∆ισεκατοµµύρια άνθρωποι, κάθε κοινωνικού επιπέδου, δηµοσιεύουν καθηµερινά πάνω από χίλιες αναρτήσεις το δευτερόλεπτο σε πλατφόρµες κοινωνικής δικτύωσης, όπως το Facebook, το Instagram και το Snapchat. Μέχρι να έχετε διαβάσει αυτήν την πρόταση, έχουν δηµοσιευτεί πάνω από πέντε χιλιάδες αναρτήσεις! Σκοπός των περισσότερων είναι είτε να προβάλουν τη ζωή τους είτε να γίνουν παγκόσµιοι «influencers».
Πολλοί όµως είναι εναντίον αυτών των νέων µορφών επικοινωνίας, γιατί θεωρούν ότι έχει σηµαντικές αρνητικές συνέπειες στη ζωή του ανθρώπου.
Μήπως όµως έχει και κάποιες θετικές; Τα µέσα κοινωνικής δικτύωσης συνδέουν άµεσα όλο τον κόσµο. Οποιοσδήποτε που έχει πρόσβαση στο διαδίκτυο µπορεί να συνδεθεί σε µία από τις παραπάνω πλατφόρµες και να επικοινωνήσει αυτοστιγµεί µε άλλους χρήστες, αφού δεν υπάρχουν τα φυσικά όρια της γεωγραφίας ή της ηλικίας. Οι αλγόριθµοι µας συνδέουν µε ειδικούς σε κάθε τοµέα, µε τα είδωλά µας, µε τους φίλους και τους συγγενείς µας. ∆ιευρύνουν τον κύκλο µας, αφού έχουµε τη δυνατότητα να γνωρίσουµε άτοµα, όπου γης, µε κοινά ενδιαφέροντα, κοινές πνευµατικές αξίες, κοινή ιδεολογία και να ανταλλάσσουµε µαζί τους απόψεις.
Εύλογα λοιπόν µας ανοίγονται τα µάτια, η δηµιουργικότητά µας ενθαρρύνεται, καθώς εµπνεόµαστε από τα έργα των άλλων και έχουµε την ευκαιρία να προβάλλουµε και τα δικά µας δηµιουργήµατα.
Πώς όµως µπορεί η κοινωνική δικτύωση να υπηρετήσει και την κοινωνία µας, αντί µόνο ένα µεµονωµένο πρόσωπο; ∆ιαδικτυακές κοινότητες όπως το Facebook και το Instagram έχουν τη δυνατότητα να λειτουργήσουν και ως µέσα κοινωνικής αλλαγής. Με λίγες µόνο από τις δισεκατοµµύρια αναρτήσεις που δηµοσιεύονται καθηµερινά, µπορούν να αρχίσουν εθνικά και παγκόσµια κινήµατα για ισότητα και δικαιοσύνη, όπως το ελληνικό κίνηµα του Me Too που άρχισε το 2020 να στηρίζει θύµατα σεξουαλικών κακοποιήσεων. Αν δεν υπήρχαν αυτές οι πλατφόρµες, τα θύµατα θα έµειναν στο σκοτάδι χωρίς καµιά στήριξη, επιδοκιµασία και συµπαράσταση.
Έτσι τώρα έχουν αρχίσει τα συλλαλητήρια για την τραγωδία στα Τέµπη. Το Eteron (ινστιτούτο για την έρευνα και την κοινωνική αλλαγή) επιβεβαίωσε ότι η κύρια πηγή για τις κοινωνικοποιήσεις ήταν τα κοινωνικά δίκτυα, που συνεχίζονται µε την ίδια επίµονη δύναµη ακόµα και σήµερα, δυο χρόνια µετά από αυτό το τραγικό συµβάν. Στο TikTok µόνο, το hashtag (ένας τρόπος που δηµοσιεύσεις µε το ίδιο θέµα συλλέγονται) #τεµπη έχει ξεπεράσει τις 80 εκατοµµύρια προβολές. Αυτό είναι σηµαντικό γιατί η ευαισθητοποίηση γύρω από το γεγονός δίνει στους πολίτες την ευκαιρία να θέσουν την κυβέρνηση υπό λογοδοσία, να απαιτήσουν δικαιοσύνη για τα θύµατα και να θεσπισθούν µέτρα για να προλαµβάνονται µελλοντικά ατυχήµατα.
Συνεπώς πολλά είναι τα πλεονεκτήµατα αυτής της καινούργιας µορφής επικοινωνίας, ας εξετάσουµε όµως γιατί πολλοί άνθρωποι είναι εναντίον. ∆ιότι διαπιστώνουν ότι ο µεγαλύτερος κίνδυνος της χρήσης των κοινωνικών δικτύων είναι ο εθισµός. Οι επιστήµονες έχουν ανακαλύψει ότι ο εγκέφαλος αντιδρά στην χρήση των κοινωνικών δικτύων µε παρόµοιο τρόπο που αντιδρά στη χρήση εθιστικών ναρκωτικών ουσιών.
∆ωρεάν αυτές οι πλατφόρµες δίνουν συνεχή και στιγµιαία ικανοποίηση στους χρήστες τους. Μπορούν όµως σε δευτερόλεπτα να δηµιουργήσουν και αρνητικά συναισθήµατα έλλειψης, ανάγκης και ανταγωνισµού. Γνωρίζοντας αυτές τις συνέπειες, πολλοί γονείς και επαγγελµατίες υγείας κατηγορούν τα µέσα κοινωνικής δικτύωσης για την αύξηση του άγχους, της κατάθλιψης και της απόσπασης προσοχής.
Τα µέσα κοινωνικής δικτύωσης όχι µόνο παίζουν µε τα συναισθήµατα του χρήστη, αλλά αλλάζουν και την συµπεριφορά του. Οι επιφανειακές και ψεύτικες σχέσεις ενθαρρύνονται, ενώ ο αριθµός των ακόλουθων και η εµµονική αυτοπαρουσίασή του τονίζεται και επιβραβεύεται. Ο ψυχισµός του χρήστη στηρίζεται στην συνεχή λήψη των «likes» και στα θετικά ή αρνητικά σχόλια που µπορούν να προκύψουν από δηµοσιεύσεις ή από αλληλεπίδραση µε τους άλλους χρήστες. Ενώ δεν υπάρχουν σωµατικές συνέπειες, για µερικούς ο εθισµός στα κοινωνικά δίκτυα µπορεί να τους κοστίζει χίλιες ώρες από τη ζωή τους, παρά τη θέλησή τους.
Οι διαδικτυακές κοινότητες, η µεγαλύτερη και πιο ισχυρή κοινωνική επιρροή όλων των εποχών, επηρεάζουν σηµαντικά τις αποφάσεις των χρηστών και συχνά περιορίζουν τον χρόνο τους στην αποκλειστική αφοσίωσή τους στις σέλφι και στις αναρτήσεις. Μια τέτοια εξάρτηση από αυτήν την τεχνολογία µπορεί να οδηγήσει και σε αποµόνωση και σε αντικοινωνικές συµπεριφορές, αφού η οθόνη αντικαθιστά την πραγµατική ανθρώπινη επαφή. Με αυτόν τον τρόπο, η χειραγώγηση γίνεται πιο εύκολη από ποτέ, καθώς οι ακόλουθοι προτιµούν πολλές φορές τις απόψεις των «influencers» παρά τις διαδικασίες της κριτικής σκέψης και της λογικής.
Ο λαµπτήρας εφευρέθηκε τον 19ο αιώνα. Στην αρχή θεωρήθηκε επικίνδυνη εφεύρεση, ειδικά για τους πολλούς πιθανούς κινδύνους πυρκαγιάς. Ο κόσµος αντιστάθηκε και υποστήριζε ότι ο λαµπτήρας είναι αφύσικος, άσχηµος και επικίνδυνος. Ωστόσο, σε λίγα χρόνια εξελίχθηκε σε κάτι ασφαλές και πολύτιµο. Εµείς τώρα είµαστε στην αρχή των κοινωνικών δικτύων και µε κάποιον τρόπο µπορεί να θεωρηθούν επικίνδυνα. Ακόµη κι αν διαπιστώνουµε ότι έχουν πολλά αρνητικά και ελάχιστα θετικά, είναι συνετό να διαγράψουµε δια παντός µια τεχνολογία, που αναπτύσσεται; Κάποια σπίτια θα «καούν», αλλά αναπόφευκτα η τεχνολογία µελλοντικά θα γίνει εξίσου ασφαλής και τόσο πολύτιµη όσο ο λαµπτήρας. Θα µπορούσαµε όλοι να ζήσουµε χωρίς αυτές τις τεχνολογίες αν χρειαζόταν, όµως δεν υπάρχει κανείς που θέλει να ζει στο σκοτάδι, αφού έχει δει τη ζωή φωτισµένη.
*H Kωνσταντίνα Κωστοπούλου
είναι µαθήτρια Λυκείου
