Αποκαλυπτικά στοιχεία από την έκθεση του πραγματογνώμονα
Ακατάλληλος τύπος φράγματος σε… ακατάλληλο σημείο έχει ως αποτέλεσμα ένα έργο 40 εκατομμυρίων να μην μπορεί να αξιοποιηθεί! Αυτά τα στοιχεία προκύπτουν από την έκθεση του ειδικού εμπειρογνώμονα που είχε οριστεί από τον Ο.Α.Κ. προκειμένου να εξακριβώσει τα αίτια των μεγάλων διαρροών νερού στο Βαλσαμιώτη και να προτείνει παράλληλα λύσεις.
Aξίζει να σημειωθεί ότι από το 2007 όταν υπήρξε τότε μια μεγάλη καθίζηση στην ανατολική πλαγιά του φράγματος, τα Χανιά είχε επισκεφθεί ο κορυφαίος στις κατασκευές φραγμάτων στον κόσμο Καναδός κ. V. Miligan που επίσης τότε είχε εκφράσει αμφιβολίες κατά πόσο τα εδάφη της περιοχής “σήκωναν” ένα τέτοιο τύπου φράγμα.
Στην πραγματογνωμοσύνη του ο αναπληρωτής καθηγητής του Εθνικού Μετσόβειου Πολυτεχνείου κ. Μιχάλης Καββαδάς που εξέτασε διεξοδικά το φράγμα πριν από ένα χρόνο είχε καταλήξει σε συγκεκριμένες προτάσεις για τις αναγκαίες εργασίες που έπρεπε να γίνουν ώστε ο Βαλσαμιώτης να γίνει λειτουργικός.
ΓΙΑΤΙ ΥΠΑΡΧΕΙ ΤΟ ΠΡΟΒΛΗΜΑ
Σύμφωνα με την πραγματογνωμοσύνη Καββαδά που έχουν στη διάθεσή τους τα “Χ.ν.”, η βραχώδης υφή του πετρώματος των χαλαζιτών αύξησε πλασματικά την εκτίμηση των μελετητών του φράγματος ότι υπήρχε αρκετή βραχομάζα που να μπορεί να δεχθεί τον συγκεκριμένο τύπου φράγματος (σκληρού επιχώματος). «Πιθανόν, η βραχώδης υφή των χαλαζιτών να αύξησε πλασματικά την εκτίμηση των χαρακτηριστικών της βραχομάζας κατά την εκπόνηση της μελέτης του έργου (με βάση την εμφάνιση της βραχομάζας στους πυρήνες των γεωτρήσεων), δίνοντας την εντύπωση ενός βραχώδους υποβάθρου επί του οποίου θα μπορούσε να εδρασθεί ένα φράγμα αυξημένων απαιτήσεων θεμελίωσης, όπως το φράγμα από σκληρό επίχωμα (hardfill). Όμως, κατά τις εκσκαφές (κυρίως του δεξιού αντερείσματος), αποδείχθηκε η πραγματική (φτωχή) ποιότητα της βραχόμαζας με την εκδήλωση κατολισθήσεων και άλλων ασταθειών που, εάν είχε αποτιμηθεί εγκαίρως, πιθανώς θα απέτρεπε την επιλογή της κατασκευής φράγματος από σκληρό επίχωμα» γράφει στην πραγματογνωμοσύνη του ο μηχανικός.
Ο ίδιος τονίζει πως ο συγκεκριμένος τύπος του φράγματος (σκληρό επίχωμα) «προτάθηκε από τον Ειδικό Σύμβουλο του Μελετητή Pierre Londe (Technical Director, Coyne & Bellier, Paris και ειδικό σε θέματα μεγάλων φραγμάτων), κατά την επίσκεψή του στο έργο τον Οκτώβριο 1992. Πιθανώς η επιλογή του να επηρεάσθηκε από την καλή εμφάνιση της βραχομάζας στους πυρήνες των γεωτρήσεων (η βραχώδης υφή των χαλαζιτών βελτίωσε την εκτίμηση των χαρακτηριστικών της βραχομάζας μειώνοντας πλασματικά την επιρροή των λεπτότερων εξαλλοιωμένων φυλλιτικών ζωνών), δίνοντας την εντύπωση ενός βραχώδους υποβάθρου επί του οποίου θα μπορούσε να εδρασθεί ένα φράγμα αυξημένων απαιτήσεων θεμελίωσης, όπως το φράγμα από σκληρό επίχωμα (hardfill). Στην επιλογή αυτού του τύπου του φράγματος πιθανώς να συνεισέφερε και η επακόλουθη εντύπωση ότι από την περιοχή του έργου ελλείπουν κατάλληλα υλικά για την κατασκευή του αργιλικού πυρήνα ενός συμβατικού χωμάτινου φράγματος, καθώς θεωρήθηκε ότι τα πρανή του ταμιευτήρα δομούνται από βραχώδη υλικά. Όπως όμως αποδείχθηκε από τις εκσκαφές για την κατασκευή του φράγματος, ο επιφανειακός μανδύας στην περιοχή του δεξιού αντερείσματος αλλά και οι γραφιτικοί σχιστόλιθοι της κοίτης θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν για την κατασκευή ενός αργιλικού πυρήνα, ιδίως εάν τούτος ήταν αρκετά ευρύς, όπως απαιτείται και για την καλύτερη απόκριση ενός χωμάτινου φράγματος έναντι ισχυρών σεισμών.»
Κατά την άποψη του κ. Καββαδά η επιλογή αυτού του τύπου φράγματος υπό τις συγκεκριμένες εδαφικές συνθήκες δεν ήταν ενδεδειγμένη επειδή η φτωχή βραχόμαζα προκαλεί δυσχέρειες σε κρίσιμα τμήματα του έργου (πλίνθος και τσιμεντενέσεις.
Ο ΚΑΝΑΔΟΣ ΕΙΔΙΚΟΣ
Ο κ. Καββαδάς αναφέρθηκε και στην έκθεση του Καναδού ειδικού φραγματολόγου αναφορικά με το έργο. «Στις 8/6/2007 ο Σύμβουλος της ΔΕΗ / ΔΑΥΕ Victor Milligan επισκέφθηκε το εργοτάξιο και ενημερώθηκε για τα θέματα των σημαντικών ασταθειών του δεξιού αντερείσματος. Στην Έκθεση του V. Milligan με ημερομηνία 9/7/2007 και τίτλο “Συστάσεις για την αναθεωρημένη μελέτη και την συνεχιζόμενη κατασκευή του φράγματος Βαλσαμιώτη”, σχολιάζονται κυρίως τα θέματα της ποιότητας του εδάφους θεμελίωσης (έναντι πιθανών διαφορικών καθιζήσεων και κινδύνου ολίσθησης του φράγματος) και της ευστάθειας του δεξιού αντερείσματος, τα οποία αποκαλύφθηκαν κατά τις εκσκαφές για την θεμελίωση του φράγματος. Ειδικότερα, στη σελίδα 2 της Έκθεσης, αναφέρεται ότι: «Από τις παρατηρήσεις κατά την αυτοψία και την επισκόπηση των πρόσθετων δεδομένων από τις συμπληρωματικές αναλύσεις που εκτελέσθηκαν από την ΔΑΥΕ και τους μελετητές (ΥΔΡΟΣΥΣΤΗΜΑ Σύμβουλοι Μηχανικοί ΕΠΕ), τα κρίσιμα θέματα έχουν ορισθεί σαφώς και, συνεπώς, ο υπογράφων έχει την άποψη ότι το φράγμα μπορεί να ολοκληρωθεί εφόσον η μελέτη του τροποποιηθεί ώστε να ληφθούν υπόψη οι δυσμενείς εδαφικές συνθήκες που αποκαλύφθηκαν». Πέραν της κύριας Έκθεσης, στο Παράρτημα 2 (Σχόλια που αφορούν τον σχεδιασμό και κατασκευή του φράγματος Βαλσαμιώτη) το οποίο περιλαμβάνει τα αποτελέσματα συζητήσεων που είχε ο V. Milligan με την ΔΑΥΕ τον Απρίλιο 2007, αναφέρονται και τα εξής. Στην σελίδα 8 της ελληνικής μετάφρασης, αναφέρεται ότι “σε θέσεις όπου οι συνθήκες θεμελίωσης είναι ασθενείς και ετερογενείς, συνήθως αποτελεί καλή πρακτική η κατασκευή χωμάτινων φραγμάτων με ήπιες κλίσεις πρανών” και στη συνέχεια αναφέρεται ότι «διαφωνώ με απόψεις ότι είναι αποδεκτό να κατασκευάζονται φράγματα σκληρού επιχώματος σε θέσεις με πετρώματα χαμηλής αντοχής, ακόμη και σε περιπτώσεις εδαφών με τεκτονικές ζώνες διάτμησης …. Κατά την άποψή μου αυτές οι δηλώσεις είναι αντίθετες με την αποδεκτή εμπειρία». Στη συνέχεια (Σελίδα 9) αναφέρεται ότι «δεν έχω άμεση γνώση για φράγματα σκληρού επιχώματος υψηλότερα από περίπου 25 μέτρα. Το γεγονός ότι το φράγμα Βαλσαμιώτη έχει προταθεί να φθάσει τα 70 μέτρα είναι εκτός της εμπειρίας μου και με όλο το σεβασμό πιστεύω ότι είναι εκτός της εμπειρίας και των περισσότερων μηχανικών» και καταλήγει: «είναι προφανές ότι έχω σοβαρές ανησυχίες για την επιτυχή κατασκευή του φράγματος όπως προτείνω. ….. Υπάρχει προφανής ανάγκη τροποποίησης της γεωμετρίας του φράγματος για να ενσωματωθεί το ανάχωμα και η αποστράγγισης του δεξιού αντερείσματος με σκοπό να εξασφαλισθεί ευστάθεια. Τούτο είναι σημαντικό». Παρά τις ανωτέρω επισημάνσεις για τις δυσμενείς συνθήκες θεμελίωσης που συναντήθηκαν κατά τις εκσκαφές για την διαμόρφωση της σκάφης έδρασης του φράγματος (κυρίως στο δεξί αντέρεισμα), η κατασκευή του συγκεκριμένου τύπου φράγματος (σκληρό επίχωμα με ανάντη στεγανωτική πλάκα) θεωρήθηκε εφικτή. Ίσως, η κρίση αυτή να βασίσθηκε στην μικρή συμπιεστότητα της βραχόμαζας που σχετίζεται με το μέγεθος των συνολικών αλλά και των διαφορικών καθιζήσεων. Πράγματι, όπως αποδείχθηκε, οι καθιζήσεις του φράγματος είναι μικρές. Όμως, ίσως δεν εκτιμήθηκαν επαρκώς οι δευτερογενείς δυσμενείς συνέπειες της φτωχής βραχομάζας στην κατασκευή του φράγματος και συγκεκριμένα οι δυσμενείς συνθήκες θεμελίωσης της πλίνθου και οι επακόλουθες δυσμενείς συνθήκες των τσιμεντενέσεων στεγάνωσης, σε σχέση με τις πολύ αυξημένες απαιτήσεις ενός φράγματος από σκληρό επίχωμα, όπως αναπτύσσεται στα επόμενα. Λόγω των ανωτέρω παρατηρήσεων, η Υπηρεσία (Διεύθυνση Τεχνικών Υπηρεσιών Π.Ε. Χανίων) εξέδωσε ειδική διαταγή προς τον ανάδοχο (Δεκέμβριος 2015) για περαιτέρω εργασίες στεγάνωσης με ενέματα ρητινών και τσιμεντενέματα από την στοά τσιμεντενέσεων, με σκοπό να επιτευχθούν οι προβλέψεις της μελέτης του έργου για την μέγιστη παροχή 36 m3/ώρα από τις οπές αποστράγγισης της ανάντη πλάκας στεγάνωσης του φράγματος… Ο Ανάδοχος προχώρησε στην εκτέλεση εργασιών στεγάνωσης στον θόλο της στοάς (ενεματώσεις μήκους 1.20μ με ρητινικά ενέματα) και στο δάπεδο της στοάς (ενεματώσεις μήκους 1.20μ με ρητινικά ενέματα και τσιμεντενέσεις μέσω οπών βάθους 2μ) κατά το διάστημα Φεβρουάριος – Σεπτέμβριος 2016 υπό ευνοϊκές υδραυλικές συνθήκες στον ταμιευτήρα, καθώς η στάθμη του δεν υπερέβη το +165 την περίοδο αυτή. Οι εργασίες τσιμεντενέσεων περατώθηκαν περί το τέλος Σεπτεμβρίου 2016 καθώς ο ανάδοχος θεώρησε ότι είχε ολοκληρώσει τις εργασίες αποκατάστασης της στεγάνωσης, ενώ η Υπηρεσία υποστήριζε ότι οι εργασίες έπρεπε να συνεχισθούν σύμφωνα με τις οδηγίες του συμβούλου του έργου (ΔΕΗ ΑΕ / ΔΑΥΕ). »
ΔΕΝ ΥΠΑΡΧΕΙ ΚΙΝΔΥΝΟΣ ΑΣΦΑΛΕΙΑΣ
Στην έκθεση επισημαίνεται πως παρά τις πολύ δυσμενείς γεωλογικές συνθήκες για τον συγκεκριμένο τύπου φράγματος δεν φαίνεται να παρουσιάζονται προβλήματα στατικής επάρκειας με βάση τα στοιχεία από την κλίση των παρών, τους σχηματισμούς του
εδάφους θεμελίωσης, της καλής κατάστασης της ανάντη πλάκας στεγάνωσης, του δεξιού και του αριστερού αντερείσματος.
Γιατί το έργο παραλαμβάνεται
από το Υπουργείο…Στην αξιοποίηση με κάθε τρόπο του φράγματος Βαλσαμιώτη από φέτος έχει ως βασικό στόχο το Υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης. Σύμφωνα με πληροφορίες των “Χ.Ν.” από υπηρεσιακούς παράγοντες του Υπουργείου, η απόφαση να παραληφθεί το έργο παρά τα προβλήματα διαρροών που έχει πάρθηκε έτσι ώστε να μπορεί να χρησιμοποιηθεί τους θερινούς μήνες μια μεγάλη ποσότητα του νερού που θα συγκεντρωθεί σε αυτό.
Παράλληλα εκτιμάται ότι με την παραλαβή του έργου και την παράδοση του για λειτουργία στον ΟΑΚ θα προχωρήσει πιο γρήγορα η διαδικασία πλήρους αποκατάστασης των διαρροών με τσιμεντοενέσεις κάτω από το επίπεδο του φράγματος.
Το συνολικό κόστος αυτών των παρεμβάσεων εκτιμάτε πως δεν θα ξεπεράσει τις 300.000 ευρώ, ένα ποσό που μπορεί να διατεθεί είτε από το Υπουργείο, είτε από την Περιφέρεια Κρήτης.
Συνολικά το φράγμα μπορεί να δεχθεί 6.000.000 εκατομμύρια κυβικά νερού, τροφοδοτούμενο κυρίως από τις πηγές των Μεσκλών αλλά και από την απορροή του χειμάρρου Βαλσαμιώτη και οι εκτιμήσεις είναι πως παρά τις διαρροές η μεγαλύτερη ποσότητα αυτού του νερού θα μπορεί να δίνεται για την άρδευση. Σημειώνεται ότι στην κατασκευή του φράγματος δεν προβλέπονταν η σύνδεση του με το αντλιοστάσιο του Πατελαρίου ώστε στη συνέχεια το νερό να διαχέεται προς την υψηλή ζώνη και την περιοχή του κάμπου του Πλατανιά και του Κολυμβαρίου. Έτσι απαιτείται επιπλέον ένας αγωγός το κόστος του οποίου είχε υπολογιστεί πριν από 7 χρόνια στα 3 εκατομμύρια ευρώ και ο οποίος όμως δεν προχώρησε ποτέ!
Για το συγκεκριμένο έργο είχαν δοθεί υποσχέσεις ότι μπορεί να χρηματοδοτηθεί από τον περιφερειάρχη Κρήτης κ. Στ. Αρναουτάκη. Για να αξιοποιηθεί το νερό του Βαλσαμιώτη σήμερα θα πρέπει να γυρίσει από το φράγμα μέσω του δικτύου που το φέρνει από τα Μεσκλά, στο παλιό αρδευτικό δίκτυο της περιοχής.
