Γ. Μπαμπινιώτης
Ομότιμος Καθηγητής Γλωσσολογίας
Πανεπιστημίου Αθηνών
Πρόεδρος Φιλεκπαιδευτικής Εταιρείας
Εκδόσεις
ΚΕΝΤΡΟ ΛΕΞΙΚΟΛΟΓΙΑΣ
Α΄ έκδοση Οκτώβριος 2017
Γενική επιμέλεια & συντονισμός:
Νάντια Δήμου – Τσιβεριούτη
Σχεδιασμός εξωφύλλου:
Δημιουργικό Κέντρο Λεξικολολγίας
Το σύγχρονο σημαντικό γεγονός για τη Γλώσσα μας αποτελεί η νέα σπουδαία κατάθεση του μεγάλου ακαδημαϊκού γλωσσολόγου και καθηγητή γλωσσολογίας στο Πανεπιστήμιο Αθηνών και πρώην Πρύτανη Γεώργιο Δ. Μπαμπινιώτη. Η νέα σπουδαία αυτή κατάθεσή του αποτελεί μια ισάξιας αξίας (για τον τομέα της νέας Γραμματικής) δυναμική προσφορά, όπως ήταν για τον τομέα της Λεξικολογίας το ιστορικής αξίας /Μεγάλο Λεξικό της Ελληνικής Γλώσσας.
Το νέο σπουδαίας αξίας και σημασίας έργο είναι η Νέα Γραμματική για όλους που αποτελεί τη νέα μεγάλη κατάθεση Γραμματικής του 20ου αιώνα. Είναι ένα έργο των 250 σελίδων, είναι καρπός μακράς έρευνας και διδακτικής πείρας του καθηγητή της γλωσσολογίας Γ. Μπαμπινιώτη στα καίρια θέματα της δομής (γραμματικής) και λειτουργίας (σύνταξης) της γλώσσας.
Όπως γράφει ο ίδιος ο συγγραφέας, το έργο αυτό είναι μια σύγχρονη Γραμματική που ακολουθεί τα σημερινά δεδομένα της Γλωσσικής επιστήμης και απευθύνεται ειδικά στους εκπαιδευτικούς, σε όλους τους μαθητές, κυρίως του Λυκείου αλλά και σε όλους που ενδιαφέρονται γι’ αυτήν.
ΒΑΘΥΤΕΡΗ ΑΝΑΛΥΣΗ ΣΕ ΧΩΡΙΣΤΕΣ ΕΝΟΤΗΤΕΣ
Συνοπτικά από το κέντρο Λεξικολογίας που έχει εκδόσει τη «σύγχρονη Σχολική γραμματική» για όλους αναφέρονται τα εξής:
Η σύγχρονη αυτή γραμματική ακολουθεί τα σημερινά δεδομένα της γλωσσικής επιστήμης με νέα πρωτότυπη διάταξη της ύλης με επικοινωνιακή μέθοδο και προοπτική με παρουσίαση του υλικού με τρόπο, ώστε πέρα από τις βασικές πληροφορίες να παρέχεται βαθύτερη ανάλυση σε χωριστές ενότητες, με περιγραφή και συστηματοποίηση των δυνατών επιλογών των ομιλητών, η οποία αναδεικνύει την ποικιλία και την πολυμορφία της ελληνικής γλώσσας.
ΑΞΙΟΠΟΙΗΣΗ ΑΠΟ ΔΙΔΑΣΚΑΛΟΥΣ ΚΑΙ ΚΑΘΗΓΗΤΕΣ
Γι’ αυτή την ανάδειξη ερμηνεύονται οι μηχανισμοί και η ανάλυση των διαφόρων φαινομένων της γλώσσας με πλήθος παραδειγμάτων και εποπτικών πινάκων. Αλλά, στο αναλυτικό ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ παρατίθενται πίνακες με ταξινόμηση των ονομάτων και των ρημάτων σε ευδιάκριτες κατηγορίες με πλούσιο υλικό για αξιοποίηση από τους διδάσκοντες και τους μαθητές στη σχολική πράξη. Όμως στο τέλος περιλαμβάνεται εκτενές κατατοπιστικό γλωσσάριο όρων και ευρετήριο.
Η ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ ΤΗΣ ΓΛΩΣΣΑΣ ΕΧΕΙ ΑΜΕΣΗ ΣΧΕΣΗ ΜΕ ΤΗ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ ΤΟΥ ΝΟΥ ΚΑΙ ΚΑΤ’ ΕΠΕΚΤΑΣΗ ΤΗ ΓΝΩΣΗ ΤΟΥ ΚΟΣΜΟΥ ΜΑΣ
Η γενικότερη παραδοχή για τη λειτουργία της γλώσσας έχει άμεση σχέση με τη λειτουργία του νου μας και κατ’ επέκταση με τη γνώση του κόσμου μας με οδήγησε να δώσω μιαν άλλη προσέγγιση της γραμματικής δομής της γλώσσας μας, ώστε ο αναγνώστης να εισαχθεί σε έναν τρόπο θεώρησης που θα του επιτρέψει να συλλάβει την ουσία της γλώσσας, χωρίς να λείπει, βεβαίως, το μορφοκρατικό τμήμα και η περιγραφή του.
ΕΜΦΑΣΗ ΣΤΟ ΤΙ ΕΞΥΠΗΡΕΤΟΥΝ ΟΙ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΕΣ ΤΩΝ ΤΥΠΩΝ ΤΗΣ ΓΛΩΣΣΑΣ (ΓραμματικΩν και ΣυντακτικΩν)
Έμφαση δίδεται στο τι εξυπηρετούν επικοινωνιακά οι λειτουργίες της γλώσσας από το άρθρο λ.χ. και τις πτώσεις των ουσιαστικών και το γραμματικό γένος των επιθέτων μέχρι τους χρόνους και τις διαθέσεις του ρήματος, αλλά και τη σημασιολογική ποικιλία των συνδέσμων, των προθέσεων και των γραμμάτων στην οικονομία της γλώσσας. Αυτό που επέμεινα να δώσω δε είναι μόνο το τι και το όπως, αλλά και το γιατί χρησιμοποιούμε αυτόν ή εκείνον τον τύπο, αυτή ή εκείνη τη γραμματική δομή ή τη συντακτική λειτουργία.
ΚΥΡΙΟ ΣΥΣΤΑΤΙΚΟ ΤΗΣ ΓΛΩΣΣΑΣ ΤΟ ΡΗΜΑ
Και όλα είναι εστιασμένα γύρω από το κεντρικό συστατικό της γλώσσας μας, το ρήμα, δηλ. από τις ενέργειες, τις πράξεις, τις καταστάσεις και τα συμβαίνοντα στα οποία περιστρέφεται η γλωσσική μας επικοινωνία, μέσα από μια συνεχή διαδικασία εξειδίκευσης των λεγομένων. Ως εκ τούτου, οι δυνατότητες πολλαπλών επιλογών που έχουμε στη γλώσσα, ιδίως στην ελληνική, λόγω της μακροχρόνιας καλλιέργειάς της και συνειδητοποίησης του δημιουργικού χαρακτήρα της αποτελούν συγκεκριμένο στόχο αυτής της γραμματικής, έναν στόχο που αφορά όλους.
Η ΑΚΑΤΑΠΑΥΣΤΗ ΣΥΝΑΝΤΗΣΗ ΜΑΣ ΜΕ ΤΟΥΣ ΑΛΛΟΥΣ
Να, γιατί γράφεται στον τίτλο του βιβλίου «ΓΡΑΜΜΑΤΙΚΗ ΓΙΑ ΟΛΟΥΣ». Στην πραγματικότητα όλους ενδιαφέρει όχι η απλή γνώση, αλλά η κατάκτηση του μηχανισμού της μητρικής μας γλώσσας, με τον οποίο δημιουργούμε συνεχώς και δυναμικά σε όλη τη διάρκεια της ζωής μας, τον κόσμο της επικοινωνίας μας δηλ. την ακατάπαυστη συναίσθησή μας με τους άλλους.
Αυτή η προσπάθεια αρχίζει να θεμελιώνεται στα 12 πρώτα χρόνια της ζωής μας οικοδομείται όμως εξελικτικά.
Η ΣΗΜΑΣΙΑ ΤΗΣ ΔΕΥΤΕΡΟΒΑΘΜΙΑΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ
Ιδίως στα χρόνια της δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης, κατά τα οποία αναπτύσσεται περισσότερο η λογική και αφαιρετική σκέψη, απαραίτητη για να κατανοήσουμε τον σύνθετο, λεπτό και πολυεπίπεδο χαρακτήρα της γλώσσας. Γι’αυτό η βάση της ουσιαστικής και δημιουργικής γνωριμίας με τη γλώσσα είναι εκ των πραγμάτων η σχολική Γραμματική με την ευρύτερη έννοια.
Βέβαια, μια σχολική Γραμματική που συντάσσεται στις αρχές του 21ου αιώνα στις ημέρες μας υποχρεούται να είναι επιστημονικά σύγχρονη. Γιατί, πρέπει να στηρίζεται στη μέθοδο ανάλυσης και περιγραφής που υπαγορεύεται η σύγχρονη επιστήμη της γλώσσας, η ΓΛΩΣΣΟΛΟΓΙΑ. Στόχος που επιδιώχθηκε συστηματικά-στη «ΣΥΓΧΡΟΝΗ ΓΡΑΜΜΑΤΙΚΗ» για ΟΛΟΥΣ.
ΠΟΙΟΣ ΚΙΝΔΥΝΟΣ ΕΛΛΟΧΕΥΕΙ
Για να επισημάνει ο συγγραφέας-δημιουργός της «Γραμματικής για όλους» ότι: στις υπαγορεύσεις της σύγχρονης επιστήμης ΕΛΛΟΧΕΥΕΙ ένας κίνδυνος που πρέπει να αποσοβηθεί. Πρέπει να αξιοποιήσει κανείς τα πορίσματα της γλωσσικής επιστήμης χωρίς να εγκλωβιστεί σε δυσνόητη συχνά ορολογία και σε πολύ εξειδικευμένες έννοιες και εξεζητημένες αναλύσεις οι οποίες ενδιαφέρουν μόνο τον ειδικό.
H ΤΟΛΜΗΡΗ ΦΙΛΟΔΟΞΙΑ ΤΟΥ Γ. ΜΠΑΜΠΙΝΙΩΤΗ ΓΙΑ ΜΙΑ ΝΕΑ ΠΡΟΤΑΣΗ ΣΧΟΛΙΚΗΣ ΓΡΑΜΜΑΤΙΚΗΣ
Από την εισαγωγή του Καθηγητή της Γλωσσολογίας Γ. Μπαμπινιώτη επιλέγουμε ορισμένα ενδιαφέροντα αποσπάσματα, όπως: «Η Συγχρονική Σχολική Γραμματική
Για Όλους» συντάχθηκε με μια τολμηρή φιλοδοξία του γράφοντος να αποτελέσει για την Ελλάδα «νέα πρόταση σχολικής γραμματικής», να γίνει μια γραμματική, που θα ελκύσει το ενδιαφέρον των αναγνωστών να γνωρίσουν, να κατανοήσουν, να αξιοποιήσουν και – κάτι περισσότερο – να αγαπήσουν την γλώσσα.
ΜΕ ΥΠΑΓΟΡΕΥΣΗ ΤΗΣ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΚΗΣ ΑΝΤΙΛΗΨΗΣ
Τον μηχανισμό της γλώσσας μας που δημιουργεί τη «γραμματική» και τη «Σύνταξη» της ελληνικής, ότι μεταφορικά αποκαλούμε εδώ Λογισμικό της Γλώσσας, αυτό το αναλύει στο πρώτο μέρος τη εισαγωγής. Στο δεύτερο μέρος έχει τίτλο: Μια σύγχρονη προσέγγιση της Γραμματικής η οποία στηρίζεται στους δύο πυλώνες, το ρήμα και τα ουσιαστικά, για να οικοδομηθούν λειτουργικά τα λοιπά μέρη του Λόγου πάνω στα δύο αυτά θεμελιώδη συστατικά με υπαγόρευση της ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΚΗΣ Αντίληψης.
ΛΟΓΙΣΜΙΚΟ ΓΛΩΣΣΑΣ ΚΑΙ ΤΟ ΚΑΙΡΙΟ ΘΕΜΑ ΤΗΣ ΗΧΗΤΙΚΗΣ
Το τρίτο μέρος έχει τίτλο Διάρθρωση της γραμματικής σε τέσσερα μέρη: α) Σχέση γλώσσας και γραμματικής και σκέψης, λογισμικό γλώσσας και το καίριο θέμα της ηχητικής…… β΄ μέρος «Ρήματα η βάση της επικοινωνίας», γ΄ μέρος ουσιαστικά: Τα μέσα αναφοράς στον κόσμο μας και το δ΄ μέρος αφιερώνεται στον σχηματισμό των λέξεων, στην παραγωγή και σύνθεση (ρημάτων, ουσιαστικών επιθέτων, επιρρημάτων), μέρος απαραίτητο για να κατανοηθεί η παραγωγική δύναμη και δι’ αυτής ο λεξικολογικός πλούτος της ελληνικής γλώσσας.
