ΦΩΤΕΙΝΑ ΟΝΕΙΡΑ
Δ.Κακαβελάκη μνήμη
7 κείμενα «Τα όνειρα» για την τέχνη, τα βιβλία, τους ποιητές και την αγωνία για την κλιματική αλλαγή (1)
1ο ΑΠΟ ΤΗ ΝΕΑ ΧΩΡΑ
α) ΤΟ ΧΩΡΙΟ ΤΩΝ ΝΕΡΟΜΥΛΩΝ
Πιθανότητες στις αμέτρητες
Ανόδους και καθόδους της μνήμης
Και της ανάμνησης δεν υπάρχουν
Όταν το φως ταξιδεύει χωρίς
Την ταχύτητα του.
Όμως με την ταχύτητα του φωτός
Τίποτα δεν μπορεί να ταξιδεύσει.
Το ρολόι μνήμης/Λειτουργεί με χρόνο
προς τα πίσω και
Το ρολόι της ανάμνησης
Λειτουργεί με χρόνο/Μπροστά με κάθε
Δευτερόλεπτο να ζει/Με την αβεβαιότητα
Του δικού του χρόνου
Δημήτρης Κακαβελάκης, «Οι» (2)
Το ρολόι της μνήμης λειτουργεί με χρόνο προς τα πίσω: Φθινόπωρο 1982 εγκαθίσταμαι μόνιμα στα Χανιά. Δίνω το πρώτο μου κείμενο στα φιλόξενα Χανιώτικα Νέα, ο Γιάννης Γαρεδάκης με ενθαρρύνει να γράφω για την Τέχνη, χωρίς λογοκρισία και περιττές παρατηρήσεις. Μετά από λίγους μήνες με συναντά ο Δημήτρης Κακαβελάκης, δυναμικός, αεικίνητος, αναμοχλεύει τον κοινωνικό ιστό δημιουργικά και ως οραματιστής, αφού πηγαίνουμε μαζί στην ιδιαίτερη πατρίδα του την Καληδωνία, μου μεταφέρει το πάθος του για τα μεγάλα του σχέδια, «το Ακρωτήρι της Ειρήνης», το πάρκο των γλυπτών, τον πανελλήνιο θεατρικό σχολικό διαγωνισμό και άλλα· έκτοτε μας ένωσε μια φιλία στέρεης αλληλεγγύης με φόντο την αγάπη μας για την ποίηση και την Τέχνη γενικότερα.
Φαντάζομαι παλαιών τυπογράφων χέρια λερωμένα από μαύρο μελάνι, γράσο και ιδρώτα να «ξυπνούν τις μηχανές μ’ αλκιμο βουητό» (Γ. Μανουσάκης) κι ένα πανδαιμόνιο να δημιουργεί εφιαλτικό ηχόχρωμα σε μια πυκνή ενορχηστρωμένη μουσική μοντέρνα σύνθεση, όπου οι κορυφαίοι του είδους συνθέτες, Τζ. Λίγκετι, Κ.Χ. Στοκχάουζεν, θα ένιωθαν αμήχανοι για τα πολύηχα, αυτά που όπως λέει ο Γιώργης Μανουσάκης, «αιχμηρά σαν κόκαλα τρύπησαν τη σάρκα ΜΑΣ» (3) και καρφώνουν τη μη αφυπνισμένη συνειδησιακά ψυχή μας για τον όλεθρο που επιφέρουμε κάθε μέρα, τρυπώντας την επιδερμίδα της γης… Κι ύστερα, το βαφτίζουμε κλιματική αλλαγή και για να αποφύγουμε τις συνέπειες μας, τα ρίχνουμε στους άλλους… Δεν καταλαβαίνουμε πως η γη, μέρος του θαυμαστού συμπαντικού όλου, δεν κινδυνεύει, παρά μόνο ο άνθρωπος να αφανιστεί. Σε αυτή την Προμηθεϊκή αντί-στάση των μηχανών, απέναντι στην ψηφιακή απολυτή μοναρχική κυριαρχία, ο σιωπών –πλέον- σπουδαίος ποιητής, Δημήτρης Κακαβελάκης μας υπενθυμίζει ότι «το ρολόι της ανάμνησης λειτουργεί με χρόνο… με την αβεβαιότητα του δικού του χρόνου», που προσπαθεί να ξεπεράσει το διαπιστωμένο «όμως με την ταχύτητα του φωτός τίποτα δεν μπορεί να ταξιδέψει» Αναρωτιέμαι, και η πάμφωτη έγχρωμη πανδαισία που είδαμε πριν λίγες μέρες στην τελετή έναρξης των Ολυμπιακών αγώνων, ως τεχνολογικό επίτευγμα; Ναι άνθρωπε, που συνεχίζεις να θαυμάζεις την πανσέληνο. Αγώνες χωρίς θεατές. Αιτία, η πανδημία χθες, σήμερα, αύριο… Ποιος ξεχνά ότι λίγο πριν την ανακάλυψη της τυπογραφίας από τον Γουτεμβέργιο, τα 2/5 της Ευρώπης πέθαναν από τη φρικτή πανδημία της μαύρης πανώλης… και η τόσο σημαντική πολύ-ταλαιπωρημένη ποιήτρια Βικτωρία Θεοδώρου μας θυμίζει(4) «ξέπλυνε την αιματηρή κραυγή ο καιρός» Ωιμένανε η φωνή σου δεν ακούγεται τώρα, αφού οι μηχανές αντικειμενικοί χρονοφύλακες τη σκεπάζουν… και η Βικτωρία συμπληρώνει «Φωνή καταπνιγμένη έγερση ακατόρθωτη/-κομμένη γλώσσα- στόμα περιφρονημένο» όργανα και χορωδοί σε αυτή την « αφύσικη» συναυλία μνήμης. Στο καταξιωμένο πλέον μουσείο τυπογραφίας Γιάννη και Ελένης Γαρεδάκη, είναι οι διατηρημένες μηχανές τυπογραφίας, αυτές που το πνεύμα, το σώμα, η προσφορά και η οικονομική υπέρβαση της οικογένειας δεν τις άφησε να σκουριάσουν, να ανακυκλωθούν σε πολεμική βιομηχανία, να γίνουν γρανάζια στη διαδικασία της υπερθέρμανσης. Ο μαέστρος (παρατηρητής) δεν σηκώνει τα χέρια του, αλλά σκύβει ελαφρά το κεφάλι του υπό το βάρος της ενσυνείδητης απώλειας των συγκριτικών δεδομένων της ποιότητας, που η λήθη κατατρώει εν ονόματι της τεχνολογικής εξέλιξης και της απελευθέρωσης της γνώσης.
4 σπουδαίοι ποιητές έζησαν στη (ή και) στη Νέα Χώρα: Β. Θεοδώρου, Γ. Μανουσάκης, Μιχάλης Γρηγοράκης (5) και ο Δ. Κακαβελάκης, ο οποίος όποτε κατέβαινε στα Χανιά εκεί έμενε, στο σπίτι της οικογένειας του(6) απέναντι από τον Άγιο Κωνσταντίνο, 100 μέτρα απόσταση από το σπίτι των Γ. και Ε. Γαρεδάκη. Σε κανέναν από αυτούς τους άξιους ποιητές ο Χανιώτης τηλεοπτικός παραγωγός Γιώργος Σγουράκης, της πιο ανθεκτικής στον χρόνο, σημαντικής σειράς τηλεοπτικών πορτραίτων «Μονόγραμμα»(7) (από το 1982, 400 αφιερώματα) δεν έκανε παρουσίαση. Ήρθε όμως το πλήρωμα του χρόνου για να δικαιωθεί το τριπλό κολοσσιαίο (για τις επαρχιακές συνθήκες κατόρθωμα) του Γιάννη Ε. Γαρεδάκη. Η εφημερίδα «Χανιώτικα Νέα», το Ινστιτούτο επαρχιακού Τύπου και το μοναδικό Μουσείο Τυπογραφίας. Τον Ιούνιο λοιπόν, το συνεργείο του μονογράμματος, κατέβηκε στα Χανιά και κατέγραψε μέσα στους χώρους δράσης του, καταθέσεις ζωής, σε ένα Μονόγραμμα, που περιμένουμε με αγωνία κι ενδιαφέρον να δούμε το φθινόπωρο (και θα αναφερθούμε για αυτό). Το Μονόγραμμα λοιπόν ενός κοσμοπολίτη Νεοχωρίτη, συμβολικά δικαιώνει τις προσπάθειες των άλλων μεγάλων Νεοχωριτών ποιητών. Ο Γιάννης Γαρεδάκης ιστορικά, χωρίς να φωνασκεί, εργάστηκε ως φωτεινός οραματιστής για έργο που ξεπερνά τα σύνορα της επαρχιακής μας πόλης, αλλά που δεν ξεχνά το ιστορικό γίγνεσθαι των Χανίων. Λειτουργεί αναμφισβήτητα ως «παρατηρητής» (8) στη διάρθρωση της ιστορίας της, αντιγράφω από το εξαιρετικό δοκίμιο βιβλίο «Χώρος και χρόνος» του σπουδαίου Ευτύχη Μπιτσάκη (9) «…είναι ένα σύνολο σχέσεων. Αλλά η σχέση προϋποθέτει μια πηγή. Μια ουσία (substance)ένα υλικό πυρήνα. Το σωμάτιο, ενότητα υλικής ουσίας και σχέσεων, υπάρχει ανεξάρτητα από τον περίφημο (και εισέτι αείζωο) παρατηρητή…»
Από το μικρό ιστορικό έντυπο «Παρατηρητής» ορμώμενος, ο Γ. Γαρεδάκης εξελίχθηκε τα τελευταία 55 χρόνια όχι μόνο ως παρατηρητής, αλλά ως σημαντικός καταγράφων με ντοκουμέντα διατήρησης της πολιτισμικής ζωής στο παγκόσμιο γίγνεσθαι και σ’ αυτό το εγχείρημα συνεργασίες, όπως ο αείμνηστος Δ. Κακαβελάκης, συνέβαλαν ουσιαστικά.
ΓΙΑ ΤΗ ΜΑΡΓΑΡΙΤΑ ΑΠΟ ΤΗΝ ΚΑΙΤΗ
Τρίτη 27 Ιουλίου, η μέρα που πέθαναν οι αγαπημένοι μου, ο φίλος Δημήτρης Κακαβελάκης και η θεία Μαργαρίτα (Νταίζη) Μαρκαντωνάκη Είχαν την ίδια ηλικία 95 χρονών και είχαν, αν και τόσο διαφορετικοί, κοινά, τη βαθιά χριστιανική πίστη και την υψηλή αίσθηση αλληλεγγύης προς τον άνθρωπο. Ήταν και οι δυο φωτεινές προσωπικότητες, και αν για τον Δημήτρη έχουν γραφτεί τόσα και τόσα, θα επακολουθήσουν αρκετά ακόμα λόγω της πνευματικής του διάστασης και δράσης· για τη θεια Νταίζη αρκούν μερικές λέξεις αντιγραμμένες (μέρος) από τον συναισθηματικά φορτισμένο επικήδειο λόγο της δημοφιλούς σπήκερ των Χανίων Καίτης Αλέξη. «Αγαπημένη μου Νταίζη, άκουγα από το γλυκόλαλο στόμα σου να σκαρώνεις δίστιχα και τραγούδια για μένα… Ανεπανάληπτη, μοναδική. Τώρα γεμάτο Φως θα το αντικρίσω… το φως της ανέσπερης ζωής σου ενώνω τη θλίψη μου με την αιώνια μνήμη…»
Η χαρμολύπη αυτή τη μέρα, αφού οι άνθρωποι αυτοί έφυγαν πλήρεις ημερών, μ’ έκαναν να ξαναδώ «Το χωριό των νερόμυλων» από τα «Όνειρα» του Ακίρε Κουροσάβα, όπου οι χωριανοί ενός παλαιού τύπου οικολογικού χωριού χωρίς ηλεκτρισμό, κάνουν μια τελετή κηδείας γιορτάζοντας με μουσική πομπή μια γυναίκα που πέθανε 99 χρονών.
ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ
1. 7 κείμενα όσα και τα κεφάλαια της σπονδυλωτής ταινίας του Α. Κουροσάβα «Τα όνειρα», 1990. Μια προφητική ταινία του μεγάλου Ιάπωνα σκηνοθέτη για την κλιματική αλλαγή που περνάμε τώρα.
2. Το βιβλίο «Οι» του Δημήτρη Κακαβελάκη, είχα την τύχη να εικονογραφήσω για τη «συμπαντική» ποίηση, δημιούργησα αντίστοιχα σχέδια εκδ. «FLIPPRESS».
3. Γιώργος Μανουσάκης «χώροι αναπνοής» εκδ. Προσπέρος, Αθήνα 1988.
4. Β. Θεοδώρου «Η νυκτωδία των συνόρων» εκδ. Κέδρος 1986.
5. Ο Μ. Γρηγοράκης σπουδαίος χρονογράφος και πεζογράφος, έγραψε ποίηση «ρίμες», δεν ήθελε όμως να τον αποκαλούν ποιητή.
6. Στο σπίτι αυτό είχαμε βρεθεί αρκετές φορές. Στις 17/8/2012 βραβεύσαμε τον Κακαβελάκη στον «Χώρο Τέχνης Χανίων».
7. Μεταξύ των Μονογραμμάτων του Σγουράκη και οι Ειρηναίος Γαλανάκης, Μ. Θεοδωράκης, Α. Μινωτής, Γ.Κουτσουρέλης-Μ. Κατράκης, Μ. Βαλυράκη Παπαθεοδώρου.
8. Ο Γιαν. Γαρεδάκης ξεκίνησε τη δημοσιογραφική του πορεία από την τοπική εφημερίδα «ο Παρατηρητής» του Μ. Μπακλατζή.
9. «ο χώρος και ο χρόνος» (η συνεχιζόμενη αναζήτηση) εκδ. Άγρα 2014 (για το βιβλίο θα επανέλθω).
