Σκέψεις… από μιαν εθελόντρια

Εκεί κάπου στην δεκαετία του 1980, ήταν τα χρόνια που εγώ τα ονομάζω «εποχή της αθωότητας». Καθώς η χώρα αποκτούσε μια οικονομική ευμάρεια, καθώς πράγματα και καταστάσεις άλλαζαν με τρομακτική ταχύτητα, όλοι ζούσαμε πάνω σε ένα σύννεφο αισιοδοξίας και αισθανόμαστε ότι όλα μάς ήταν δυνατά και επιτρεπτά. Ότι είχαμε το δικαίωμα και την ελευθερία να πράττωμε ό,τι θέλαμε. Κι αν αυτό ήταν να αφήνωμε την βρύση να τρέχει συνέχεια και με μεγάλη πίεση ή να αφήνωμε όλα τα φώτα του σπιτιού και της αυλής αναμμένα, δεν πείραζε. Δεν μας πτοούσε ούτε ο φουσκωμένος λογαριασμός των δημοσίων και δημοτικών τελών. Όλα ήταν δικά μας. Όλα μας ανήκαν χωρίς καμιά προϋπόθεση ή περιορισμό. Η γη με τα προϊόντα της, τα δάση, η θάλασσα κι ο ουρανός, το περιβάλλον γενικά, ήταν εκεί για να μας υπηρετούν και να μας εξυπηρετούν. Καμιά σκέψη για το μέλλον και για την επόμενη μέρα. Ή για τον αν οι επόμενες γενιές θα είχαν τις ίδιες με μας δυνατότητες χρήσης της φύσης. Νομίζαμε ότι ήταν ανεξάντλητη. Ότι είχαμε το δικαίωμα να χρησιμοποιούμε τους πόρους της άκριτα, χωρίς καμιά σκέψη και προβληματισμό.
Ξαφνικά όμως, αρχίσανε να κυκλοφορούν παγκοσμίως, κάποιες ανησυχητικές ειδήσεις. Αρχίσανε να λένε πως κάτι δεν πήγαινε καλά. Πως η ατμόσφαιρα είχε μια τρύπα που κατέστρεφε το όζον (άγνωστη λέξη για μας τότε. Ούτε που ξέραμε τι ήταν αυτό και τι δουλειά έκανε). Πως η θερμοκρασία αυξαινόταν, πως οι πάγοι έλιωναν. Πως ο αέρας που αναπνέαμε δεν ήταν πια καθαρός αλλά γεμάτος από αέρια που έβγαιναν ανεξέλεγκτα από τις βιομηχανίες, τα αυτοκίνητα και τα σπίτια μας. Πως οι θάλασσες και τα βουνά μας είχαν καταντήσει ένας απέραντος σκουπιδότοπος. Πως τα απάτητα δάση και οι μυθικές ζούγκλες του πλανήτη διαρκώς μίκραιναν για να γίνουν καλλιεργήσιμες εκτάσεις. Πως ιδιαίτερα οικοσυστήματα σε όλες τις ηπείρους, μετά από χρόνια υποβάθμισης και κακοποίησης, καταστρέφονταν και χάνονταν.
Στην αρχή δεν δώσαμε και μεγάλη σημασία. Η κινδυνολογία είναι πάντα το αγαπημένο θέμα των παντός είδους μέσων επικοινωνίας. Μα σιγά σιγά αντιληφθήκαμε πως τα πράγματα δεν ήταν τόσο απλά. Μάθαμε πως αν το όζον μειωθεί δεν θα μπορέσει να μας προστατέψει από την ηλιακή ακτινοβολία και τις καταστροφικές για μας υπεριώδεις ακτίνες της. Πως το φαινόμενο του θερμοκηπίου θα προκαλέσει τεράστιες αλλαγές στον κόσμο μας, όπως τον ξέρωμε μέχρι σήμερα. Θα ανυψωθεί η στάθμη της θάλασσας, ακτές θα πλημμυρίσουν, πόλεις θα χαθούν, εύφορη γη θα γίνει έρημος. Πως το κλίμα θα αλλάξει με άγνωστες συνέπειες τόσο για τον άνθρωπο όσο και για το σύνολο του φυτικού και ζωϊκού βασιλείου. Πως η ατμοσφαιρική ρύπανση έχει ολέθρια αποτελέσματα πρώτα πρώτα για την υγεία μας. Πως μαζί με κάθε μέτρο δάσους που χάνεται, μειώνεται αντίστοιχα η παραγωγή οξυγόνου στον πλανήτη. Πως μαζί με κάθε οικοσύστημα που καταστρέφεται, εξαφανίζονται ή μεταλλάσσονται κάποιες εκατοντάδες ζώων, εντόμων, ψαριών και φυτών.
Η επόμενη κουβέντα που πέρασε σε πολύ κόσμο, ήταν πως το θέμα αυτό δεν μας αφορά. Πως η όποια σωτήρια επέμβαση θα έπρεπε να ξεκινήσει από τα κράτη και τις μεγάλες βιομηχανίες. Εμείς, ο κάθε ένας χωριστά τι δύναμη να έχουμε για να μπορέσωμε να αλλάξωμε τα πράγματα; Στο κατω κάτω τι μας ένοιαζε αν έλιωναν οι πάγοι; Οι πόλοι παραήταν μακριά για μας.
Τότε αρχίσανε να κυκλοφορούν και οι πρώτες φωτογραφίες. Θαλάσσια πλάσματα πνιγμένα από πλαστικές σακούλες. Πουλιά να ξεψυχούν βουτηγμένα σε πετρέλαιο. Νησιά καμωμένα από τα παντός είδους απορρίματα που βολοδέρνουν πεταμένα στους ωκεανούς.
Ολοένα και πλήθαιναν οι φωνές πως η χρήση των πλουτοπαραγωγικών πόρων της γης δεν είναι ανεξάντλητη. Πως έπρεπε να προσέχουμε για να έχουμε. Άρχισε να γίνεται αντιληπτό ότι οι ενέργειές μας έχουν κόστος και ότι έπρεπε να μεριμνήσουμε ώστε και ο πλανήτης να διατηρηθεί καθαρός και βιώσιμος. Αντιληφθήκαμε επιτέλους, πως κάθε διαφοροποίηση στο περιβάλλον έχει αντίκτυπο και στην δική μας ζωή. Πως την φύση την χρειαζόμαστε. Είναι αξεδιάλυτα δεμένη με τον άνθρωπο και η ευημερία της είναι και δική μας.
Συνειδητοποιήσαμε επίσης, ότι δεν είμαστε μόνοι μας. Ότι δεν είμαστε οι μοναδικοί που χρησιμοποιούμε αυτή την γη. Ότι στην ουσία την μοιραζόμαστε με τα άλλα έμβια όντα του πλανήτη αλλά και- ω της έκπληξης-με άλλους ανθρώπους. Τις μελλοντικές γενιές. Έχωμε ευθύνη για το τι κόσμο θα τους παραδώσωμε. Έχωμε ευθύνη να διατηρήσωμε την φύση ακμαία και ζωντανή, ικανή να στεγάσει μαζί με μας και όλα τα άλλα δημιουργήματά της.
Αλλά πιο πολύ μάθαμε ότι αυτό δεν ήταν έργο κάποιου άλλου. Ή κάποιου τρίτου. Αρχίσαμε να καταλαβαίνουμε ότι έχωμε κι εμείς, ο κάθε ένας χωριστά και όλοι μαζί, την ευθύνη γι αυτό το ευρύτερο σπίτι μας. Όλοι μας πρέπει να προσπαθήσουμε. Καλά θα πει κάποιος. Έχει σημασία αν εγώ ανακυκλώνω, αν εγώ προσέχω να μην σπαταλήσω πόρους της γης, την στιγμή που υπάρχουν χώρες που τα εργοστάσιά τους εκπέμπουν ρύπους ανεξέλεγκτα; Που οι βιομηχανικές τους μονάδες μολύνουν και καταστρέφουν χωρίς οποιαδήποτε μέριμνα; Που σε όλη την υφήλιο ξεχερσώνουν και καταστρέφουν δάση για να τα κάνουν καλλιεργήσιμη γη; Τι σημασία έχουν οι ενέργειες του κάθε ενός μας, όταν χώρες σαν τις παραπάνω που ενεργούν με μόνο κριτήριο το κέρδος, αγνοούν την φύση και τις συνέπειες των πράξεών τους πάνω της; Έχει σημασία η δική μου συνετή πράξη μπροστά στις αλόγιστες άλλων πιο μεγάλων, πιο δυνατών και πιο πολλών από εμένα;
Αποδεικνύεται όμως, ότι όλα έχουν την σημασία τους. Και ναι η ευθύνη είναι όλων μας. Να πράξουμε οι ίδιοι αλλά και να πιέσωμε τόσο την κοινωνία όσο και τα κράτη που ζούμε, ώστε να προστατέψουμε αυτήν την πατρίδα που μοιραζόμαστε. Καμιά ενέργεια όσο μικρή ή ασήμαντη κι αν φαίνεται, δεν είναι αμελητέα. Και βέβαια δεν μπορεί να είναι το οικονομικό κέρδος το μόνο κριτήριο επενδύσεων και ανάπτυξης.
Αυτή η διαδρομή πέρασε από το μυαλό μου όταν διάβασα ότι η 5η Ιουνίου ήταν η παγκόσμια ημέρα περιβάλλοντος. Από τα χρόνια της αθωότητας και της άγνοιας, στα τωρινά της γνώσης. Σήμερα δεν υπάρχουν δικαιολογίες. Δεν μπορούμε πλέον να παριστάνουμε τους ανήξερους. Τώρα γνωρίζωμε ότι οι πράξεις μας αφήνουν αποτύπωμα στο περιβάλλον. Όσο για την κουβέντα ότι «εγώ είμαι μικρός και λίγος. Περιμένω τους άλλους να ξεκινήσουν» μόνο δικαιολογία για βόλεμα και απραξία είναι, αφού όλοι το αντιλαμβανόμαστε πια. Πως για να οικοδομήσωμε το κοινό μας σπίτι κάθε λιθαράκι είναι απαραίτητο και πολύτιμο.