εταιρεία Αστικής Αναγέννησης που ιδρύθηκε ακριβώς γι’ αυτόν το σκοπό και στην οποία συμμετείχε ο Δήμος και η Περιφέρεια. Το Λίβερπουλ «από τον πάτο μιας οικονομικής και πολιτικής κρίσης» την δεκαετία του ’80, έφτασε να γίνει Πολιτιστική Πρωτεύουσα της Ευρώπης το 2008 και συνεχίζει την οικονομική και πολιτιστική του άνοδο. Η πόλη επωφελήθηκε τρομακτικά από αυτήν την αναγέννηση, η οποία ξεκίνησε με μεγάλο όραμα: να δημιουργηθεί μια σύγχρονη τοπική οικονομία, να βελτιωθούν οι προοπτικές απασχόλησης, να δημιουργηθούν κοινότητες χωρίς αποκλεισμούς, να δημιουργηθεί ένα υψηλής ποιότητας αστικό περιβάλλον, να αξιοποιηθεί ο πλούσιος χαρακτήρας του ιστορικού κέντρου και να γίνει η πόλη ένας τουριστικός προορισμός παγκόσμιας κλάσης. Η εικόνα άλλαξε από τις εισόδους της πόλης μέχρι και το παραλιακό μέτωπο, και δόθηκε μεγάλη έμφαση στην αναβάθμιση της ποιότητας του δημόσιου χώρου, στοιχείο που κρίθηκε απαραίτητο για την προσέλκυση ταλέντων, πελατών και επενδυτών.

Πηγές:

1. Michael Parkinson – Heseltine Institute for Public Policy, Practice and Place – University of Liverpool, https://www.liverpool.ac.uk/heseltine-institute/about/team/michael-parkinson/
2. Parkinson, M. (2008). make no liitle plans. Liverpool: Nonconform Design Ltd.