Ο σχολικός εκφοβισμός έχει μεταφραστεί από τον αγγλικό όρο “bullying” και παρατηρείται στο σχολικό περιβάλλον. Σύμφωνα με τον Olweus (2009), ο εκφοβισμός μπορεί να οριστεί ως εξής: «Ένας μαθητής γίνεται αντικείμενο εκφοβισμού ή θυματοποιείται όταν υποβάλλεται κατ’ επανάληψη και κατ’ εξακολούθηση, σε αρνητικές ενέργειες από έναν ή περισσότερους άλλους». Η αρνητική ενέργεια μπορεί να είναι λεκτική (πειράγματα, απειλές, ειρωνείες κ.ά.), σωματική (χτυπήματα, σπρώξιμο κ.ά., όπως και ψυχολογική (συκοφάντηση, αποκλεισμός από ομάδα, απομόνωση κ.ά. Τα παιδιά που εκδηλώνουν επιθετική συμπεριφορά προς τους συνομηλίκους τους, συνήθως, συχνά παρουσιάζουν κάποια κοινά χαρακτηριστικά, που συνοψίζονται στα εξής: 1. Αισθάνονται ανεπάρκεια και μειονεξία στην καθημερινή τους ζωή, 2. Πιθανότατα έχουν υποστεί ανάλογη συμπεριφορά τα ίδια μέσα στο οικογενειακό ή ευρύτερο περιβάλλον τους, 3. Προέρχονται από οικογένειες που ενθαρρύνουν τέτοιες συμπεριφορές, 4. Δεν ξέρουν πώς να εκφράσουν τα συναισθήματά τους ή δεν τους επιτρέπεται να τα εκφράσουν, 5. Δεν έχουν τις επιθυμητές επιδόσεις στο σχολείο, 6. Δεν έχουν συναίσθηση της αυτοεκτίμησής τους, 7. Είναι άτομα που θέλουν πάντα να περνάει το δικό τους, 8. Ικανοποιούνται να είναι «αρχηγοί» και εδραιώνουν το «status» μέσω τέτοιων εκφοβιστικών συμπεριφορών, 8. Είναι άτομα με αυτοπεποίθηση, αλλά έντονα ενοχλητικά και αντιπαθητικά για τους συνομηλίκους τους που δεν τους θεωρούν ισότιμους (Τσαγκάρη, 2003). Συνήθως τα παιδιά – στόχοι, παρουσιάζουν κοινά συμπτώματα και συχνά υποφέρουν από κατάθλιψη, απροθυμία ή διστακτικότητα να πάνε στο σχολείο, δείχνουν αντικοινωνική συμπεριφορά, έχουν συχνά εκρήξεις θυμού, επιθετικότητα, υπερκινητικότητα, ενώ συχνά παρουσιάζουν ψυχοσωματικές διαταραχές, όπως εμετούς, πονοκεφάλους, κοιλόπονους, διάρροια και ενούρηση. Ακόμη, παρουσιάζουν απομόνωση που συνοδεύεται από έντονα συναισθήματα μοναξιάς κ.ά. (Τρίγκα – Μερτίκα 2015).
Ο σχολικός εκφοβισμός, θεωρούμε πως πάντα υπήρχε, αλλά ποτέ δε δόθηκε βαρύνουσα σημασία και σωστή αντιμετώπιση από την οικογένεια, το σχολείο και την πολιτεία. Σήμερα στην εποχή της οικονομικής κρίσης, αλλά και της κρίσης των αξιών, των θεσμών, των κανόνων και των ορίων που θέτουμε ως οικογένεια, ως σχολείο, ως κοινωνία, το πρόβλημα αναδύθηκε με τη χειρότερή του μορφή, ακραίων στάσεων και συμπεριφορών!
Στο Δημοτικό Σχολείο Νεροκούρου το θέμα παρουσιάστηκε με διάφορες εκδηλώσεις και αντίστοιχες προτάσεις. Οι μαθητές και οι γονείς κλήθηκαν να φιλοτεχνήσουν ένα μήνυμα για το bullying, να καταγράψουν πληροφορίες και γενικότερα να εκφράσουν την άποψή τους γι’ αυτό. Στη συνέχεια συγκεντρώθηκε το υλικό και δημιουργήθηκε μια έκθεση στον αύλειο χώρο του σχολείου, την οποία επισκέφτηκαν όλοι οι μαθητές και αρκετοί γονείς. Τέλος δόθηκε δίπλωμα συμμετοχής σε όλους τους συμμετέχοντες. Το απόσταγμα της εργασίας αυτής με κείμενα, ζωγραφιές και φωτογραφίες αναρτήθηκε στο blog του σχολείου και δημοσιεύεται σήμερα στον τοπικό Τύπο και στη φιλόξενη εφημερίδα «Χανιώτικα νέα».
Μια μητέρα του σχολείου μας γράφει σχετικά με το θέμα την άποψή της παρακάτω παρουσιάζοντας τις ωμές αλήθειες μιας πραγματικότητας που βιώνουμε όλοι, γονείς, εκπαιδευτικοί, η κοινωνία ολόκληρη!
«ΝΑ ΜΙΛΑΜΕ ΚΑΤΟΠΙΝ ΕΟΡΤΗΣ Ή ΠΟΤΕ ΔΕΝ ΕΙΝΑΙ ΑΡΓΑ ΝΑ ΜΙΛΗΣΟΥΜΕ!»
Τα γενέθλιά μας τα γιορτάζουμε κάθε χρόνο τη μέρα που είναι… Την ονομαστική εορτή μας το ίδιο… Ποτέ όμως δεν κατάλαβα γιατί θα πρέπει τα αποκαλούμενα ως μάστιγες της εποχής μας να τα «γιορτάζουμε» κατόπιν εορτής! Και εδώ θα έρθει να με καλύψει το “ποτέ δεν είναι αργά να μιλήσουμε” και να αποκαλύψει τα ψυχικά αποθέματα όλων όσων έχουν υποστεί καιρό πριν και νυν το πολυσυζητημένο, τον τελευταίο μήνα, bullying ή στην ελληνική μετάφραση αυτού, σχολικό εκφοβισμό. Ναι, έστω και τώρα ας είναι ο πόνος των άλλων… ψυχικός, σωματικός, ακόμα και πένθιμος, αυτός που θα μας βάλει στη διαδικασία να θέσουμε το φαινόμενο “bullying” επί τάπητος… για να σταματήσει ο φόβος… παιδιών, έφηβων, γονέων και εκπαιδευτικών. Γιατί τελικά το bullying δεν έχει οριοθέτηση ως προς τον αποδέκτη… ηλικιακή, φύλου, ιδιότητας. Αποδέκτης του μπορεί να γίνει ο οποιοσδήποτε, προκαλώντας του οπωσδήποτε ανασφάλεια, ψυχική και σωματική, δυσλειτουργία στην καθημερινότητα του και επομένως στο σύνολο της ζωής του. Θα πρέπει να πάψουμε να είμαστε απαθείς… με τον πόνο του άλλου! Αυτό είναι… η αντιμετώπιση όχι μόνο του bullying… αλλά τόσων άλλων κακών φαινομένων της εποχής μας… που όμως συνεχίζουν να υφίστανται… γιατί πολύ απλά έχουμε πάψει να συμπονάμε τους γύρω μας και έχουμε μάθει μόνο να ζητάμε! Να ζητάμε από τον εκπαιδευτικό να “προστατεύει” το παιδί μας… χωρίς να έχουμε φροντίσει εμείς ως γονείς να το “εκπαιδεύσουμε” πώς να προστατεύει τον εαυτό του. Να ζητάμε από το παιδί μας να μην έχει τον ρόλο του θύτη ή τους θύματος… ενώ αυτό προφανώς του έχουμε μεταφέρει με τον τρόπο μας. Να ζητάμε την αλλαγή…. καθήμενοι στον καναπέ μας! Θύτης ή θύμα δεν γεννιέσαι… γίνεσαι! Θύτης ή θύμα… εκπαιδεύεσαι ενδόμυχα… να γίνεις! Και όταν πια καλεστούμε όλο αυτό να το λύσουμε… ίσως είναι αργά… Και εδώ πάλι θα “κολλήσει”… το ποτέ δεν είναι αργά να μιλήσουμε, να δράσουμε! Γιατί μπορούμε συλλογικά γονείς, εκπαιδευτικοί και εμπλεκόμενοι φορείς να “συγκολλήσουμε” τις πληγές του θύτη ή του θύματος… γιατί και οι δύο έχουν, απλώς είναι διαφορετικός ο τρόπος που εκφράζονται. Γιατί μπορούμε όλοι μαζί να μιλάμε… Να μιλάμε στους μαθητές για το τι είναι αποδεκτό και τι μη αποδεκτό στα πλαίσια εντός και εκτός μίας σχολικής τάξης. Να μιλάμε στα παιδιά μας για οτιδήποτε θέλουν να μάθουν… ή θέλουμε να τους μάθουμε. Να μιλάμε στους εκπαιδευτικούς, ώστε να εκπαιδευτούν κατάλληλα στην αντιμετώπιση του σχολικού εκφοβισμού. Να μιλάμε στους γονείς… μέσα από δράσεις, μέσα από την προσέγγισή τους για θέματα που αφορούν τα παιδιά… και επομένως τα παιδιά τους! Είμαι μαμά ενός αγοριού και ενός κοριτσιού, 6,5 και 5,5 χρονών αντίστοιχα. Θεωρώ ότι έχω κάνει τόσα λάθη μέχρι τώρα όσα να με κάνουν να θέλω να μπω στη διαδικασία αναθεώρησης πολλών από τους τρόπους διαπαιδαγώγησής τους. Άλλες φορές αποδίδει και άλλες όχι! Ουδείς τέλειος… αυτό θα πρέπει να είναι η βάση όλων μας… για να κάνουμε το καλύτερο που μπορούμε κάθε φορά μήπως και καταφέρνουμε να αποτρέπουμε το χειρότερο. Δεν υπάρχει τέλειος γονέας, όμως υπάρχει ως γονέας που οφείλει να αναγνωρίζει τα λάθη του απέναντι στην οικογένειά του και να προσπαθεί να τα αντιστρέψει. Δεν υπάρχει τέλειος εκπαιδευτικός, όμως υπάρχει ως εκπαιδευτικός που οφείλει να εστιάζει στα «διαφορετικά» μέλη της ομάδας του και να προσπαθεί να βρει τον τρόπο να έρθει σε «επαφή» με τη διαφορετικότητά τους, με τους γονείς, τους ανάλογους φορείς! Όλα είναι αλληλένδετα, όλα είναι μία αλυσίδα… Αλυσίδα είναι η ζωή μας… αφού “παράγονται” παιδιά με κίνητρο το γόητρο της επιβεβαίωσης ή αντίθετα, με χαμηλή αυτοεκτίμηση. Ως αλυσίδα όμως θα πρέπει να λειτουργούν και οι γονείς – εκπαιδευτικοί – εμπλεκόμενοι φορείς… για να μπορέσουν να σπάσουν την αλυσίδα της ζωής μας! Για να μπορέσουμε να διεκδικούμε την ελευθερία σκέψης, λόγου και έκφρασης μέσα από μία αλυσίδα πια που θα αποκαλούμε ομάδα… είτε αυτή είναι η οικογένεια είτε αυτή είναι μία τάξη μαθητών! Η εκπαίδευση… μέσα από την οικογένεια… το σχολείο… μας “δίνει” τα παιδιά που θα αποτελέσουν τους ενήλικες του μέλλοντος. Στο χέρι μας είναι να σπάσουμε τον φαύλο κύκλο και να τον ξαναενώσουμε πιάνοντας μόνο τα χέρια και όχι πιανόμενοι στα χεριά! Και για το κλείσιμο… Όταν συμπονάμε ανθρώπους… γινόμαστε άνθρωποι… Όταν προλαμβάνουμε … “φτάνουμε” στο να μην πονάμε απαραίτητα! Και γι’ αυτό πρέπει να ΜΙΛΑΜΕ… να μιλάμε γι’ αυτά που αντιμετωπίζουμε… να μιλάμε για το πώς μπορούμε να το αντιμετωπίσουμε!
Υ.Γ. Η ευκαιρία να γράψω σχετικά με το “bullying” αποτέλεσε ευκαιρία συμμετοχής και των παιδιών μου, που λόγω ηλικίας δεν μπορούν να γράψουν, μπορούν όμως να ζωγραφίσουν! Για να κατανοήσουν, στον βαθμό που μπορούν, την έννοια του σχολικού εκφοβισμού, τους έδειξα ένα βίντεο. Το εν λόγω βίντεο απευθύνεται σε παιδιά και έχει δημιουργηθεί μόνο με σκίτσα! Ο τίτλος του χαρακτηριστικά είναι “Νίκησε τον νταή χωρίς να τον αγγίξεις”
και το σχετικό link: http://www.dailymotion.com/video/x236xgr_ntais_people?start=7
Κείμενο – Σκίτσο: Παπαδάκη Αριάδνη, γονέας
Φιλική συμμετοχή με ζωγραφιές:
Ανδρουλάκης Αριστείδης, μαθητής Α’ Δημοτικού
Ανδρουλάκη Κατερίνα, νήπιο.
