ΜΕΤΑ από οκτώ χρόνια απουσίας, το 1928 ο Ελευθέριος Bενιζέλος επανακάμπτει στην πολιτική: ώριμος, πεπειραμένος, ταξιδεμένος, «πατρικός» και αποτελεσματικός. H τετραετία 1928-1932 (1), ουσιαστικά η τελευταία κυβερνητική θητεία του, θα είναι από τις ευτυχέστερες της ζωής του, αφού «ο παράκλητος της παμψηφίας σχεδόν του ελληνικού λαού» (πήρε το 61% στις εκλογές) θα ασχοληθεί με νεανικό ζήλο και πάθος με τα «έργα ειρήνης» .
Γράφει σχετικά ο Στέφ. Ι. Στεφάνου, ιδιαίτερος γραμματέας του Ελ. Βενιζέλου (2):
«Στο υπεράνθρωπο σε καταβολή μόχθου έργο της ειρηνικής περιόδου, του Βενιζέλου, 1928-1932, την πιο φωτεινή θέση κρατάει ο τομέας της κοινωνικής πολιτικής. Αυτή η μεγάλη προσφορά του Βενιζέλου δεν είναι αρκετά γνωστή. Τη σκιάζει το εθνικό του έργο που εντυπωσιάζει άμεσα. Η συνείδηση του κοινωνικού προβλήματος κατέχει το Βενιζέλο από το 1910. Από τότε αρχινάει, σαν ριζοσπάστης, όχι σαν δογματικός σοσιαλιστής, τις επαναστατικές του πρωτοβουλίες. Πρώτα την εργατική νομοθεσία που θα κάνει τη μικρή Ελλάδα πρωτοπόρο σ΄όλο τον κόσμο. Θα ακολουθήσει η απαλλοτρίωση των τσιφλικιών, η φορολογία των πλουσίων με τους άμεσους φόρους…
Σε δεύτερο στάδιο, στα 1928, το έργο θα συνεχιστεί με κορωνίδα τις κοινωνικές ασφαλίσεις. Ο Έλληνας εργαζόμενος θα απολαύσει δικαιώματα που δεν είχαν ακόμα συνάδελφοί του πολλών προηγμένων βιομηχανικών τόπων της Ευρώπης. Μάταια θα διαμαρτύρονται οι Έλληνες εργοδότες, και θα χάσει πολλούς φίλους του ο Βενιζέλος. Θα προσπαθήσει να τους πείσει να είναι πιο μετριοπαθείς στις κερδοσκοπικές τους απαιτήσεις. Θα τους διδάξει, μεταξύ άλλων, ότι οφείλουν να πληρώνουν «ασφάλιστρα» για τις οικονομικές τους απολαβές. Όπως θα πεί και σε άλλους που τον κατακρίνανε σαν «σοσιαλιστή», ότι δεν είναι παραδεκτό να στέλνουμε τον εργάτη και τον αγρότη στον πόλεμο και να μη του δίνουμε, όταν γυρίζει στη δουλειά του, όρους βίωσης ικανοποιητικούς. (…)
Η εκπαιδευτική μεταρρύθμιση του Ελ. Βενιζέλου, είναι ένα άλλο πολύ σπουδαίο κεφάλαιο της περιόδου αυτής: συνδυάστηκε με ένα εντυπωσιακό πρόγραμμα κατασκευής σχολείων, που χρηματοδοτήθηκε από εξωτερικό δάνειο. Η κυβέρνηση Βενιζέλου στα τέσσερα χρόνια της θητείας της κατασκεύασε περισσότερα σχολεία από όσα είχαν κατασκευαστεί έως τότε από την ίδρυση του ελληνικού κράτος! Συνολικά οικοδομήθηκαν 3.167 σχολικά κτίρια, που περιελάμβαναν οκτώ χιλιάδες περίπου αίθουσες διδασκαλίας, αριθμός τριπλάσιος από τον αριθμό των σχολικών κτιρίων, που είχε γίνει μέχρι τότε η χώρα. Αλλά, το σημαντικότερο είναι ότι σ΄αυτήν την τετραετία εκκολάφτηκε η μετέπειτα ονομαστή «γενιά του ’30», με πλήθος ανθρώπων των Γραμμάτων και των Τεχνών και απαύγασμα τα δύο Nobel Λογοτεχνίας (Γ. Σεφέρης, Οδ. Ελύτης).
ΓΡΑΦΕΙ ο εκπαιδευτικός και εκδότης Δημήτρης Δημητράκος (3) στο ομώνυμο «Εγκυκλοπαιδικόν Ημερολόγιον» ( 1935 ), σελίδες 173-174:
«Η επιστολή με την οποία ο κ. Βενιζέλος παρακαλούσε τον κ. Παπανδρέου ν΄αναλάβη το Υπουργείον της Παιδείας είχε ημερομηνίαν 1 Ιανουαρίου 1930. Ο κ. Παπανδρέου έκτοτε εις το διάστημα της υπουργίας του έλυσε πολλά από τα προβλήματα εκείνα, που επί έτη έμεναν εις εκκρεμότητα.
-Απετόλμησε και έθεσεν ήδη εις εφαρμογήν την ρευστοποίησιν της μοναστηριακής περιουσίας. Ένα δισεκατομμύριον δραχμών -εις το ποσόν αυτό αναβιβάζεται η περιουσία των μονών της Ελλάδος- έμενε νεκρόν κεφάλαιον. Ελήφθησαν, λοιπόν, όλα τα νομοθετικά μέτρα δια την ρευστοποίησιν της περιουσίας αυτής και επετεύχθη όχι μόνον η επάνοδος του μοναχού εις την ζωήν της μετανοίας, αλλά και η ικανοποίησις μερικών δικαίων αξιώσεων των ακτημόνων αγροτών, οι συνεταιρισμοί των οποίων προτιμώνται είς τας δημοπρασίας των μοναστηριακών γαιών. Δια των τόκων όμως της ρευστοποιηθείσης και ρευστοποιουμένης περιουσίας επετεύχθη και κάτι εξίσου σπουδαίον: η οικονομική ενίσχυσις του απόρου εφημεριακού κλήρου. Τέλος ο κ. Παπανδρέου συνεπλήρωσε τον κύκλο των προσπαθειών του δια την Εκκλησίαν με τα μέτρα κατά των Ουνιστών, τα οποία έτυχον γενικής επιδοκιμασίας.
-Μεγάλαι επίσης, και καρποφόραι ήσαν αι προσπάθειαι του κ. Παπανδρέου δια την Δημοτικήν και Μέσην Εκπαίδευσιν. Έκαμε σκοπιμώτατον καταμερισμόν της επιστημονκής και διοικητικής εργασίας του Υπουργείου του εις διάφορα συμβούλια, συνέστησε το Ανώτατον Εκπαιδευτικόν Συμβούλιον, το οποίον θα συνέρχεται κατά διετίαν και θα δίδη τας γενικά κατευθύνσεις της εν γένει εκπαιδεύσεως, ετροποποίησεν τον νόμον περί διδακτικών βιβλίων και εισήγαγεν το ελληνικόν λογοτεχνικόν βιβλίον εις τα σχολεία ως βοήθημα ή ως ελεύθερον ανάγνωσμα, ίδρυσε τας σχολικάς βιβλιοθήκας και τας σχολικάς εφορείας και, το σπουδαιότερον, έκαμε σχολεία εις όλην την Ελλάδα και εντός μόνον μιας διετίας κατώρθωσεν να δώσει εις την σπουδάζουσαν νεολαίαν πλείστας φωτεινάς αιθούσας.
-Εξίσου μεγάλο και αποτελεσματικόν ήτο το ενδιαφέρον του κ. Παπανδρέου και δια την Ανωτάτην Εκπαίδευσιν. Και είνε γνωστά τα μέτρα του δια την αναδιοργάνωσιν του Πανεπιστημίου επί τη βάσει νέου οργανισμού δια τον περιορισμόν του αριθμού των φοιτητών. Επίσης κατά την διετίαν της υπουργίας του κ. Παπανδρέου ιδρύθη το Εθνικόν Θέατρον, ενεδιωργανώθη η Ανωτάτη Σχολή των Καλών τεχνών και εψηφίσθη ο νόμος περί μουσείων πόλεων, τα οποία συν τω χρόνων θα αποβούν η καλλιτεχνική και πνευματική στέγη κάθε επαρχίας. Τέλος καταρτίζεται ο καταστατικός χάρτης της σωματικής αγωγής, από τον οποίον ελπίζεται ότι θα προκύψουν τα ωφέλιμα υπέρ της νεολαίας»
Τα παραπάνω, μικρή υπόμνηση για τα 90 χρόνια της τελευταίας θητείας του Ελευθερίου Βενιζέλου…
ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ
-(1) Μια εξονυχιστική, πολύπλευρη, ολοκληρωμένη και έγκυρη (με άφθονες βιβλιογραφικές παραπομπές για ΚΑΘΕ κεφάλαιο) εξιστόρηση της περιόδου αυτής, μπορεί να βρει κάθε αναγνώστης ή ερευνητής του έργου του Εθνάρχη, στη δίτομη, πλούσια και εμπεριστατωμένη βιογραφία, τη γραμμένη από τον Γεν. Δ/ντή του Εθνικού Ιδρύματος Ερευνών και Μελετών», κ. Νικόλαο Εμμ. ΠΑΠΑΔΑΚΗ (Παπαδή), με τίτλο «Ελευθέριος Βενιζέλος-Ο άνθρωπος, Ο ηγέτης» (συνέκδοση του Ιδρύματος με το βιβλιοπωλείον της Εστίας, 2017). Δεν είναι δε δίολου τυχαίες οι αλλεπάλληλες παρουσιάσεις αυτού του βιβλίου ανά την Ελλάδα. Αποδεικνύουν τη σπουδαιότητα του έργου, που μάλλον θα έπρεπε να διδάσκεται σε όλες τις πανεπιστημιακές σχολές που άπτονται της διεθνούς διπλωματίας.
-(2) «Ελευθερίου Βενιζέλου Υποθήκες για τους νέους», ειδική έκδοση για τα 50 χρόνια από το θάνατό του. Επιμέλεια-Εισαγωγή: Στέφ. Ι. Στεφάνου. Έκδοση Λέσχης Φιλελευθέρων, Μνήμη Ελ. Βενιζέλου, 1986, σελ.12
-(3) Ο Δημήτριος Δημητράκος γεννήθηκε στη Μάνης (1875) και πέθανε στην Αθήνα (1966). Υπηρέτησε ως δάσκαλος, στη συνέχεια ως σιδηροδρομικός υπάλληλος. Όμως, φιλοδοξια του ήταν η ενασχόληση με τα γράμματα. Εγκαταλείποντας τη Μάνη, άνοιξε ένα μικρό βιβλιοπωλείο, το 1896, στο Λαύριο. Αργότερα μετακομίζει στις παρυφές του Φιλοπάππου, όπου κτίζει ένα σπίτι που στη συνέχεια μετατρέπεται σε τυπογραφείο… Εκεί ο εγγονός του Δημήτρης Π. Δημητράκος, καθηγητής πολιτικής φιλοσοφίας στο Πανεπιστήμιο Αθηνών, διατηρεί μικρό γραφείο. Στα χρόνια του Βενιζέλου πολλά διδακτικά βιβλία και εποπτικά μέσα των δημόσιων σχολείων ήταν εκδόσεις “Δημητράκου”.
