«Ή πρέπει να σιωπήσεις, ή να πεις κάτι καλύτερο από τη σιωπή». (Πυθαγόρας) «Μπορείς έξυπνα να µιλάς, όµως καλύτερα είναι έξυπνα να σιωπάς». (Πλούταρχος) Τι είναι άραγε η σιωπή; Μήπως το στολίδι του σοφού; Μήπως το προσωπείο του πονηρού, αλλά και του ανόητου; Μήπως κάτι άλλο; Και…τι κρύβει; Φόβους; Πόθους; Βαθιά ειρήνη στην ψυχή; Απόσυρση, όταν τα λόγια δεν έχουν νόηµα σε αυτιά µη ακουόντων; Κι άλλα πολλά… που µπορεί τώρα να σκεφτείς; Υπάρχει σιωπή του ουρανού µέσα στη µαγεία της απεραντοσύνης του; Σιωπή του δάσους, µέσα στα εκπληκτικά δηµιουργήµατα της φύσης; Σιωπή της ήρεµης θάλασσας, µέσα στο διάφανο γαλάζιο της; Μα και σιωπή όσων πολύ αγαπούν και αληθινά σέβονται; Και… είναι εύκολο να την «αφουγκραστούµε;». Πολλές οι αναρωτήσεις… Κι άλλες τόσες και οι απαντήσεις…
Εν τω µεταξύ, µήπως αν ορίσουµε τη φλυαρία, θα κατανοήσουµε καλύτερα τη σιωπή; Ο Μάρτιν Χάιντεγκερ* έγραψε για τη φλυαρία τα εξής… (κάποιοι µπορεί να συµφωνήσουν, κάποιοι άλλοι, όχι…): «Από τη σκοπιά της αυθεντικής ύπαρξης, η φλυαρία δεν παράγει νοήµατα, δεν εµβαθύνει, δεν ερευνά, δεν στοχάζεται. Τι κάνει; Προχειρολογεί, εκφέρει αβασάνιστες κρίσεις, συµπεριφέρεται ανεδαφικά, µετατρέπει το «κουτσοµπολιό» σε αρχή της µαζικής επικοινωνίας. Ως τέτοιος λόγος ωστόσο γίνεται προσιτός στον µέσο άνθρωπο. Συναφώς προσφέρει κάποια δυνατότητα να κατανοεί ο κοινός θνητός φαινόµενα και καταστάσεις, χωρίς καµιά πρότερη οικείωση, γνωριµία µε αυτά ή αυτές. Τι σηµαίνει αυτό; Πως ο φλύαρος λόγος κινείται στο κατά προσέγγιση, στο περίπου και ως εκ τούτου συνεπάγεται παραποίηση, διαστροφή της αλήθειας. Αδιαφορεί για την ακρίβεια, µε αποτέλεσµα να µην έχει καµιά σχέση µε την αυθεντική οµιλία, µε τη διείσδυση στην ουσία των πραγµάτων, µε την αληθινή ερµηνεία. Κατ’ αυτό τον τρόπο νοθεύει την πρωταρχική ουσία της ύπαρξης, καθιστά κίβδηλη την παρουσία του ανθρώπου στον κόσµο και συντελεί στην ολοσχερή αποδιοργάνωση του εαυτού». Πέρα όµως από τις απόψεις του Χάιντεγκερ, η φλυαρία µάλλον δεν είναι χρήσιµη και νοµίζω σε αυτό θα συµφωνήσεις… Κι από την άλλη, είναι γνωστό και αποδεκτό ότι τα προβλήµατα λύνονται µε το λόγο. Το λόγο όµως τον σωστό, τον στοχευµένο, τον σύντοµο και τον περιεκτικό που βρίσκει άµεσα το στόχο του. Ο λόγος, σίγουρα, όταν είναι ουσιαστικός και βοηθά, πρέπει να κυριαρχεί. Μήπως τότε, κάπου ανάµεσα στη φλυαρία και στον ορθό λόγο, έχει τη θέση της η σιωπή; Πού όµως; Μήπως, εκεί που εκστοµίζονται κακοήθειες και δεν έχει νόηµα να συµµετέχεις; Μήπως, εκεί που τα λόγια σου δεν πιάνουν τόπο και ξέρεις ότι δε θα σε κατανοήσουν όπως κι αν τοποθετηθείς; Μήπως, όταν πονάς, όταν θλίβεσαι και όταν απογοητεύεσαι; Μήπως, για να µην πληγωθείς και να µην πληγώσεις; Μήπως, όταν ένα γεγονός λέγεται και ξαναλέγεται, χωρίς να χρειάζεται η τόση επανάληψή του, αφού δεν εξυπηρετεί τίποτα το ουσιαστικό, πέρα από κουτσοµπολιό και προβολή; Σιωπή… Σιωπή… Σιωπή… Σιωπή σε πολλές περιστάσεις, ξεχωριστές και που µόνο ο καθένας είναι σε θέση να προσδιορίσει, να καθορίσει και να αποφασίσει… Και για σκέψου αλήθεια… όταν αποφασίζεις να παραµένεις σιωπηλός, να βρεθούν κάποιοι να προσπαθήσουν να εξηγήσουν τις σιωπές σου! Να βρουν τον τρόπο τελικά, να τις αποκωδικοποιήσουν, να τις µετατρέψουν σε οµιλία και να σε ακούσουν µέσα από αυτές! Πόσο τυχερός θα έχεις σταθεί και πόσο θα τους έχεις κερδίσει αυτούς τους ανθρώπους! Θα είναι οι ξεχωριστοί. Αυτοί που (σε) αγαπούν και (σε) σέβονται, που σιωπούν και οι ίδιοι και που κατανοούν καλά και τις σιωπές των άλλων. Εν τέλει, λόγος µε σκοπό και αξία, συνειδητός και όχι φλύαρος και σιωπές στοχασµού και όχι ήττας. Λόγος, όταν πρέπει να διεκδικήσουµε όπου επιβάλλεται, να εξηγήσουµε όπου ακουγόµαστε, να καταθέσουµε άποψη εκεί όπου θα εκτιµηθεί, να εναντιωθούµε στην αδικία, να υπερασπιστούµε τις αξίες µας, αλλά λόγος και σε άλλες περιπτώσεις που θα σκεφτείς τώρα κι εσύ… Αλλιώς…σιωπές. Σιωπές στοχασµού. Σιωπές γαλήνης. Σιωπές γενναίες. Σιωπές δηµιουργικές… αλλά προπάντων… Σιωπές τρυφερής επικοινωνίας µε την ψυχή µας!
Μάρτιν Χάιντεγκερ: Γερµανός φιλόσοφος (1889 – 1976). Υπήρξε µια από τις πιο σηµαντικές αλλά και αµφιλεγόµενες προσωπικότητες του εικοστού αιώνα, αφενός για τον ενεργό του ρόλο ως πρύτανης και σύµβουλος σε θέµατα παιδείας στη ναζιστική Γερµανία και για τις ρατσιστικές (σύµφωνα µε τη γνώµη των επικριτών του) αντιλήψεις του, και αφετέρου για τη βαρύτητα του φιλοσοφικού του έργου, που επηρέασε ένα από τα σηµαντικότερα φιλοσοφικά ρεύµατα της σύγχρονης εποχής, τον υπαρξισµό, και γέννησε θερµούς υποστηρικτές και φανατικούς επικριτές.
#
