Σκέψεις… από μιαν εθελόντρια

Σαν είδε και αποείδε ο Κωνσταντίνος Παλαιολόγος ο βασιλιάς και αυτοκράτορας των Ρωμαίων, πως βοήθεια δεν έρχεται από τους Φράγκους βασιλιάδες και παπικούς της Δύσης, πως οι Οθωμανοί έχουνε εγκλωβίσει τ’ αδέλφια του στον Μυστρά κι ούτε αυτά μπορούν να τον συνδράμουν, πως στην Θεοσκέπαστη πόλη έχουνε απομείνει ελάχιστοι για να την υπερασπιστούν, έστειλε λένε πλοία σε όλη την ρωμαίικη επικράτεια να ζητήσει εθελοντές και βοήθεια. Γιατί τα πολυάριθμα στίφη του Τούρκου σουλτάνου είχανε ζώσει την βασιλεύουσα κι αυτός δεν είχε στρατιωτικές δυνάμεις για να καταφέρει να τους απωθήσει. Γυρίζανε τα πλοία σ’ όλην την άσπρη θάλασσα (Αιγαίο πέλαγος) και γυρεύανε βοήθεια.
Ένα έφτασε και στο Λουτρό, το μοναδικό ελεύθερο λιμάνι της Κρήτης ( μην ξεχνάτε, πως τότε ο τόπος μας ήτανε σκλαβωμένος στους Βενετσιάνους). Εκεί ο ογδοντάχρονος Μανούσος Καλλικράτης καραβοκύρης, αρχηγός των Σφακίων και άρχοντας του Σελίνου παίρνει το μήνυμα του αυτοκράτορα και στέλνει μαντατοφόρους σε όλο το νησί. Ζητά να μαζευτούν ανθρώποι και πλεούμενα για να πάνε να βοηθήσουν στον αγώνα της Κωνσταντινούπολης. Ο ίδιος διαθέτει τα τρία δικά του πλοία και μπαίνει μπροστάρης. Έτσι μπαρκάρουν από την Σούδα συνολικά πέντε καράβια και χίλιοι πεντακόσιοι άνδρες. Η παράδοση θέλει να γίνεται επιλογή από το πλήθος των εθελοντών, που όλοι θέλουν να ταξιδέψουν προς την Πόλη και απειλούν να ακολουθήσουν ακόμα και με βάρκες. Ο αρχηγός αποφασίζει να πάρει μαζί του μόνο όσους δεν έχουν μικρά παιδιά. Το ταξίδι είναι δύσκολο και όταν φτάνουν στην θάλασσα του Μαρμαρά συναντιούνται με τον Τουρκικό στόλο. Στην ναυμαχία αυτή, οι Κρήτες χάνουν δύο πλοία, εξακόσιους άνδρες και τον ίδιο τον αρχηγό που θυσιάζεται μαζί με άλλους εφτά για το καλό της αποστολής.
Αρχές του Απρίλη μπαίνουν στην Πόλη τα τρία καράβια με τους διασωθέντες πολεμιστές. Παρουσιάζονται στον αυτοκράτορα και αναλαμβάνουν υπηρεσία. Επανδρώνουν τρεις από τους εκατόν δώδεκα πύργους των τειχών. Τους πύργους του Βασιλείου, του Λέοντος και του Αλεξίου. Σε όλη την διάρκεια της πολιορκίας οι Κρητικοί αγωνίζονται γενναία. Ο βασιλεύς αποσπά ένα τμήμα τους και το εντάσσει στην προσωπική του φρουρά. Σε αναγνώριση των υπηρεσιών που προσφέρουν τους κάνει δώρο μια εικόνα της Παναγίας της Οδηγήτριας που την είχε, λένε, ιστορήσει ο ίδιος ο Ευαγγελιστής Λουκάς.
Την Τρίτη 29 Μαίου του 1453 ο Μωάμεθ ξεκινά άλλη μια επίθεση εναντίον της Κωνσταντίνου πόλης. Οι αμυνόμενοι αγωνίζονται γενναία, αλλά η αριθμητική υπεροχή των αντιπάλων είναι συντριπτική. Μετά το πρώτο ανεπιτυχές γιουρούσι των ατάκτων, εκατό Κρητικοί φεύγουν από τους πύργους που τους έχουν ανατεθεί και σπεύδουν σε ενίσχυση της πύλης του Ρωμανού όπου αγωνίζεται ο ίδιος ο αυτοκράτορας. Στις επόμενες επιδρομές λαβώνεται σοβαρά ο αρχιστράτηγος Ιουστινιάνης και αποχωρεί από την μάχη μαζί με στρατιώτες του. Μένει ο Κωνσταντίνος να αγωνίζεται με ελάχιστους. Τα τείχη έχουν υποστεί τεράστιες ζημιές. Οι επιθέσεις είναι συνεχείς και το πλήθος των επιτιθέμενων αναρίθμητο. Η κερκόπορτα ανακαλύπτεται ανοιχτή και οι πολιορκητές εισβάλλουν. Ο αυτοκράτορας σκοτώνεται μαζί με τους τελευταίους στρατιώτες. Σιγά σιγά οι σημαίες με τον δικέφαλο αετό που ανέμιζαν στους πύργους των τειχών υποστέλλονται για να ανέβουν τα μπαϊράκια του πορθητή. Τα πλήθη των Οθωμανών ορμούν στην πόλη. Τα πληρώματα των Τούρκικων πλοίων, φοβούμενα ότι δεν θα καταφέρουν να συμμετάσχουν στο διαγούμισμα, εγκαταλείπουν τον στόλο. Ο σουλτάνος έχει τάξει τριήμερο πλιάτσικου, σφαγής και λεηλασίας στους στρατιώτες του κι αυτοί έχουν ξεχυθεί στους δρόμους και τα σοκάκια για να προλάβουν.
Όμως κάπου η μάχη δεν έχει τελειώσει. Κάποιοι πολεμούν ακόμα. Με έκπληξη οι Τούρκοι διαπιστώνουν ότι τρεις πύργοι αντιστέκονται . Ναι, είναι οι πύργοι που επανδρώνουν οι Κρητικοί. Έχουν σκοτωθεί οι περισσότεροι, μα όσοι έχουν μείνει ούτε που το διανοούνται να σταματήσουν τον αγώνα. Ο σουλτάνος στέλνει μαντατοφόρους και τους καλεί να παραδοθούν. Θα τους χαρίσει λέει την ζωή, αν καταθέσουν τις σημαίες και τα όπλα τους. Μα αυτοί αρνούνται.
-Από εδώ μόνο μαζί με τα όπλα μας θα φύγουμε, διαμηνύουν.
Και ο πορθητής που θαύμασε την γενναιότητα και την ανδρεία τους, δέχτηκε.
Έτσι οι τελευταίοι υπερασπιστές του Βυζαντίου, εκατόν εβδομήντα είχαν μείνει όλοι κι όλοι, αποχωρούν συντεταγμένοι με την εικόνα της Παναγιάς μπροστά με τα όπλα και τα λάβαρά τους. Μπήκαν σε ένα από τα πλοία τους και ξεκίνησαν για το ταξίδι της επιστροφής. Στον γυρισμό ο καπετάνιος Πέτρος Κάρχας ο λεγόμενος Γραμματικός γιατί ήταν από τους λίγους που ήξεραν γράμματα, που ήταν βαριά τραυματισμένος, ζητά από τους συντρόφους του να τον αφήσουν στο Άγιο Όρος όπου υπάρχει γιατρός. Πράγματι το πλοίο παραμέρισε από την ρότα του, άφησε τον καπετάν Γραμματικό στον Άθω και μετά επήρε τον δρόμο για την Κρήτη. Ο Γραμματικός γίνηκε καλά, αλλά έμεινε στο μοναστήρι και υπαγόρευσε όλα όσα είχε ζήσει στην Πόλη σε ένα συντοπίτη του καλόγερο. Το χειρόγραφο με την διήγηση του βρέθηκε στο 1919 στην Μονή Βατοπεδίου κι έτσι έγινε γνωστή αυτή η ιστορία.
Μια ιστορία όπου η αλήθεια μπλέκει με τον θρύλο. Ότι πήγαν κάποιοι Κρητικοί στην Κωνσταντινούπολη για να την υπερασπιστούν είναι γεγονός. Το δέχονται ιστορικοί και λόγιοι που το έχουν καταγράψει σε μελέτες και βιβλία. O αυτόπτης μάρτυρας και χρονικογράφος της Άλωσης Γεώργιος Φραντζής, ο σπουδαίος Βυζαντινολόγος Στήβεν Ράνσιμαν. Το διασώζει όμως και η λαϊκή παράδοση. Άλλοτε είναι τρεις αδελφοί από την Κρήτη κι άλλοτε πάλι πολεμιστές πολλοί, που ο πορθητής αναγνωρίζοντας την λεβεντιά τους τούς αφήνει να γυρίσουν στον τόπο τους με τιμή , ένοπλοι και με τα σύμβολά τους.
Η ιστορία λέει, πως το καράβι αυτό των τελευταίων υπερασπιστών του Βυζαντίου, διέδωσε πρώτο σε όλο το Αιγαίο και την Κρήτη το μήνυμα της Άλωσης. Και πως γι αυτό από τότε οι Κρητικοί έβαψαν τα κεφαλομάντηλά τους μαύρα και τους προσθέσανε κρόσσια. Για να συμβολίζουν τα δάκρια και το πένθος τους για την ξακουστή Πόλη.
Επίσης λένε πως αυτή η εικόνα της Παναγιάς που τους χάρισε ο αυτοκράτορας και Την φέρανε από την βασιλεύουσα στο νησί μας, είναι σήμερα στον Φρέ στον Αποκάρωνα. Μια άλλη πάλι παράδοση, όχι πολύ γνωστή. λέει πως οι Κρητικοί όταν γυρίσανε στο νησί φέρανε μαζί τους και το ακέφαλο σώμα του αυτοκράτορα που το θάψανε στην Μονή Αγκαράθου, στο Ηράκλειο.
Ένας άλλος θρύλος μαρτυρά πως το πλοίο ποτέ δεν γύρισε στην Κρήτη. Αρμενίζει ακόμα στο Αιγαίο και περιμένει την ώρα που θα επιστρέψει στην ένδοξη πόλη για να συνεχίσει την μάχη μαζί με τον μσρμαρωμένο βασιλιά που θα αναστηθεί κι αυτός και θα πάρει την θέση του στην πύλη του Ρωμανού.
Ιστορίες που αναθρέψανε γενιές μέχρι τα σήμερα. Στις μέρες μας όμως της «πολιτικής ορθότητας» δεν τις θέλουν τέτοιες μνήμες. Κάποιοι προσπαθούν να μας πείσουν πως πρέπει να τις ξεχάσωμε. Φταίμε κι εμείς γιατί δεν μαθαίνουμε την ιστορία και τις παραδόσεις μας. Βεβαίως, ζούμε σε ένα άλλο κόσμο, νέο, διαφορετικό. Μα πως θα μπορέσουμε να βρούμε το βήμα και το αποτύπωμά μας σ αυτόν αν δεν έχωμε αυτογνωσία και αίσθηση του παρελθόντος;. Όχι για να κομπάσωμε και να καμαρώσωμε μα για να καταλάβουμε και να συνειδητοποιήσωμε ποιοι είμαστε..
Η 29η Μαίου πέρασε. Όλος ο Μάης πέρασε. Ένας μήνας που είναι φορτωμένος με πολλές μνήμες, με πολύ ιστορία. Η μάχη της Κρήτης. Η άλωση της Πόλης. Μήνας σημαδιακός. Είμαστε πια στον Ιούνιο. Και μια που για τα άλλα περιστατικά του μήνα έχω αναφερθεί σε παλιότερα κείμενά μου είπα τώρα να σας διηγηθώ τούτη την ιστορία με τους τελευταίους υπερασπιστές του Βυζαντίου.
Για να θυμούνται οι παλιοί και να μαθαίνουν οι νεώτεροι.