Αφορμή παίρνω από αναφορά στο Νεραϊδοσπηλιο σε δημοσίευμα των “Χ.Ν.” για να αναφερθώ και εγώ σε κάποια σπήλαια της περιοχής αυτής. Το Νεραϊδοσπηλιο, πίσω από έναν βράχο στο λιμάνι του Σφηναρίου, και με μήκος περίπου 50 μέτρα, έχει διάφορες παραδόσεις και μύθους. Ισως την ονομασία του έλαβε από το τσίρισμα εκατοντάδων νυχτεριδών που διαβιούσαν εκεί παλαιότερα. Στην πρώτη εξερεύνησή του, πριν 50 περίπου χρόνια, με τον φίλο Τ. Χουλιόπουλο, ο βοσκός που μας πήγε ως την είσοδο δεν ήθελε να μπει μέσα γιατί όποιος κάμει αυτό χάνει… την μιλιά του. Εμείς δεν την χάσαμε αλλά ο Τάκης αργά σκέφθηκε βγαίνοντας να παρουσιαστούμε ότι τη χάσαμε να… τρελάνουμε τον βοσκό. Καθυστερημένη, ευτυχώς, ιδέα επίσης του Τάκη να τσουβαλιάζαμε ένα σταφύλλι από νυχτερίδες της οροφής και να το αφήναμε στον διάδρομο το κινηματογράφου Ρεγγίνα που προέβαλε εκείνες τις ημέρες ένα θρίλερ. Ανάφερα ευτυχώς, γιατί θα ποδοπατούνταν οι θεατές! Αλλος βοσκός αναφέρθηκε σε, όχι πολύ παλαιό, “μάγο” με καταγωγή από τις Λουσακιές Κισάμου, γνωστής οικογένειας, που κάποτε τον ακολούθησε ως το σπήλιο αυτό και αναμένοντας έξω, άκουσε μέσα τον μάγο να τραγουδά και να χορεύει έντονα. Στην έξοδό του και σε ερώτηση του βοσκού απάντησε οτι χόρευε με τους φίλους του Εωσφόρο και… Ζελζεβούλη. Στο λιμανάκι της ακτής Αφρατολάκκου Κάμπου συναντούμε, ψηλά στα βράχια, το Δαιμονόσπηλιο που είναι στρωμένο με μια κατάμαυρη σκόνη σαν καρβουνιθρα περιέργως. Μακαρίτης πλέον ο παλαιός αγροφύλακας μου είχε διηγηθεί πως όταν ήταν παιδιά πήγαν εκεί για να δούνε τσοι… διαόλους. Χάραξαν με μαυρομάνικο μαχαίρι έναν κύκλο στο δάπεδο και στη μέση άναψαν φωτιά και περίμεναν. Τα μεσάνυχτα να τα διαολάκια να χορεύουν γύρω από τον κύκλο αλλα δεν μπορούσαν να τον υπερβούν. Μάλιστα όταν το θεώρησα παραμύθι του κακοφάνηκε.
Πιο νότια συναντούμε, κάτω από τον Αγιο Μύρωνα, και δίπλα στη θάλασσα, το Ξωτικόσπηλιο. Ανοιχτό, χωρίς σταλαχτίτες, φιλοξενεί κάθε χρόνο την 17η Αυγούστου, μετά τη λειτουργία του Μύρωνα, τους προσκυνητές σε ανάμνηση της σφαγής της Μεγάλης Παρασκευής του 1824 από τους Τούρκους των Κρητικών που είχαν καταφύγει εκεί για να σωθούν. Αλλη φορά τα υπόλοιπα.
