Και ποιος δεν θυμάται, με ανάμεικτα ενδεχομένως συναισθήματα νοσταλγίας και τρόμου, την γνωστή ρήση “Σκέφτομαι και γράφω”, η οποία προλόγιζε τα θέματα της έκθεσης στα βιβλία της Γλώσσας του Δημοτικού! Λακωνικά, όσο και σοφά διατυπωμένη, η περιβόητη φράση στόχευε στο να εμφυσήσει στους νεαρούς -και πολύ συχνά απρόθυμους να καταναλώσουν την φαιά τους ουσία- μαθητές την ανάγκη να οργανώνουν τις ιδέες και τα επιχειρήματά τους στο μυαλό τους, πριν ακόμα να προβούν στην καταγραφή τους και στην σύνταξη της έκθεσής τους.
Πέρα όμως από τον μικρόκοσμό του σχολείου, απώτερος στόχος της όλης διαδικασίας, αναμφίβολα, υπήρξε η ιδέα, ότι, ο κάθε μέλλον πολίτης- αναπόσπαστο τμήμα της ευρύτερης κοινωνίας, θα έπρεπε πολύ απλά να εθιστεί στο να σκέφτεται πριν να αρχίσει να πράττει!
Ηδη από την αρχαιότητα, η όξυνση του λογισμού βρίσκονταν στο επίκεντρο της εκπαίδευσης. Ο διάσημος σοφιστής Πρωταγόρας, για να αναφέρουμε ένα μόνο παράδειγμα, στον ομώνυμο διάλογο του Πλάτωνα ορίζει την αρετή ως την ευβουλία, την ορθή δηλαδή σκέψη και λήψη αποφάσεων, τόσο στην ιδιωτική όσο και στην δημόσια ζωή. Αυτά φυσικά πριν ο δαιμόνιος Σωκράτης τον αναγκάζει να ανασκευάσει την αρχική του αυτή προσέγγιση.
Τι να απέγινε άραγε λοιπόν όλη αυτή η αρχαία, αλλά και σύγχρονη σοφία; Γιατί, καμία φορά, έως και πολύ συχνά, παρατηρώντας τον κόσμο γύρω μας, άλλα και τον ίδιο μας τον εαυτό, διαπιστώνουμε την επικράτηση όχι της προσεκτικής σκέψης, αλλά μάλλον της απρονοησίας. Να φταίει άραγε ο παρορμητικός, αυθόρμητος και έντονα συναισθηματικός χαρακτήρας του Ελληνα, για τον οποίο τόσο συχνά περηφανευόμαστε, αντιπαραβάλλοντας τον προς τον ψυχρό προγραμματισμό των βορειοευρωπαίων;
Και καλά, όταν κάποιος έχει την ευθύνη αποκλειστικά του εαυτού του, τότε η επιπολαιότητά του, δεν έχει συνέπειες παρά μόνο για τον ίδιο. Τι συμβαίνει όμως, όταν μία αντίστοιχη παρορμητικότητα φαίνεται να διακρίνει τους αρίστους της κοινωνίας μας, εκείνους που κατέχουν τις ανώτερες θέσεις, επειδή ακριβώς κρίθηκαν οι αξιότεροι στο να στοχάζονται, να αξιολογούν όλα τα ενδεχόμενα και εντέλει να πράττουν τα πιο ωφέλιμα; Αποφάσεις λαμβάνονται και ακυρώνονται εν ριπή οφθαλμού με δυσβάστακτες συνέπειες για ολόκληρες κοινωνικές ομάδες, αν όχι λαούς!
Τίποτα λοιπόν δεν αφομοιώσαμε από τα απλά διδάγματα του σχολείου; Ή μήπως όλες αυτές οι παράλογες στα μάτια μας αποφάσεις και ενέργειες, στην πραγματικότητα, κρύβουν σκεπτικά και λογισμούς, τόσο πολύπλοκους, δαιδαλώδεις και μακιαβελικούς που απλά ο ταπεινός μας νους δεν δύναται να τους συλλάβει;
* φιλόλογος
