Η καλλιέργεια της ελιάς αποτελεί σήμερα στη Κρήτη μία προσοδοφόρα καλλιέργεια και το προϊόν της, το ελαιόλαδο, έχοντας υψηλή διατροφική αξία είναι περιζήτητο στις διεθνείς αγορές. Το δένδρο της ελιάς όμως δεν παράγει μόνο ένα προϊόν υψηλής διατροφικής αξίας αλλά η καλλιέργεια του και η επεξεργασία του καρπού του είναι συνυφασμένη με τη δημιουργία υπολειμμάτων και παραπροϊόντων υψηλού ενεργειακού δυναμικού.
H ενέργεια δε που μπορεί να παραχθεί από τα υπολείμματα και τα παραπροϊόντα της ελιάς δεν συμβάλλει στην αύξηση των θερμοκηπιακών αερίων στην ατμόσφαιρα τα οποία επιτείνουν τη κλιματική αλλαγή. Συνεπώς η μελλοντική χρήση τους σε αντικατάσταση των ορυκτών καυσίμων είναι όχι μόνο επιθυμητή αλλά και επιβεβλημένη.
Τα υπολείμματα, απόβλητα και παραπροϊόντα της ελιάς τα οποία έχουν υψηλό ενεργειακό περιεχόμενο και μπορούν να χρησιμοποιηθούν για τη παραγωγή ενέργειας είναι:
Α) Τα ελαιοκλαδέματα,
Β) Το ξύλο της,
Γ) Το ελαιοπυρηνόξυλο, και
Δ) Τα υγρά απόβλητα των ελαιουργείων
Ορισμένα εξ αυτών χρησιμοποιούνται σήμερα για τη παραγωγή ενέργειας ενώ άλλα όχι.
Τα ελαιοκλαδέματα
Τα ελαιοκλαδέματα παραμένουν συνήθως στον αγρό και παλαιότερα οι καλλιεργητές τα έκαιγαν εκεί. Αυτό σήμερα δεν είναι πλέον επιτρεπτό λόγω των πολλών προβλημάτων που δημιουργούνται και η συνήθης πρακτική περιλαμβάνει την άλεση τους επί τόπου για τον εμπλουτισμό του εδάφους με οργανική ουσία. Οι ποσότητες ελαιοκλαδεμάτων που παράγονται σήμερα στη Κρήτη υπολογίζονται σε περίπου 570.000 τον. ετησίως ενώ το ενεργειακό τους περιεχόμενο ανέρχεται σε περίπου 2.850 γιγαβατώρες που αντιστοιχούν στη συνολικά καταναλισκόμενη ηλεκτρική ενέργεια στο νησί.
Το ξύλο της ελιάς
Το ξύλο της ελιάς υπό μορφή καυσόξυλων χρησιμοποιείτο ανέκαθεν σαν καύσιμο για θέρμανση αλλά και παλαιότερα για μαγείρεμα. Σήμερα χρησιμοποιείται ευρύτατα καθώς με τη καύση του σε σόμπες και τζάκια επιτυγχάνεται ικανοποιητική και φθηνή θέρμανση των κατοικιών. Κατά τη διάρκεια της οικονομικής χρήσης τα τελευταία χρόνια, η οποία επέτεινε το φαινόμενο της ενεργειακής φτώχειας στη χώρα, αντικατέστησε σαν καύσιμο το πετρέλαιο καθώς αποτελεί ένα σχετικά φθηνό και αποτελεσματικό καύσιμο το οποίο, ιδιαίτερα σε αγροτικές κοινότητες, μπορεί να εξασφαλιστεί δωρεάν. Σε συνδυασμό δε με το χαμηλό κόστος των συστημάτων καύσης του μπορεί να μειώσει σημαντικά το κόστος θέρμανσης των κατοικιών αντικαθιστώντας το πετρέλαιο ή/και την ηλεκτρική ενέργεια.
Τα υγρά απόβλητα ελαιουργείων (κατσίγαροι)
Κατά τη διάρκεια επεξεργασίας της ελιάς στα ελαιουργεία για τη παραγωγή ελαιολάδου δημιουργούνται υγρά απόβλητα, γνωστά και σαν κατσίγαροι, τα οποία είναι δύσκολα επεξεργάσιμα και η διαχείριση τους αποτελεί ένα μόνιμο πρόβλημα για τους ελαιουργούς αλλά και για τους παρακείμενους στα ελαιουργεία οικισμούς. Τα τελευταία χρόνια έχει γίνει μετατροπή πολλών τριφασικών ελαιουργείων σε διφασικά τα οποία παράγουν αισθητά λιγότερα υγρά απόβλητα. Τα ρυπογόνα αυτά απόβλητα εμπεριέχουν ενέργεια η οποία όμως για να ληφθεί σε αξιοποιήσιμη μορφή θα πρέπει να γίνει κατάλληλη επεξεργασία τους με μικροοργανισμούς. Πρίν από αρκετά χρόνια είχε γίνει στην Κάνδανο Σελίνου από το ΕΛΚΕΠΑ (Δημόσιος οργανισμός που δεν υφίσταται σήμερα) μία επιδεικτική μονάδα επεξεργασίας των ελαιουργικών αποβλήτων για παραγωγή βιοαερίου, ενός χρήσιμου καυσίμου για τη παραγωγή ενέργειας. Όμως η οικονομική βιωσιμότητα της τεχνολογίας αυτής διασφαλίζεται μόνο με την επεξεργασία μεγάλου όγκου τέτοιων αποβλήτων, κάτι που απαιτεί τη συλλογική επεξεργασία των κατσίγαρων από πολλά ελαιουργεία. Τα τελευταία χρόνια έχει επικρατήσει σαν καταλληλότερη μέθοδος επεξεργασίας των αποβλήτων αυτών η εναπόθεση τους σε ανοικτές δεξαμενές, γνωστές και σαν δεξαμενές εξάτμισης, όπου σταδιακά εξατμίζεται το νερό με τη βοήθεια της ηλιακής ακτινοβολίας και παραμένει ένα στερεό υπόλειμμα.
Το ελαιοπυρηνόξυλο
Το ελαιοπυρηνόξυλο παράγεται σαν προϊόν της απομάκρυνσης-εκχύλισης του πυρηνελαίου από τη πάστα που απομένει στα ελαιουργεία μετά την λήψη του ελαιολάδου από την ελιά. Η επεξεργασία της πάστας αυτής γίνεται στα πυρηνελαιουργεία όπου παράγονται το πυρηνέλαιο και το ελαιοπυρηνόξυλο. Το τελευταίο αποτελεί άριστο καύσιμο και ανέκαθεν χρησιμοποιείτο σαν στερεό καύσιμο για παραγωγή θερμότητας στα πυρηνελαιουργεία, σε βιοτεχνίες, σε θερμοκήπια καθώς και για τη θέρμανση κτιρίων. Τα τελευταία χρόνια λόγω της ελκυστικής τιμής του, σε σχέση με άλλα καύσιμα, έχει αυξηθεί πολύ η χρήση του σε ποικίλες εφαρμογές. Πρόσφατα δε μεγάλη βιομηχανία του Νομού έχει καταφέρει να παράξει ένα εξευγενισμένο καύσιμο από το ελαιοπυρηνόξυλο το οποίο διατίθεται στην αγορά με την εμπορική ονομασία «Βιομάζα ελιάς» και χρησιμοποιείται μεταξύ άλλων και για θέρμανση κατοικιών.
Το δένδρο της ελιάς, εκτός από τη παραγωγή ενός εξαιρετικής ποιότητας διατροφικού προϊόντος, μπορεί να προσφέρει με τα υπολείμματα, τα παραπροϊόντα και τα απόβλητα του πρώτες ύλες με σημαντικό ενεργειακό περιεχόμενο. Ορισμένες από αυτές, όπως το ξύλο του δένδρου και το ελαιοπυρηνόξυλο, χρησιμοποιούντο ανέκαθεν και χρησιμοποιούνται και σήμερα για τη παραγωγή θερμότητας σε διάφορες χρήσεις. Άλλες, όπως τα ελαιοκλαδέματα και τα υγρά απόβλητα των ελαιουργείων, θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν στο μέλλον καθώς το ενεργειακό τους δυναμικό είναι σημαντικό. Η πλήρης ενεργειακή αξιοποίηση των υπολειμμάτων, παραπροϊόντων και αποβλήτων της ελιάς στη Κρήτη θα προσφέρει ένα επιπλέον εισόδημα στους παραγωγούς και θα συμβάλλει στη προώθηση της αειφορίας στο νησί.
Η αξιοποίηση των υπολειμμάτων, παραπροϊόντων και αποβλήτων της ελιάς για παραγωγή ενέργειας στη Κρήτη:
-Συμβάλλει στη μείωση της χρήσης ορυκτών καυσίμων,
-Συμβάλλει στη μείωση της έκλυσης θερμοκηπιακών αερίων στην ατμόσφαιρα,
-Συμβάλλει στη δημιουργία προστιθέμενης αξίας με την αξιοποίηση ενός ενδογενούς ενεργειακού πόρου της Κρήτης, και
-Συνάδει με τη πολιτική της Ευρωπαϊκής Ένωσης για τη μετάβαση σε μία οικονομία χαμηλών εκπομπών άνθρακα
Η ενεργειακή φτώχεια σε ένα νοικοκυριό γίνεται αντιληπτή όταν το νοικοκυριό δαπανά περισσότερο από το 10% του καθαρού ετήσιου εισοδήματος του για τη κάλυψη των ενεργειακών αναγκών στη κατοικία του. Στη περίπτωση αυτή δεν διαθέτει επαρκείς πόρους για τη κάλυψη άλλων σημαντικών αναγκών του.
Περισσότερες πληροφορίες για το ενεργειακό δυναμικό των υπολειμμάτων και παραπροϊόντων της ελιάς στη Κρήτη είναι διαθέσιμες στο άρθρο του γράφοντος με τίτλο “Possibilities of energy generation from olive tree residues, by-products and wastes in Crete, Greece”το οποίο έχει δημοσιευθεί στο διεθνές επιστημονικό περιοδικό Journal of Agricultural Studies, και είναι διαθέσιμο στη διαδικτυακή διεύθυνσηhttp://www.macrothink.org/journal/index.php/jas/article/view/12114
