Σεισµικές… προειδοποιήσεις από το ΕΛΜΕΠΑ στα Χανιά

»Ο διευθυντής του Ινστιτούτου Φυσικής Εσωτερικού της Γης και 
 Γεωκαταστροφών, Φίλιππος Βαλλιανάτος µιλά για την πρωτοποριακή δράση

Τη δυνατότητα ενεργοποίησης συστηµάτων έγκαιρης προειδοποίησης για σεισµό (µέσα από καταγραφή σεισµικών κυµάτων που σχετίζονται µε την εκδήλωσή του) έχει το σεισµολογικό δίκτυο του Ινστιτούτου Φυσικής Εσωτερικού της Γης και Γεωκαταστροφών (ΙΦΕΓΓ) του Πανεπιστηµιακού Κέντρου Ερευνας και Καινοτοµίας του Ελληνικού Μεσογειακού Πανεπιστηµίου (ΕΛΜΕΠΑ), στο οποίο εντάσσεται η έδρα UNESCO Φυσικής της Στερεάς Γης και Μείωσης των Επιπτώσεων Γεωκαταστροφών, όλα µε έδρα τα Χανιά.

Μάλιστα, ενδεχόµενη επέκταση του δικτύου του Ινστιτούτου, σε περιοχές όπως ο Εθνικός ∆ρυµός της Σαµαριάς, µε την εγκατάσταση επιπλέον οργάνων, µπορεί να αποβεί σωτήρια για ορειβάτες, καθώς και κατοίκους των περιοχών που γειτονεύουν µε τέτοια συστήµατα.
Τα παραπάνω τονίζει στα “Χ.ν.” ο διευθυντής του συγκεκριµένου Ινστιτούτου του ΕΛΜΕΠΑ και της έδρας UNESCO, καθηγητής στο Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήµιο Αθηνών (ΕΚΠΑ), Φίλιππος Βαλλιανάτος, ο οποίος επί σειρά ετών δραστηριοποιείται στη σεισµική έρευνα.
Στους χώρους του Ινστιτούτου στο ΕΛΜΕΠΑ Χανίων, στη Χαλέπα, συγκεντρώνονται τα δεδοµένα από το σεισµολογικό δίκτυο του Ινστιτούτου που απαριθµεί περίπου 18 σεισµολογικούς σταθµούς στο νότιο Αιγαίο, από τη Γαύδο και τα Χανιά µέχρι την Τήνο και τη Σαντορίνη και από τη Νότια Πελοπόννησο και τα Κύθηρα µέχρι τα ∆ωδεκάνησα. Στην Κρήτη σεισµολογικοί σταθµοί βρίσκονται σε Χαλέπα, Ροδωπού, Παλαιόχωρα, Τρία Μοναστήρια Ρεθύµνου, Ιερά Μονή Οδηγήτριας και Κνωσό στο Ηράκλειο, κ.α. Παράλληλα το Ινστιτούτο αναπτύσσει και Γεωδαιτικούς σταθµούς για τον έλεγχο της παραµόρφωσης σε επιλεγµένες περιοχές της Κρήτης.
Στο ΕΛΜΕΠΑ, συναντήσαµε τον διευθυντή του Ινστιτούτου κ. Βαλλιανάτο, τον καθηγητή  του Τμήματος Ηλεκτρονικών Μηχανικών και ερευνητή Α’ του Ινστιτούτου και της έδρας UNESCO, Ιωάννη Μακρή, τον αν. Καθηγητή του Τμήματος Ηλεκτρονικών Μηχανικών και ερευνητή Α’ του Ινστιτούτου και της έδρας UNESCO, Βασίλειο Σάλτα και την επικ. καθηγήτρια του ίδιου Τμήματος, ερευνήτρια Β, του Ινστιτουτου και της έδρας UNESCO., Μαρία Κούλη.
Ο κ. Βαλλιανάτος µάς δείχνει την “καρδιά” του σεισµολογικού συστήµατος, ενώ λίγο µετά στους υπολογιστές εµφανίζονται δεδοµένα από ασθενή σεισµό που είχε σηµειωθεί την ίδια ώρα.
Με αφορµή τον πρόσφατο σεισµό νότια των Χανίων, ο ίδιος σηµειώνει ότι «οι σταθµοί του δικτύου του Ινστιτούτου Φυσικής Εσωτερικού της Γης & Γεωκαταστροφών του Ελληνικού Μεσογειακού Πανεπιστηµίου (ΕΛΜΕΠΑ), µέρος του Ενοποιηµένου Εθνικού ∆ικτύου Σεισµογράφων, κατέγραψαν ευκρινώς τα σήµατα από τον σεισµό αυτό, ενώ οι πρώτες αφίξεις των κυµάτων αυτών (Ρ) παράγουν ικανοποιητικά δεδοµένα που ενεργοποιούν τα Συστήµατα Έγκαιρης Προειδοποίησης που µπορούν να ελαχιστοποιήσουν τις επιπτώσεις από ένα ισχυρό σεισµικό γεγονός. Ενδεχόµενη επέκτασή του και σε περιοχές όπως ο Εθνικός ∆ρυµός, µε την εγκατάσταση επιπλέον οργάνων, µπορεί να αποβεί σωτήρια για ορειβάτες, καθώς και κατοίκους των περιοχών που γειτονεύουν µε τέτοια συστήµατα όπως το Φαράγγι της Σαµαριάς».
Σύµφωνα µε την καταγραφή του δικτύου του ΕΛΜΕΠΑ, ο συγκεκριµένος σεισµός της 13ης Αυγούστου ήταν επιφανειακός (~10 km βάθους), µεγέθους 4,9, λίγα χιλιόµετρα νότια του Εθνικού ∆ρυµού της Σαµαριάς.
Σύµφωνα µε τον κ. Βαλλιανάτο, «η περιοχή αυτή αποτελεί ένα µοναδικό φυσικό εργαστήριο στο οποίο οι γεωεπιστήµονες παρατηρούν τις ορογενετικές διαδικασίες σχηµατισµού γεωµορφών τύπου Άλπεων λόγω της σύγκλισης της Αφρικής µε την Ευρασία και την εξαφάνιση του υπολείµµατος του ωκεανού της Τηθύος κάτω από το Αιγαίο.
Οι διαδικασίες αυτές προκαλούν έντονη σεισµικότητα στην περιοχή, µε τον πιο γνωστό σεισµό που προκλήθηκε από αυτές να λαµβάνει χώρα το 365 µ.Χ., µε την ενέργεια που εκλύθηκε από αυτό το γεγονός να αντιστοιχεί σε αντίστοιχο µέγεθος 8.0-8.3 και τη γένεση του τσουνάµι που συγκλόνισε την Ανατολική Μεσόγειο».
Οσο για το συγκεκριµένο σεισµό της 13ης Αυγούστου, «οι απότοµες συµπιεστικές κινήσεις της καθόδου της αφρικανικής λιθόσφαιρας προκάλεσαν τον σεισµό», αναφέρει ο κ. Βαλλιανάτος.

Η ΣΕΙΣΜΙΚΗ ΕΠΙΤΑΧΥΝΣΗ ΣΤΑ ΧΑΝΙΑ

Επίσης, το Ινστιτούτο, όπως µετά από κάθε σεισµικό γεγονός στην περιοχή, διαµόρφωσε χάρτη κατανοµής της ισχυρής σεισµικής κίνησης (σεισµική επιτάχυνση) στην πόλη των Χανίων όπως προέκυψε από την επεξεργασία του δικτύου αισθητήρων σεισµικής επιτάχυνσης που λειτουργεί στην πόλη των Χανίων και είναι το µοναδικό στον ελληνικό χώρο.
Το σύστηµα είναι ένα πολύτιµο εφόδιο στην ανάπτυξη σχεδίων πολιτικής προστασίας. Την επιµέλεια λειτουργίας του έχει ο µεταδιδακτορικός ερευνητής του Ινστιτούτου ∆ρ. Γεώργιος Χατζόπουλος.
Σηµειώνεται ότι το Ινστιτούτο Φυσικής Εσωτερικού της Γης & Γεωκαταστροφών (ΙΦΕΓΓ) του Πανεπιστηµιακού Κέντρου Ερευνας και Καινοτοµίας του ΕΛΜΕΠΑ δραστηριοποιείται σε ευρύ τµήµα της έρευνας που διενεργείται στα επιστηµονικά και τεχνολογικά πεδία της Σεισµολογίας, της Φυσικής του Εσωτερικού της Γης και της Εφαρµοσµένης Γεωφυσικής.
Ιδιαίτερα, εστιάζει τις ερευνητικές της προσπάθειες στην πολυπαραµετρική µελέτη των σεισµικών καταστροφών, στη σεισµοτεκτονική, στην πρόγνωση των σεισµών, στην πολυκλαδική χωροχρονική εκτίµηση και διαχείριση της σεισµικής επικινδυνότητας, στις µικροζωνικές µελέτες, στη µελέτη των σεισµικών ακολουθιών, στην παραµόρφωση και δοµή του φλοιού και του άνω µανδύα της Γης, κ.α. Πρόσφατη µελέτη του µεταδιδακτορικού ερευνητή του Ινστιτούτου ∆ρ. Α. Καρακωνσταντή απεικονίζει µε µεγάλη λεπτοµέρεια τη δοµή της Κρήτης.
Η ερευνητική οµάδα του Ινστιτούτου έχει εγκαταστήσει και λειτουργεί στο µέτωπο του Ελληνικού Τόξου εξαιρετικά προηγµένο Τηλεµετρικό Σεισµολογικό ∆ίκτυο πραγµατικού χρόνου και σταθµούς ανίχνευσης σεισµο-ηλεκτροµαγνητικών διαταραχών. Μάλιστα, το Ινστιτούτο έχει διαρκή και στενή συνεργασία µε ερευνητικές οµάδες από την Ελλάδα και σχεδόν όλες τις χώρες της Μεσογείου (µε έµφαση αναφέρεται η ιδιαίτερα στενή συνεργασία µε την Ιταλία), καθώς επίσης το Ηνωµένο Βασίλειο, την Ιαπωνία, τη Ρωσία, τις Η.Π.Α. και άλλες χώρες. Επίσης, έχει συνεργασία του Ινστιτούτου µε τη ∆ιεύθυνση Φυσικών Καταστροφών της UNESCO.
Στις δραστηριότητες του Ινστιτούτου είναι:
• Έρευνα σεισµικής επικινδυνότητας σε αστικές καθώς και µη δοµηµένες περιοχές, όπως επίσης και σε θέσεις σηµαντικών ή/και µεγάλων υποδοµών και τεχνικών έργων.
• Μικροζωνικές µελέτες πόλεων για την ελαχιστοποίηση του σεισµικού κινδύνου.
• Μελέτη ανίχνευσης προσεισµικών υπογραφών σε περιοχές ασθενούς ή έντονης σεισµικότητας.
• Έρευνες σεισµικών πηγών και ισχυρής εδαφικής κίνησης σε σχέση µε τη σχεδίαση µεγάλων έργων και υποδοµών.
• Σεισµοτεκτονική ανάλυση για τον εντοπισµό και παρακολούθηση των ενεργών ρηγµάτων, κ.α.
Οπως σηµειώνει ο κ. Βαλλιανάτος, η δραστηριότητα του Ινστιτούτου σε θέµατα πολυπλοκότητας και εφαρµογών της στην κατανόηση της σεισµικότητας έχει διακριθεί διεθνώς.