Σε όλους μας προξένησε ενδιαφέρον η είδηση που διαβάσαμε το καλοκαίρι στις εκδόσεις των “Χανιώτικων νέων” (έντυπη και ηλεκτρονική) σχετικά την “ανακάλυψη” του αγάλματος του Πρίγκιπα Γεωργίου και “κοντοσταθήκαμε” να διαβάσουμε το σχετικό ρεπορτάζ.
Το συγκεκριμένο άγαλμα ήταν τοποθετημένο στην πλατεία της Σούδας για να υπενθυμίζει την άφιξη του πρίγκιπα και την απαρχή της νέας ιστορικής περιόδου στο νησί. Απομακρύνθηκε σύμφωνα με το ρεπορτάζ το 1984 και έκτοτε αγνοούνταν η τύχη του.
Είναι γνωστό ότι τα αγάλματα εξυπηρετούν συγκεκριμένους σκοπούς, που εφάπτονται στην ιστορική μνήμη, την προβολή και την επιβολή μιας εξουσίας ή παράδοσης ενός κράτους ή και μίας τοπικής περιοχής.
Ο χρόνος που τοποθετούνται έχει άμεση σχέση με την υπάρχουσα ιστορική πρόσληψη της εποχής για το εκάστοτε πρόσωπο ή το γεγονός που προβάλλουν και που το κράτος θέλει να παγιώσει ή να σηματοδοτήσουν οι φορείς που χρηματοδότησαν.
Με την πάροδο των ετών και την εναλλαγή ή την εξέλιξη των ιδεών και των κοινωνιών αυτό μπορεί να αλλάξει. Ένα ιστορικό πρόσωπο που διαδραμάτησε ρόλο και υπηρέτησε σκοπούς με συγκεκριμένους τρόπους και μεθόδους, μπορεί να μην αντιμετωπίζεται ανάλογα από τις σύγχρονες κοινωνίες ή και τα κράτη σε μεταγενέστερες της τοποθέτησης περιόδους και άρα το άγαλμα ή και το μνημείο να κρίνεται αναγκαίο να απομακρυνθεί, μιάς και δεν ανταποκρίνεται στα σημερινά δεδομένα, ιδεώδη, αλλά και την περιρρέουσα “ιστορική” αντίληψη. Αυτό έχει γίνει σε πολλές χώρες και θα γίνεται.
Το φιλοτεχνημένο πρόσωπο που μας απασχολεί, συνέδεσε το όνομα του με την περίοδο της Κρητικής Πολιτείας. Η πόλη μας ήταν τότε η πρωτεύουσα του αυτονομημένου νησιού και αποτελούσε το κέντρο πολιτικών αποφάσεων, αλλά και πνευματικής και επιχειρηματικής άνθησης. Τα κτήρια -όσα έχουν διασωθεί- το μαρτυρούν, αποδεικνύοντας ότι τα Χανιά, υπήρξαν σταυροδρόμι και χωνευτήρι πολιτισμών και επιρροών. Συνέδεσε, όμως, το όνομα του και με την χρονοτριβή έως και τη σχετική “αδιαφορία” για το θέμα της Ένωσης, που ήταν το όραμα και αδιαπραγμάτευτος στόχος των κατοίκων της Κρήτης. Το ιδανικό αυτό το πραγματοποίησε ο Ελ. Βενιζέλος μεταγενέστερα. ερχόμενος σε ρήξη με τον Πρίγκιπα. Τα γεγονότα είναι γνωστά.
Θα ήταν καλό να επισημανθεί ότι στην Αθήνα υπάρχουν τα αγάλματα του Ι. Καποδίστρια και του Α. Κοραή τοποθετημένα το ένα ενώπιον του άλλου στα Προπύλαια του Πανεπιστημίου Οι δύο άνδρες είναι γνωστό ότι είχαν σφοδρή διαμάχη λόγω των διαφορετικών οπτικών, πολιτικών και ιδεολογικών τοποθετήσεων, που πρέσβευαν για το νέο Ελληνικό κράτος. Παρόλα αυτά, οι δημιουργοί τους τα τοποθέτησαν αντικριστά, γιατί έκριναν ότι πρέπει να μας υπενθυμίζουν τη σημαντική και ισάξια προσφορά του καθενός ξεχωριστά.
Στο Πεδίον του Άρεως στην Αθήνα διατηρείται και δεν απομακρύνθηκε (έως σήμερα), ακόμη και μετά το δημοψήφισμα του Δεκεμβρίου 1974, το άγαλμα του έφιππου Βασιλιά Κωνσταντίνου, που αποκαλύφθηκε το 1938 από τον δικτάτορα Ι. Μεταξά για προφανείς ιδεολογικούς σκοπούς, που σχετίζονται με την υστεροφημία, που ήθελε να επιβάλει ο δικτάτορας για τον Βασιλιά.
Θα τολμούσαμε να σημειώσουμε, συμπερασματικά, ότι θα ήταν χρήσιμο το αποκαθηλωμένο εδώ και δεκαετίες άγαλμα του πρίγκιπα, να αναδειχθεί, γιατί συνδέεται με την ιστορία και τον πολιτισμό της νήσου μας. Δεν θα πρέπει να παραμένει καταχωνιασμένο. Οι πολιτικές διενέξεις σχετικά με τη μορφή του πολιτεύματος έχουν γίνει πλέον ιστορία και δεν αφορούν το παρόν.
Η Κρήτη, εξάλλου, δεν έχει να φοβηθεί τίποτα από το άγαλμα ενός βασιλόπαιδος. Είναι εμποτισμένη με δημοκρατικούς αγώνες. Αυτοί οι αγώνες διδάσκονται μέσω της ιστορίας και η ιστορία διδάσκεται με τεκμήρια.
Μακάρι, παράλληλα,να παρθεί ανάλογη πρωτοβουλία και για το κεραυνοκτυπημένο και κατακομματιασμένο άγαλμα της Ελευθερίας στο Ακρωτήρι, που ατένιζε τα Χανιά και είχε τη μορφή της θεάς Αθηνάς.
*Ο Μιχάλης Σμυρλάκης είναι πτυχιούχος Ιστορίας Ιονίου Πανεπιστημίου
