Με χάδι από λιοτρόπι δε φοβάται
Το περιβόλι μήπως βγει στην άβυσσο.
Οδ. Ελύτης
Κριτήριο ασφαλές για κάθε εποχή που επαληθεύει την πνευματική ποιότητα ή στάθμη κάθε εποχής είναι ποιοι δημιουργοί -κυρίως της λογοτεχνίας- παρουσιάζονται συχνά στο δημόσιο βήμα και ποιοι άλλοι έχουν προς το παρόν ξεχαστεί. Χωρίς βέβαια η κατηγορία των επιφανών της κάθε εποχής να είναι λιγότερο σημαντική από τους αφανείς, αλλά βέβαια και το αντίστροφο.
Η εποχή μας ξεχειλίζει από τη θρησκειοποίηση της καθημερινότητας, αλλά και της τέχνης.
Μιλάμε επί παραδείγματι για το ήθος – ηθική με ηθικολογίες ή με συνταγές “προσκόπων” που οδηγούν σε αδιέξοδα.
Στη μητρική παράδοση του συγγραφέα μας όλα κινούνται προς τον αντίποδα της θρησκειοποίησης. Τα πάντα είναι θεολογία καθαρότατη. Είτε προ Χριστού είτε μετά Χριστόν. Από τον Ομηρο έως τον Ελύτη και από τον Αισχύλο έως τον Παλαμά, διακρίνεται και μάλιστα πολύ χαρακτηριστικά η συνέχεια της θεολογικής αισθαντικότητας της ζωής 3.000 χρόνων.
Ο συγγραφέας μας με την οπτική γωνία των πραγμάτων που είχε κινήθηκε και δημιούργησε με “δυτικούς” αντιληπτικούς όρους -θρησκειοποίηση της τέχνης- όπου γεννήθηκαν αυτοί οι όροι, από την αναγέννηση και μετά.
Και τα αποτελέσματα της αισθαντικότητας αυτής -θρησκειοποίησης της τέχνης- ήταν να λείπει η παραμυθία και η γλύκα από τον λόγο του και να επικρατεί ο ορθολογισμός και μια “δασκαλίστικη” νοοτροπία προς τον απλό, αφανή άνθρωπο. “Κατέβηκε” προς τον απλό λαό όχι για να τον παρηγορήσει και να του δώσει ελπίδα, αλλά για να τον “διδάξει”. Με το δάχτυλο τεντωμένο για πολλή ώρα.
Μα να αναρωτηθούμε: Υπάρχει ζωή ή τέχνη ή αρετή χωρίς παραμύθια ή χάδι, που από αυτά τα χαρακτηριστικά θα γεννηθεί η ελπίδα για κάθε τι αληθινό;
Ενα άλλο σημείο που υποβάθμισε σημαντικά την ποιοτική του στάθμη ως λογοτέχνη ήταν η προσπάθειά του να αναμορφώσει την οικουμένη. Εδώ νομίζω βρισκόμαστε στον πιο κεντρικό – καρδιακό χώρο του έργου του συγγραφέα μας. Η Σισσύφεια αυτή προσπάθεια θυμίζει το Βατικανό -και το κάθε Βατικανό- με τα αλάθητά του, την πρώην Μαρξιστική Σοβιετική Ενωση και τον “ανθρωπισμό” της και τέλος την πρόσφατη Νέα τάξη πραγμάτων και των πολεμικών της επεμβάσεων Σερβία π.χ.
Το έργο του Ν. Καζαντζάκη έχει πολύ ενδιαφέρον, κυρίως στην οπτική του γωνία και θα μπορούσαμε να μιλήσουμε πολύ καιρό ακόμα γι’ αυτό, με ειλικρίνεια και βάθος.
