Σχολικά γεύματα: Ένας θεσμός που αξίζει να διευρυνθεί

Είναι μεσημέρι Παρασκευής και τα παιδιά από τα παρακείμενα σχολεία ξεχύθηκαν ασυγκράτητα σαν ποτάμι στους δρόμους με φανερή τη χαρά στο πρόσωπό τους για το Σαββατοκύριακο που έρχεται. Εστιάζω την προσοχή μου σε δύο παιδιά που εκτός από τη σάκα τους που έχουν κρεμάσει στον ώμο τους, κρατούν στο χέρι τους και μία πλαστική σακούλα με κουτιά συσκευασμένου φαγητού.

Περίσσευμα των σχολικών γευμάτων σκέπτομαι, αυτού του καινούριου θεσμού της σχολικής ζωής… Το σχολείο τους είναι ένα από τα δεκατρία του Νομού Χανίων που προσφέρουν από την προηγούμενη σχολική χρονιά στους μαθητές δωρεάν ζεστά σχολικά γεύματα. Κάποια από αυτά θα φτάσουν και σήμερα στα νοικοκυριά της γειτονιάς!

ΚΑΝΕΝΑ ΠΑΙΔΙ ΠΕΙΝΑΣΜΕΝΟ ΣΤΟ ΣΧΟΛΕΙΟ

Το πρόγραμμα «Σχολικά γεύματα » που εφαρμόζεται στη χώρα μας από το 2017 υλοποιείται από τον Οργανισμό Προνοιακών Επιδομάτων και Κοινωνικής Αλληλεγγύης του Υπουργείου Εργασίας και Κοινωνικών Υποθέσεων σε συνεργασία με το Υπουργείο Παιδείας και Θρησκευμάτων και εφαρμόζεται κατά το σχολικό έτος 2022- 2023 σε 1629 δημόσια Δημοτικά σχολεία της χώρας.
Τα σχολεία που εντάσσονται στο πρόγραμμα επιλέγονται κυρίως με βάση τα οικονομικά και κοινωνικά κριτήρια των περιοχών στις οποίες αυτά λειτουργούν, με δεδομένο ότι ο βασικός στόχος του προγράμματος είναι η αντιμετώπιση του υπαρκτού στη χώρα μας προβλήματος, του μαθητικού υποσιτισμού. Ένα πρόβλημα που αφορά μεγάλη μερίδα μαθητών, αφού σύμφωνα με την έκθεση της UNICEF (2020) το 31% των παιδιών στην Ελλάδα ζουν σε νοικοκυριά που βιώνουν φτώχεια και κοινωνικό αποκλεισμό.
Είναι χαρακτηριστικό επίσης ότι ο αριθμός των μαθητών που ζουν σε επισιτιστική ανασφάλεια με δεδομένη την ανεργία, τη φτώχεια και την ακρίβεια, εκτοξεύεται καθημερινά, με τις διαστάσεις να είναι απρόβλεπτες, το δύσκολο χειμώνα που μας περιμένει.
Το γεγονός αυτό αποτυπώνεται στα ολοένα αυξανόμενα αιτήματα των σχολείων και των συλλόγων Γονέων προς την πολιτεία και τους Δήμους της χώρας προκειμένου να συμπεριληφθούν σε ανάλογα προγράμματα, αλλά και στις διαμαρτυρίες, όπως αυτές διατυπώνονται στον τύπο, όταν αυτό δεν καθίσταται εφικτό.
Σύμφωνα μάλιστα με ανακοίνωση του Ινστιτούτου Prolepsis φέτος ήταν πρωτοφανές το κύμα αιτήσεων από σχολεία προκειμένου να λάβουν τα γεύματα του προγράμματος «ΔΙΑΤΡΟΦΗ» που υλοποιεί το Ινστιτούτο ( τριπλάσιος αριθμός αιτήσεων συγκριτικά με πέρυσι).
Το Ινστιτούτο Prolepsis με σύνθημα «Κανένα παιδί πεινασμένο στο σχολείο» υλοποιεί για ενδέκατη σχολική χρονιά, υπό την αιγίδα του Υπουργείου Παιδείας, «Πρόγραμμα Σίτησης και Προώθησης Υγιεινής Διατροφής» με πρωταρχικό δωρητή το Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος, το οποίο στηρίζει μαθητές δημοσίων σχολείων Πρωτοβάθμιας και Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης υποβαθμισμένων και απομακρυσμένων περιοχών της χώρας μας.
Στη μάχη αυτή κατά του μαθητικού υποσιτισμού έχουν μπει από το 2010, όταν διαπιστώθηκαν οι πρώτες λιποθυμίες μαθητών στα σχολεία με την εφαρμογή των θλιβερών μνημονίων και αρκετοί δήμοι της χώρας μας καθώς και η εκκλησία. Είναι βλέπετε τα παιδιά μια κατηγορία ορατής και αναγνωρίσιμης φτώχειας, αφού περνούν μεγάλο μέρος του χρόνου τους στο σχολείο με το θλιβερό αποτύπωμα της να βαραίνει τις ψυχές των εκπαιδευτικών και των συμμαθητών τους.

ΑΠΟ ΤΑ ΣΥΣΣΙΤΙΑ ΣΤΑ ΣΧΟΛΙΚΑ ΓΕΥΜΑΤΑ

Εικόνες που δυστυχώς παραπέμπουν σε άλλες εποχές φτώχειας και ανέχειας της χώρας μας με τους παππούδες και τις γιαγιάδες των παιδιών να ανασκαλεύουν μνήμες από σκονόγαλο και ολλανδικό τυρί και ακούσματα από τα συσσίτια στα σχολεία των προπολεμικών και μεταπολεμικών χρόνων.
Αναπόφευκτη είναι και ιστορική αναδρομή σε τούτο το σημείο σχετικά με τα μαθητικά συσσίτια στη χώρα μας που ξεκίνησαν από τη δεύτερη δεκαετία του 20ου αιώνα, όταν το 1915 για πρώτη φορά η Δ/νση Σχολικής Υγιεινής χορήγησε τροφή σε μαθητές που είχαν ανάγκη. Ακολούθησαν διάφορες αποσπασματικές προσπάθειες για τη σίτιση των μαθητών με πρώτη συστηματική προσπάθεια αυτή του Γ. Παπανδρέου, που ως Υπουργός Παιδείας το 1931, πήρε μέτρα για την οργάνωση συσσιτίων, με χρήματα του κράτους αλλά και από εράνους και δωρεές. Το 1939 θεσπίστηκε ο Αναγκαστικός Νόμος «περί οργανώσεως των μαθητικών συσσιτίων και συστάθηκε κάτω από την εποπτεία του Υπουργού Εθνικής Παιδείας η Κεντρική Επιτροπή Μαθητικών Συσσιτίων( Κ.Ε.Μ.Σ) που ήταν υπεύθυνη για την ενίσχυση του θεσμού. Παράλληλα οργανώθηκαν νομαρχιακές επιτροπές και εφορείες μαθητικών συσσιτίων, ενώ έγιναν και έρανοι κατά του μαθητικού υποσιτισμού. Μεταπολεμικά, τα μαθητικά συσσίτια ξεκίνησαν το 1946 και με διάφορες μορφές τροποποιήσεις και παραλλαγές κράτησαν έως το 1964, οπότε με την εκπαιδευτική μεταρρύθμιση γενικεύτηκε η λειτουργία τους σχεδόν σε όλα τα σχολεία της χώρας έως το 1969 που καταργήθηκαν.

ΤΑ ΠΟΛΛΑΠΛΑ ΟΦΕΛΗ

Κάπως έτσι, λοιπόν, φτάσαμε στο σήμερα με την ανάγκη της επέκτασης των σχολικών γευμάτων να είναι επιτακτική και αναγκαία για πολλά σχολεία της χώρας μας, όχι μόνο για την αντιμετώπιση του μαθητικού και εφηβικού υποσιτισμού στο χώρο του σχολείου, αλλά και ως ανάσα ανακούφισης των εργαζόμενων γονέων και για πρακτικούς λόγους καθώς τα παιδιά παραμένουν έως το απόγευμα στο ολοήμερο σχολείο. Είναι επίσης σημαντικό το γεγονός ότι τα παιδιά που πραγματικά έχουν ανάγκη από αυτό το καθημερινό πιάτο φαγητού το λαμβάνουν μαζί με τα υπόλοιπα, χωρίς να ταπεινώνονται και να στιγματίζονται. Άλλωστε δεν είναι τυχαία η διαπίστωση ότι στα σχολεία ευπαθών περιοχών που εφαρμόζονται ανάλογα προγράμματα, ενισχύεται η παραμονή των παιδιών στο σχολείο με αντίστοιχη μείωση της μαθητικής διαρροής, αλλά και της επιθετικότητας των παιδιών στο σχολικό χώρο.
Οι γονείς, εκτός των άλλων, αναγνωρίζουν τις θετικές συνέπειες παρόμοιων προγραμμάτων στην κοινωνικοποίηση των μαθητών και στο δέσιμο της σχολικής κοινότητας με την καλλιέργεια πνεύματος συνεργασίας, φιλίας και αλληλεγγύης που αναπτύσσεται στις περιπτώσεις αυτές γύρω από το κοινό τραπέζι στο σχολικό χώρο.
Ακόμα τα σχολικά γεύματα αποτελούν μια καλή παιδαγωγική πρακτική για την ανάπτυξη στο μαθητικό πληθυσμό ενός υγιεινού τρόπου διατροφής, μέσω της μεσογειακής δίαιτας που προωθούν, γεγονός που επισημαίνουν ιδιαίτερα οι διευθυντές των σχολείων στα οποία εφαρμόζεται το πρόγραμμα.
Είναι σημαντικό δηλαδή το γεγονός ότι η ορθή διατροφική κουλτούρα γίνεται μια καθημερινή συνήθεια στα παιδιά, η οποία μεταφέρεται και στο σπίτι, με δεδομένο ότι η χώρα μας εκτός από το πρόβλημα της παιδικής φτώχειας έχει να αντιμετωπίσει και το σοβαρό πρόβλημα της παιδικής παχυσαρκίας που σύμφωνα με πρόσφατη έρευνα της Ελληνικής Διατροφολογικής Εταιρείας λαμβάνει επικίνδυνες διαστάσεις.
Αξιοσημείωτο είναι και το γεγονός ότι η συμμετοχή των μαθητών στα σχολεία που εφαρμόζεται το πρόγραμμα «Σχολικά γεύματα» με βάση την υποβολή των φετινών δηλώσεων των γονέων, ξεπερνά το 85% του συνόλου των μαθητών.
Επιτακτική καθίσταται με βάση αυτά τα δεδομένα και η ανάγκη της διεύρυνσης των σχολικών γευμάτων σύμφωνα και με την Ανώτατη Συνομοσπονδία Γονέων Μαθητών Ελλάδος που τονίζει σε ανακοίνωσή της ότι το ζήτημα της σίτισης των μαθητών δεν είναι ευκαιριακό, αλλά θα πρέπει να αντιμετωπιστεί με όρους καθολικότητας και μόνιμης παροχής στο μαθητικό πληθυσμό της χώρας μας.
Σε κάθε περίπτωση η πείνα των παιδιών στα σχολεία και όχι μόνο είναι ένα νοσηρό φαινόμενο που στιγματίζει τη ζωή μας με το οποίο δεν πρέπει κανείς να συμβιβάζεται! Συναίσθημα πικρό και βασανιστικό φωλιάζει στις καρδιές των πιο αθώων υπάρξεων της γης αναζητώντας διέξοδο!

*Η Μαρία Μαράκη είναι φιλόλογος, πρώην λυκειάρχης.