Alain Touraine, διάσημος Γάλλος Εκδόσεις: ΜΕΤΑΙΧΜΙΟ
κοινωνιολόγος – ερευνητής Μετάφραση: Μαρία Μαλαφέκα
Στην τότε βιομηχανική κοινωνία, στη μεταβιομηχανική, στη μεταμοντέρνα, στον καιρό της σύγχυσης των ιδεών, στη συνεχή εξέλιξη και επιβολή της τεχνολογίας και της κυριαρχίας της οικονομίας που όλα μαζί συνιστούν τη μεγάλη ποικιλομορφία των στοιχείων που συνυπάρχουν σε μια δεδομένη στιγμή.
Για να έχουμε φθάσει στο σημείο αποθεσμοποίησης ακόμα και αποδυνάμωσης των κοινωνικών κατηγοριών. Με κατακερματισμό και αποσύνθεση των στοιχείων της κοινωνικής ζωής. Με μια εσωτερική ρήξη της οικονομικής δραστηριότητας ανάμεσα στον χρηματιστικό καπιταλισμό και στην πραγματική οικονομία. Με την οικονομική ζωή στο σύνολό της να διαχωρίζεται από την υπόλοιπη κοινωνία με κατάλυση των ανθρώπινων δικαιωμάτων.
ΠΑΓΚΟΣΜΙΑ ΑΠΕΙΛΗ Η ΜΟΝΟΔΙΑΣΤΑΤΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΕΠΙΒΟΛΗ ΑΛΛΑ ΚΑΙ Ο ΥΠΕΡΚΑΤΑΝΑΛΩΤΙΣΜΟΣ ΤΩΝ ΓΥΝΑΙΚΩΝ ΜΕ ΠΑΡΑΚΜΗ ΤΗΣ ΑΡΣΕΝΙΚΗΣ ΚΟΙΝΩΝΙΑΣ
Με την ανθρώπινη εμπειρία να είναι ταυτόχρονα υποταγμένη στην οικονομική αναγκαιότητα που είναι ικανή να τη συνθλίψει. Με μια βαριά οικονομική απειλή (από οικονομολόγους της Αμερικής του γλυκού νερού -λίμνης Σικάγου- και του αλμυρού νερού, Καλιφόρνια, Χάρβαρντ κ.λπ.) από την οποία έλειπε η ουσιαστική κοινωνιολογική θεώρηση.
Με τον λόγο μιας οικονομίας για μια μάχη της ανθρωπιστικής συνείδησης σ’ έναν απάνθρωπο σύγχρονο κόσμο του μέγιστου κέρδους.
Ο διάσημος Γάλλος κοινωνιολόγος ανέλαβε με το παρουσιαζόμενο έργο των αυτή τη σύζευξη για αντιμετώπιση μιας απειλούμενης καταστροφής.
Η ΤΡΕΧΟΥΣΑ ΚΡΙΣΗ ΔΕΝ ΠΡΟΚΕΙΤΑΙ ΝΑ ΣΗΜΑΝΕΙ ΤΟ ΤΕΛΟΣ ΤΟΥ ΚΟΣΜΟΥ
Η μέγα κρίση που εκδηλώθηκε στις Η.Π.Α. το 2007 το πιο ανησυχητικό της σημείο είναι ο καθολικός της χαρακτήρας. Αυτός, όμως, ο χαρακτήρας εξηγεί την καταστροφή όλων των θεσμών. Εκείνων δηλαδή των κοινωνικών λειτουργιών που προηγούμενα μετατρέπανε τις οικονομικές καταστάσεις σε στοιχεία μιας κοινωνικής ζωής ελεγχόμενης από το κράτος. Γεγονός το οποίο -όπως πιστεύουν ορισμένοι παρατηρητές αποτέλεσε μια μείζονα κρίση του καπιταλισμού. Ισως, τη μεγαλύτερη από εκείνη του 1929. Οπως, μας επιβεβαιώνουν τώρα και οι Ελληνες πολιτικοί, της διακυβέρνησής μας οι όποιοι όμως, όπως δεν έπρεπε δεν αποφάσισαν από μόνοι τους για τον διορισμό του νέου προσώπου που θ’ αντικαθιστούσε τον κ. Θεοχάρη στη Δ/νση Γεν. Γραμματείας των εσόδων του κράτους, το αποφάσισαν οι υπέρτεροι φορείς της τροϊκανής μας διακυβέρνησης.
Για να ζούμε ακόμα τώρα με αβέβαιες υποσχέσεις για την αντιστροφή, επί τα βελτίω, για την ανάκαμψη της κρίσης.
ΖΟΥΜΕ ΑΝΑΜΕΣΑ ΣΕ ΑΜΦΙΒΟΛΗ ΑΙΣΙΟΔΟΞΙΑ
Ετσι ζούμε, μεταξύ αμφίβολης αισιοδοξίας και αγωνιώδους απαισιοδοξίας. Με αποτέλεσμα οι εκατέρωθεν προβλέψεις να συμβάλουν στον εγκλωβισμό της κοινής γνώμης, μέσα από μια συγκυριακή θεώρηση.
Για να επαναλάβουμε ότι το αιτούμενο – απαιτούμενο από την κοινή γνώμη να είναι η προσδοκία λυσιτελών πολιτικών παρεμβάσεων για ανάκαμψη απασχόλησης και αντιμετώπισης της απογνωστικής ανεργίας, στην αναχαίτιση κατά της ανασφάλειας για την εξασφάλιση ενός καλύτερου συστήματος υγείας, παιδείας, ανάπτυξης κ.λπ.
Ομως σήμερα όλοι ξέρουμε πως είναι αδύνατο να μιλάμε για ένα οικονομικό σύστημα μόνο με οικονομικούς όρους, αφού αποδείχτηκε ότι το οικονομικό σύστημα δεν εξουσιάζει το σύνολο της κοινωνίας όσο κι αυτό της επιβάλεται με… βία και συνεχή καταναγκασμό και τρομοκράτηση των πολιτών, σε όλα σχεδόν τα επίπεδα της κοινωνίας στην οικονομική διαστρωμάτωση.
ΤΟ ΕΚΜΗΔΕΝΙΣΜΕΝΟ ΚΡΑΤΟΣ ΠΡΟΝΟΙΑΣ
Αλλά, τι συνέβη με τις εκσυγχρονισμένες ή “εκβιομηχανισμένες” κοινωνίες. Ο τύπος αυτής της κοινωνίας χαρακτηρίζεται από τη μεγάλη ικανότητα συγκέντρωσης πόρων και ταυτόχρονα από τη δημιουργία εντάσεων και συγκρούσεων παρά το γεγονός ότι στο δεύτερο μισό του 20ού αιώνα δημιουργήθηκε στη Δύση, το κράτος Πρόνοιας.
Το οποίο όμως τώρα εκμηδενίστηκε… Γεγονός που οδηγεί κατ’ ευθείαν στο πιο κεντρικό ερώτημα. Υπάρχει άραγε κάποιος βάσει ορισμού των σημερινών διακυβερνήσεων της κοινωνικής ζωής;
Των κυρίαρχων και των κυριαρχημένων υποκειμένων, αλλά και τη θεσμική παρέμβαση είτε του κράτους, είτε κάποιου κοινοβουλευτικού συστήματος. Στην ουσία δεν υπάρχει. Ηδη, με την κρίση που βιώνουμε έχουν αναδυθεί απειλητικά και απογοητευτικά οι δραματικές αυτές πραγματικότητες, που επιβάλλουν να αναζητήσουμε την ικανότητα συλλογικής δράσης των υποκειμένων. Αλλά και ποιες είναι οι μορφές είτε ανοικτής πάλης, μεταξύ τους, είτε αποδοχής από μέρους τους ορισμένων μεσολαβήσεων. Με αξιολόγηση της βούλησης επέμβασης ή μη επέμβασης της πολιτικής και της δικαστικής εξουσίας προκειμένου να κατορθώσουν να χειριστούν με θεσμικά μέσα τις βασικές συγκρούσεις;
ΚΑΤΑΚΕΡΜΑΤΙΣΜΕΝΟΣ Ο ΚΟΣΜΟΣ ΤΩΝ ΕΞΟΥΣΙΑΖΟΜΕΝΩΝ
Πάντως, ο κόσμος των εξουσιαζόμενων έχει γίνει τόσο πολυποίκιλος και τόσο κατακερματισμένος, όμως θα μπορούσε να γεννήσει ένα νέο ιστορικό υποκείμενο, με βούληση για συλλογική δράση που να έχει επίδραση στους προσανατολισμούς της κοινωνίας. Με την αρσενική τους κοινωνική μορφή να βρίσκεται σε παρακμή. Μέσα στην ίδια την ευθραυστότητα του ισχυρού καπιταλισμού, του ανδροκρατισμού ενός κόσμου φτιαγμένου πολύ περισσότερο από χρήμα. Με το απόλυτο κέρδος να έχει αποκοινωνικοποιηθεί λόγω του ότι έχει απορρίψει κάθε όριο ανθρωπιστικής αξίας.
Με επικράτηση (διαμόρφωση) μιας βάναυσης εικόνας που αποκαλύπτει πλήρως την άνοδο των γυναικών.
ΟΙ ΓΥΝΑΙΚΕΣ ΤΗΣ ΥΠΕΡΚΑΤΑΝΑΛΩΣΗΣ ΠΑΡΑΚΙΝΗΤΗΣ ΑΡΣΕΝΙΚΗΣ ΚΟΙΝΩΝΙΑΣ
Οι οποίες στα πλαίσια της καταναλωτικής αγοράς και κοινωνικότητας έγιναν οι κυρίαρχες με την πιο υψηλή έννοια του όρου όπως επισημαίνει (σελ. 30) ο Α. Τουρέν. Για να θεωρηθεί αυτή καθ’ εαυτή η κατανάλωση ως δημιουργία. Η οποία όμως έφερε την καταστροφή και την αύξηση της φτώχειας με τον χρηματικό “πολιτισμό” της πληροφορικής ως το σύμπαν της ζωής των συναλλαγών και των συζητήσεων που έφερε το διαδίκτυο να παράγονται αλλεπάλληλες “φούσκες” με δηλητηριώδη γειτνίαση του τεράστιου πλούτου της χρηματοπιστωτικής κατάρρευσης και της σύγχρονης τόσο κρίσιμης, κοινωνικής κρίσης.
Με τις γυναίκες της υπερ-κατανάλωσης του χθες και της υπο-κατανάλωσης του σήμερα, να προσπαθούν να ανασυνθέσουν μια ανθρώπινη εμπειρία που επί αιώνες είχε πολωθεί ανάμεσα στην κατακτητική ελίτ και στους φτωχούς και υποταγμένους πληθυσμούς. Με τις βιομηχανικές κοινωνίες να συνθλίβονται μέσα σ’ ένα αδιέξοδο. Με τον πλούτο να περνά στα χέρια παραγόντων των χρηματαγορών, που είναι απάνθρωπα αδιάφορες για κάθε είδους δημιουργία και επινόηση.
ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΚΙΝΔΥΝΟΥ ΚΑΤΑΣΤΡΟΦΗΣ
Με συνέπεια να διαμορφώνεται μια κατάσταση κινδύνου καταστροφής του κόσμου. Λόγω κυρίως της αναζήτησης του χωρίς όρια κέρδους που είναι κάτι παραπάνω από το σύμπτωμα μιας κρίσης.
Η οποία όμως, μπορεί να γίνει θανάσιμη για την κοινωνία και πρώτα απ’ όλα για τον φιλελευθερισμό. Ο οποίος στην πραγματικότητα κατέστρεψε την καπιταλιστική κοινωνία αφανίζοντας όλα τα υποκείμενά της στην “ολοκληρωτική” επιβολή και επικράτηση της αγοράς.
ΑΛΛΑ ΣΕ ΠΟΙΑ ΚΟΙΝΩΝΙΑ ΖΟΥΜΕ ΤΩΡΑ ΚΑΙ ΘΑ ΖΗΣΟΥΜΕ ΑΥΡΙΟ;
Βιομηχανική κοινωνία, μετασχηματισμών υλικών πόρων με διενέξεις για τη διανομή αυτών των πόρων μέσα από συγκρούσεις.
Μεταβιομηχανική κοινωνία: Είναι κοινωνία επικοινωνίας με φαινόμενο αποσύνθεσης των κοινωνικών υποκειμένων. Με αφορμή και συνέπεια τη διάσταση ανάμεσα στην παγκοσμιοποιημένη οικονομία και σε ένα τοπικό και εθνικό επίπεδο.
Με την έννοια της κοινωνίας να παύει να έχει χρησιμότητα κι ακόμα να γίνεται επιζήμια.
Γιατί η άρνηση κάποιων να κατανοήσουν σε βάθος ανατροπές που γνωρίζουν οι κοινωνίες μας εδώ και έναν αιώνα συμβάλλει στην αδυναμία της και κυρίως στην όλο και μεγαλύτερη δυσκολία που έχουν τα άτομα και οι κοινωνικές κατηγορίες να καταστούν υποκείμενα της ίδιας τους της ιστορίας και της διαχείρισης ή του μετασχηματισμού της κοινωνίας τους με την οικονομική ζωή στο σύνολό της, να διαχωρίζεται από την υπόλοιπη κοινωνία.
Η ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΑΝΑΓΚΑΙΟΤΗΤΑ ΣΥΝΘΛΙΒΕΙ
Με τάσεις υποκειμένων να μην προσδιορίζονται πλέον μόνο από τις οικονομικές κατηγορίες οι οποίες υποτίθεται ότι καθορίζουν τις κοινωνικές κατηγορίες. Για να διαμορφώνονται νέα υποκείμενα που δεν είναι πλέον κοινωνικο-οικονομικού τύπου διότι αντιτάσσονται σε μια παγκοσμιοποίηση που ξεφεύγει απ’ όλες τις κοινωνικές δυνάμεις, τον σεβασμό των ανθρώπινων δικαιωμάτων τους.
Για να καταλήξει, στο καθοριστικής σημασίας 1ο κεφάλαιο του βιβλίου του ο διάσημος Γάλλος κοινωνιολόγος Α. Τουρέν, να γράψει ότι “Βασικός σκοπός αυτού του βιβλίου είναι να κατανοηθεί από όλους-όλες μας πως υποκείμενα και σύστημα διαχωρίζονται όλο και περισσότερο, ενώ η ανθρώπινη εμπειρία είναι ταυτόχρονα υποταγμένων στην οικονομική αναγκαιότητα που είναι ικανή να τη συνθλίψει”.
Ο ΑΝΘΡΩΠΟΣ ΕΓΙΝΕ ΑΝΙΚΑΝΟΣ ΝΑ ΕΙΝΑΙ ΑΥΤΟ ΠΟΥ ΕΙΝΑΙ
Στο δεύτερο κεφάλαιο με τίτλο “Η κρίση της καπιταλιστικής κοινωνίας” ο συγγραφέας καταλήγει: “Μέσα σ’ αυτόν τον κόσμο ο άνθρωπος έχει καταστεί ανίκανος να είναι αυτό που θα ήθελε να είναι για να υπερασπιστεί τα θεμελιώδη δικαιώματά του”.
Η ΑΠΟΣΥΝΘΕΣΗ ΤΗΣ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΖΩΗΣ ΑΠΟ ΤΗΝ ΠΑΝΤΟΔΥΝΑΜΙΑ ΤΟΥ ΚΕΡΔΟΥΣ
Επίσης στο τρίτο κεφάλαιο με τίτλο “Η κατάσταση της κρίσης” αναφέρει το εξής σημαντικό (στη σειρά) “…Η συνήθεια που έχουμε αποκτήσει να αναζητούμε στις τεχνολογικές καινοτομίες την κυριότερη αιτία των κοινωνικών αλλαγών ακόμα και των πολιτικών, αλλά και τη λύση στην υπανάπτυξη ή στο πάγωμα της ανάπτυξης πρέπει να εγκαταλειφθεί. Στο εξής οφείλουμε να κατευθύνουμε παραγωγή και κατανάλωση λαμβάνοντας υπόψη τις δυνάμεις και των κατοίκων όλων των περιοχών του πλανήτη.
Ωστόσο στο 4ο κεφάλαιο με τίτλο “Η αποσύνθεση της κοινωνικής ζωής με ήττα της συνείδησης με ευθύνη των διανοούμενων με αντιμετώπιση του οικουμενικού και του ατομικού, αλλά και με τα προμηνύματα του τέλους της κοινωνίας.
Τέλος στο 5ο κεφάλαιο με τίτλο “Το κέρδος ενάντια στα δικαιώματα” για να γράψει το εξής ουσιαστικό στη σελ. 85 “…αν θέλουμε να αντιπαρατεθούμε αποτελεσματικά σε μια απειλή καταστροφής χρειάζεται να στηριχτούμε πάνω σε μια αρχή αρκετά ισχυρή για να μας κινητοποιήσει ενάντια στην παντοδυναμία του κέρδους: Oταν μόνο μια αρχή όχι μόνο κοινωνική, αλλά και ηθική, μπορεί ν’ αντισταθεί στη δύναμη του χρήματος. Οι μεταρρυθμιστές όπως και οι επαναστάτες το γνώριζαν ανέκαθεν…”.
