Σκέψεις… από μιαν εθελόντρια

«Μόνο τα κόκαλα γερά, Δάσκαλε» έλεγε ο Σαϊτονικολής όταν πήγαινε το νεαρό του γιό για πρώτη φορά στο σχολείο, στο έργο του Ιωάννου Κονδυλάκη ο «Πατούχας». Εννοούσε ότι ο δάσκαλος είχε την απόλυτη εξουσία να μάθει με οποιονδήποτε τρόπο ήθελε, τον μαθητή του γράμματα. Το ξύλο, ήταν η ενδεδειγμένη για εκείνη την εποχή μέθοδος και γι’ αυτό ο πατέρας έλεγε αυτήν την κουβέντα. Ο δάσκαλος είχε τη δικαιοδοσία να χτυπήσει το παιδί τόσο όσο να μην του επιφέρει μόνιμες βλάβες. Το να διαμαρτυρηθεί ο κάθε νέος στον γονιό του γι αυτήν την συμπεριφορά, δεν έπαιζε σαν επιλογή, γιατί ήξερε, ότι η απάντηση θα ήταν ένα «καλά σού έκανε» και πιθανόν ένα δεύτερο μπερντάχι ξύλο.
Αυτά συνέβαιναν, εκεί κάπου προς το τέλος του 19ου και τις αρχές του 20ου αιώνα. Τότε που οι δάσκαλοι θεωρούνταν αυθεντία και ήταν από τα πιο ευυπόληπτα μέλη της κοινωνίας.
Στη δική μου την εποχή, όταν εγώ πήγαινα στο δημοτικό, τη δεκαετία του 1960, τα πράγματα είχαν σαφώς καλυτερέψει.
Οι άταχτοι μαθητές έτρωγαν με τον χάρακα καμιά ψιλή στο χέρι, μόνο όταν έφερναν τον «κύριο» στα όριά του. Οι τάξεις είχαν καμιά εβδομηνταριά μαθητές και το να γίνονται πειράματα στην φυσική και την χημεία ήταν τεράστια πρωτοπορία. Οι δάσκαλοι εξακολουθούσαν ακόμα να χαίρουν μεγάλου σεβασμού από την κοινωνία.
Από τότε πολύ νερό έχει κυλήσει, πολλά πράγματα έχουν αλλάξει. Οι τάξεις των εβδομήντα μαθητών, μόνο ως φαντασία κυκλοφορούν. Οι δάσκαλοι έχουν απομυθοποιηθεί πια και η αυθεντία τους έχει πάει περίπατο. Μάλιστα στις διενέξεις μεταξύ αυτών και των παιδιών συνήθως το άδικο το έχουν εκείνοι-όπως υποστηρίζουν με μεγάλη ζέση οι γονείς, που θεωρούν πως το καμάρι τους είναι ο καλύτερος, ο σωστότερος και ο πιο αλάθητος μαθητής. Το ξύλο έχει εξοβελιστεί, δικαίως, ως αντιπαιδαγωγικό μέσο.
Παρ όλο που η παιδεία είναι ένα πολύ σοβαρό θέμα που θα έπρεπε να το αντιμετωπίζουμε με σεβασμό και περίσκεψη όλοι μας, κάθε κυβέρνηση θεωρεί ως υποχρέωσή της να αλλάζει το εκπαιδευτικό σύστημα, διορθώνοντας κατά την άποψή της τα κακώς κείμενα των προηγούμενων.
Και οι οικογένειες, γονείς και παιδιά βρίσκονται μόνιμα σε ένα κυκεώνα που μόνο το ζητούμενο δεν προάγει. Ποιο είναι το ζητούμενο; Να βγαίνουν στην κοινωνία άνθρωποι, προσωπικότητες, με γνώση σφαιρική. Όχι μόνο με στείρα εγκυκλοπαιδική μόρφωση, αλλά με ήθος και αγωγή. Αυτό θα έπρεπε να είναι η επιδίωξη κάθε ευνομούμενης κοινωνίας.
Ομως στις μέρες μας ο στόχος του κάθε γονιού και του κάθε μαθητή κατάντησε να είναι μόνο το πτυχίο. Και όσα περισσότερα τόσο το καλύτερο. Τώρα αν αυτοί που τα κατέχουν δεν μπορούν να μοιράσουν δυό γαϊδάρων άχυρα, είναι αδιάφορο. Αν αυτοί που τα κατέχουν είναι ακοινώνητοι, εαυτούληδες και υπερφίαλοι κι αυτό αδιάφορο.
Τα σκεφτόμουνα όλα τούτα, αυτές τις μέρες που για άλλη μια φορά η εκπαίδευση και τα θέματά της απασχόλησαν την κοινωνία, μετά την δημοσίευση του καινούργιου νομοσχεδίου της Υπουργού παιδείας. Που θα αλλάξει ανάμεσα στα άλλα, για μια ακόμα φορά τον αριθμό των μαθητών στην τάξη. Που θα καταργήσει ώρες εικαστικών και καλλιτεχνικών μαθημάτων στην δευτεροβάθμια εκπαίδευση.
Διαβάζω για τις αντιδράσεις των εκπαιδευτικών από τις δημοσιεύσεις στα μέσα ενημέρωσης και κοινωνικής δικτύωσης και αναλογίζομαι.
Δεν θά ’πρεπε στα πολύ σοβαρά θέματα
-και η παιδεία είναι ένα από αυτά- να υπάρχει συναίνεση και υπερκομματικός σχεδιασμός;
Δεν θά ’πρεπε να σεβόμαστε περισσότερο τα παιδιά μας και να τους προσφέρωμε τα καλύτερα; Τη δυνατότητα δηλ. να μορφωθούν σφαιρικά, να αποκτήσουν γνώσεις, δεξιότητες αλλά και ήθος και αγωγή; Να μην αισθάνονται το σχολείο ως καταναγκασμό και να μην τους δημιουργεί ψυχικά τραύματα;
Διαβάζω για τη Φινλανδία η οποία έχει, όπως μαρτυρείται, το καλύτερο εκπαιδευτικό σύστημα στον κόσμο.
– Το ανώτερο όριο σε μια τάξη δημοτικού είναι 14 μαθητές.
– Οι δάσκαλοι έχουν υψηλού επιπέδου μόρφωση, απολαμβάνουν δε, υψηλών μισθών αλλά και μεγάλου σεβασμού από την κοινωνία. Διδάσκουν 4 ώρες ημερησίως και τις υπόλοιπες ώρες της εργασίας τους τις διαθέτουν για την δική τους επιμόρφωση.
– Τα σχολικά εγχειρίδια εκδίδονται από τους εκδοτικούς οίκους σε συνεργασία με ειδικούς και το κράτος καθορίζει μόνο το περιεχόμενο των μαθημάτων. Το πιο βιβλίο θα επιλεγεί για διδασκαλία θα το αποφασίσουν τα ίδια τα σχολεία από κοινού, με το αρμόδιο τμήμα του δήμου.
– Η παιδεία είναι εντελώς δωρεάν -δεν υπάρχουν εκεί φροντιστήρια- και αυτό περιλαμβάνει το μεσημεριανό, τα σχολικά είδη, τις εκδρομές και τις παντός είδους μετακινήσεις από και προς το σχολείο.
– Περισσότερο από το 12,2% του συνολικού προϋπολογισμού της χώρας προορίζεται για την εκπαίδευση.
Οι συγκρίσεις είναι απογοητευτικές. Δεν χρειάζεται να σχολιάσω το τι συμβαίνει σε μας. Όλοι έχουμε άποψη γι αυτό, ακόμα κι όσοι δεν έχουμε παιδιά που μαθητεύουν.
Το μόνο στοιχείο που θα παραθέσω είναι αυτό του ποσοστού του ΑΕΠ (Ακαθάριστου Εγχώριου Προϊόντος) που προορίζεται για τις δαπάνες παιδείας. Που είναι γύρω στο 4% και μας κατατάσσει στην τελευταία θέση στον τομέα αυτό, σε όλη την Ευρώπη.
Γιατί τέτοια απαξίωση της παιδείας από την πολιτεία; Γιατί τέτοιο πετσόκομμα στις δυνατότητες της νέας γενιάς;
Γιατί αντί να δώσωμε στους νέους μας (την ελπίδα για ένα καλύτερο μέλλον) φτερά με την διάπλαση πνευματικά και ψυχικά ενός ελεύθερου πνεύματος και ανθρώπου, τους τα κόβωμε; Μήπως αυτό έχει να κάνει -λέω εγώ η καχύποπτη- με την διάθεση των εκάστοτε κυβερνώντων να έχουν εύκολα διαχειρίσιμους πολίτες; Γιατί οι απαίδευτοι άνθρωποι άγονται και φέρονται ευκολότερα. Γίνονται ευκολότερα παιχνίδι στα χέρια των ισχυρών. Επίσης γίνονται οι καλύτεροι βοηθοί τους στην συντήρηση και την εξυπηρέτηση κάθε εγκατεστημένου συστήματος και οι μεγαλύτεροι εχθροί κάθε βελτίωσης και νεωτερικότητας.