Την θυμάμαι με τα λεωφορεία της παλιάς εποχής στο πλάϊ της. Με τις άμαξες, τα ταξί, τα στιλβωτήρια παπουτσιών. Με την δημοτική ζυγαριά στο κέντρο της, ακριβώς εκεί που διασταυρώνονται οι δυό στοές της. Μεγαλώνοντας, την είδα να αλλάζει. Μα πάντα ήταν το κέντρο των Χανίων. Πάντα από εκεί ξεκινούσε το κάθε τι. Εκεί γιορτάζουμε ακόμα μέχρι σήμερα, μεγάλες επετείους και σημαντικά για την πόλη γεγονότα. Εκεί πανηγυρίσαμε την πτώση της Χούντας κι εκεί ακούσαμε τις πρώτες μεταπολιτευτικές πολιτικές ομιλίες. Εκεί πανηγυρίσαμε θριάμβους εθνικούς, κομματικούς μα και ποδοσφαιρικούς. Εκεί μαζευόμαστε για να διαμαρτυρηθούμε για ό,τι μας πονά και μας πληγώνει. Κι εκεί δώσαμε τα πρώτα ραντεβού.
Γιατί στ αλήθεια η Αγορά είναι η καρδιά της πόλης μας. Θυμάμαι το τετράστιχο που ανέφεραν πάντα οι γονείς μου, σαν μιλούσαν γι αυτήν:
Κρήτη που σου ζηλέψανε,
της Σούδας το λιμάνι
και τω Χανιώ την Αγορά
που δεν υπάρχει άλλη…
Και δώστου καμάρι εμείς, οι Χανιώτες για την αγορά μας!
Τώρα, λένε οι ειδικοί η καρδιά μας παραμεγάλωσε. Θέλει συμμάζεμα. Θέλει αναμπάλωμα. Να νεϊκέψει, να γίνει πάλι η καλύτερη. Γι αυτό μετά από συμβούλια και διαβούλια, παλινδρομήσεις και διαφωνίες, όχι σημερινά ούτε χθεσινά, μα των είκοσι τελευταίων ετών, αποφασίστηκε: Η αγορά των Χανιών η καρδιά και το καμάρι μας θα αδειάσει μετά από 108 χρόνια. Θα την φτιάξουν, θα την βάψουν, θα τις προσθέσουν και κάμποση λάμψη νεωτερικότητας και θα μας την ξαναδώσουν σε δυό χρόνια, κούκλα.
Εμείς οι πολίτες διαβάζουμε, εκφέρουμε κρίσεις, επικρίσεις και περιμένωμε να δούμε το αποτέλεσμα.
Στον καιρό της Κρητικής πολιτείας εκεί κάπου στην δεκαετία του 1901-1910 έγινε η πρώτη σκέψη να συμμαζευτούν τα υπαίθρια μαγαζάκια τροφίμων που στοιβάζονταν στην περιοχή και να γίνει ένα μεγαλύτερο έργο που θα βοηθούσε στην ανάδειξη της πόλης αλλά και στην καλύτερη ποιότητα ζωής των πολιτών. Η απόφαση πάρθηκε, νομίζω όχι εύκολα, γιατί είχε πολλά παρελκόμενα. Για να γίνει η νέα αγορά ανάμεσα στα άλλα. θα κατεδαφίζονταν ο προμαχώνας της piatta forma, μέρος των βενετσιάνικων τειχών και θα επιχωματώνονταν η τάφρος, δηλ. θα χανόταν ένα σημαντικό μέρος της πολιτιστικής κληρονομιάς της πόλης. Αυτοί που ξέρουν λένε, πως υπήρξαν διαμαρτυρίες. Το γεγονός όμως είναι ένα. Η απόφαση πάρθηκε το 1908 και το έργο με όλα τα προβλήματα της χρηματοδότησης, των απαλλοτριώσεων, του γκρεμίσματος με δυναμίτη του τείχους, των ατυχημάτων και των αντιρρήσεων. τέλειωσε μέσα σε δύο χρόνια από την στιγμή που με τιμές και με παράτες τέθηκε ο θεμέλιος λίθος . Η ιστορία της αγοράς μας είναι και αυτή ένα γοητευτικό ανάγνωσμα τόσο, όσο και το έργο στο οποίο αναφέρεται.
Εγώ ανατρέχοντάς την μέσα από κείμενα και βίντεο στο διαδίκτυο, προβληματίζομαι για πολλά.
Παλίμψηστο οι αρχαίοι λέγανε την περγαμηνή ή τον πάπυρο που τον χρησιμοποιούσαν ξανά. Αφού έσβηναν με κάποιο τρόπο το πρώτο κείμενο, έγραφαν από πάνω ένα καινούργιο. Ήταν ένα δημιούργημα της ανάγκης, αφού η πρώτη ύλη γραψίματος ήταν δυσεύρετη. Έτσι κι εδώ, στην πόλη μας. μέλη, κομμάτια οικοδομικά υλικά της μιας χρονικής περιόδου χρησιμοποιούνται ξανά από μια μεταγενέστερη. Στην αγορά μας κομμάτια από τον παλιότερο βενετσιάνικο προμαχώνα βρίσκονται εγκιβωτισμένα μέσα στο κτίριό της. Η piatta forma έσβησε και ανέτειλε η νέα Αγορά των Χανίων, το πρώτο σούπερ μάρκετ των Βαλκανίων, όπως λένε οι ειδικοί.
Ήταν σωστή η κατεδάφισή της; Δεν θα ήταν ομορφότερη και πιο ενδιαφέρουσα η πόλη αν υπήρχαν και τα δυό κτίσματα; Βέβαια αυτή η ερώτηση είναι άνευ νοήματος, αφού ό,τι γίνεται δεν ξεγίνεται.
Όμως, πάντα σκέφτομαι ότι το ζητούμενο σε μια αρχή και μάλιστα δημοτική είναι η φαντασία. Τι ονειρεύονταν άραγε οι δήμαρχοι εκείνης της εποχής-όχι μόνο ο Μουντάκης που την θεμελίωσε, αλλά και οι προγενέστεροι. Ήθελαν ένα έργο από τους Χανιώτες για τους Χανιώτες που θα ήταν κόσμημα ωραιότητας για την πόλη, τελειώνοντας με τους προηγούμενους πολιτισμούς που μας καταδυνάστευσαν; Ήθελαν ένα έργο χρηστικό που θα απέφερε χρήματα στον δημοτικό κορβανά; Και τα δύο; Δυστυχώς δεν γνωρίζωμε τι σκέφτονταν οι τότε άρχοντες-εγώ τουλάχιστον. Όμως σήμερα ζούμε στα αποτελέσματα των ενεργειών τους. Και αναρωτιόμαστε για την φαντασία και τις αποφάσεις των σημερινών αρχόντων, καθώς και τις συνέπειές τους.
Θα τα καταφέρουν να τελειώσουν την ανακατασκευή μέσα στα δύο χρόνια που προβλέπεται; Χωρίς χρονικές παλινωδίες και οικονομικές ανατιμήσεις; Πάντως αφού τα κατάφεραν τότε στις αρχές του 20ου αιώνα να την κατασκευάσουν μέσα στο διάστημα 1911-1913 είναι επόμενο τώρα να είμαστε πιο απαιτητικοί. Δυό χρόνια, ούτε μέρα παραπάνω.
Θα τα καταφέρει να παραμείνει ένα μνημείο κόσμημα; Όχι μόνο εξωτερικά αλλά και εσωτερικά. Να πουλάει προϊόντα που θα αναδεικνύουν τον τόπο και τις χάρες του και όχι καθρεφτάκια και μπιχλιμπίδια για αδαείς τουρίστες; Που θα απευθύνεται τόσο στους ξένους όσο και στους ντόπιους;
Θα τα καταφέρει να είναι συγχρόνως και ένα κομμάτι σπουδαίο της οικονομικής ζωής του τόπου μας, πράγμα που το έχωμε πολύ ανάγκη και που δεν είναι αυτονόητο;
Θα τα καταφέρει τέλος να παραμείνει στο κέντρο της ζωής μας; Να είναι ο τόπος που θα σμίγουμε, θα συνδιαλεγόμαστε θα συμφωνούμε ή θα διαφωνούμε; Ο τόπος που θα αρχίζωμε την ημέρα μας πάνω σε ένα πιάτο σούπα ή που θα τελειώνουμε τα βράδια μας με ένα ποτηράκι και καλή παρέα;
Θα διατηρήσει την ταυτότητά της; Θα εξακολουθήσει να είναι η καρδιά της πόλης;
Γιατί, είναι αλήθεια πως θα μας λείψει τα επόμενα χρόνια. Ήδη την αναζητούμε.
