– Το ξέρετε βέβαια. Το θέατρο εδώ δεν χτίστηκε για να βλέπουν οι κάτοικοι της περιοχής, παραστάσεις. Εδώ, ήταν Ασκληπιείο και το θέατρο δημιουργήθηκε για λόγους που είχαν να κάνουν με την θεραπεία των ασθενών.
Ο ξεναγός εξαπέλυσε την βόμβα του, μιας κι οι περισσότεροι από το γκρουπ -κι εμένας συμπεριλαμβανομένης-είχαν μέχρι εκείνη την στιγμή την πεποίθηση ότι το θεατρικό οικοδόμημα της Επιδαύρου. που κείτονταν μπροστά μας και που όλοι είχαμε θαυμάσει για την ομορφιά και την ακουστική του, είχε δημιουργηθεί πολλούς αιώνες πριν, για την ψυχαγωγία των περιοίκων. Λίγο μετά στο μικρό μουσείο του χώρου είδαμε κάποια από τα ιατρικά εργαλεία που χρησιμοποιούσαν τότε, καθώς και πολλά αγάλματα. Κατά κύριον λόγο της Υγείας και του Θεού Ασκληπιού. Ο Θεός πάντα ακουμπισμένος σε ένα ραβδί με το ιερό του φίδι τυλιγμένο γύρω από αυτό. Το ίδιο ιερό φίδι που είναι σήμερα το σήμα κατατεθέν των γιατρών απανταχού της γης.
Μετά το τέλος της εκδρομής μου, επιστρέφοντας στο σπίτι έψαξα και διάβασα για το θαυμαστό αυτό οικοδόμημα των προγόνων μας. Πράγματι στο μέρος εκείνο, στους αρχαίους χρόνους ήταν ένα Ασκληπιείο. Δηλ. θα λέγαμε με όρους σημερινούς ένα θεραπευτήριο, ένα νοσοκομείο και μάλιστα ένα από τα πιο ξακουστά της εποχής εκείνης.
Κατά πως μαρτυρείται στην περιοχή υπήρχε θεραπευτικό κέντρο από πολύ παλιά. Όμως περίπου στο τέλος του 7ου π.Χ. αιώνα μεταφέρθηκε το ιερό του θεραπευτή Θεού, από την κορυφή του Κυνόρτιου όρους, στο πεδινό κομμάτι μπροστά του. Εκεί σ αυτό το ειδυλλιακό μέρος γεμάτο με τρεχούμενα νερά και δέντρα, εδραιώθηκε η λατρεία του Ασκληπιού. Λατρεία που έφτασε τους επόμενους αιώνες σε μεγάλη ακμή. Το Ασκληπιείο ήταν ένα μέρος τέλεια οργανωμένο με ξενώνες διαμονής των ασθενών και των συνοδών τους, με εστιατόρια, χώρους όπου γίνονταν οι θεραπείες, ναούς, γυμναστήριο, στάδιο, βιβλιοθήκη και βέβαια το θέατρο.
Το θέατρο κτίστηκε σε μια χαράδρα του βουνού, από τον Αργείο αρχιτέκτονα Πολύκλειτο τον νεώτερο, γύρω στο 340 π.Χ. Ήδη από τα χρόνια εκείνα γίνεται ξακουστό για την συμμετρία, την ομορφιά και την απαράμιλλη ακουστική του. Η αρμονία αυτού του θεάτρου οφείλεται στον μοναδικό του σχεδιασμό βασισμένο σ’ ένα κανονικό πεντάγωνο, καθώς και στη χρήση τριών κέντρων για την χάραξη των καμπύλων σειρών του κοίλου (των κερκίδων δηλ.). Με χωρητικότητα μέχρι 14,000 ανθρώπους φιλοξενούσε τους μουσικούς, ωδικούς και δραματικούς αγώνες που συμπεριλαμβάνονταν στην λατρεία του Ασκληπιού. Καθώς και παραστάσεις, αφού υπήρχε από τότε η πεποίθηση πως η παρακολούθηση θεατρικών έργων είχε ευεργετικά αποτελέσματα τόσο για την σωματική όσο και για την ψυχική υγεία των ασθενών. Σημαντικό πράγμα να δει και να καταλάβει ο κάθε ένας και ειδικά ο ασθενής, το γεγονός ότι και οι βασιλιάδες και οι ήρωες είχαν προβλήματα, ακριβώς όπως και κάθε απλός άνθρωπος. Αυτό βοηθούσε στην αποδοχή από τον πάσχοντα των δικών του παντός είδους θεμάτων. Με αυτόν τον τρόπο επιτυγχανόταν η ισορροπία μεταξύ ψυχής και σώματος, με επακόλουθο την θεραπεία του ασθενούς.
Το Ασκληπιείο της Επιδαύρου είναι σήμερα ένα από τα σημαντικότερα μνημειακά σύνολα της χώρας μας, που συγκεντρώνει κάθε χρόνο μεγάλο πλήθος επισκεπτών. Αλλά και στην αρχαιότητα το ιερό του Ασκληπιού αποτελούσε ένα οργανωμένο ιατρικό – θεραπευτικό κέντρο, που σηματοδότησε το πέρασμα από την ιατρική της μαγείας στην πραγματική ιατρική, δηλαδή στη θεραπεία κάθε νόσου με βάση τη διάγνωση και την εφαρμογή της κατάλληλης εξατομικευμένης αγωγής, η οποία αναγόταν στην καθοδήγηση του Θεού και έφτανε στο να γίνονται μέχρι και χειρουργικές επεμβάσεις. Με κέντρο το θεραπευτήριο της Επιδαύρου όλος ο μεσογειακός κόσμος γνωρίζει την λατρεία του Ασκληπιού και, ταυτόχρονα, την ιατρική επιστήμη. με τη δημιουργία περισσότερων των 100 Ασκληπιείων, δηλαδή νέων θυγατρικών ιερών – νοσηλευτικών κέντρων. Η θεραπευτική λατρεία διαδόθηκε έτσι σε όλη την Μεσόγειο από την Μ. Ασία και την Κιλικία ως την Κυρήνη και την Αφρική και από την Δυτ. Ελλάδα ως τα νησιά του Αιγαίου και την Κρήτη (στο νησί μας είχαμε δύο Ασκληπιεία. Στον Λέντα στα νότια του Ηρακλείου και στην αρχαία Λισσό, κοντά στην Σούγια).
Η επίσημη απαγόρευση της αρχαίας λατρείας από τον αυτοκράτορα του Βυζαντίου Θεοδόσιο τον Β΄ το 426 μ. Χ. φέρνει το τέλος του Ασκληπιείου, του θεάτρου και της ιατρικής γνώσης που αυτά έφεραν.
Στη σύγχρονη εποχή ο αρχαιολόγος Παναγής Καββαδίας, διαβάζει την περιγραφή της Επιδαύρου και των μνημείων της από τον Παυσανία και αποφασίζει, εν έτει 1881, να εντοπίσει τον χώρο τους. Σύντομα βρίσκει τον τόπο του θεάτρου που τον προδίδει το σχήμα του κοίλου. Μόνο που όλο το μέρος είχε μεταβληθεί σε ένα τόσο πυκνό δάσος που είναι αδύνατον ακόμα και να το διασχίσει κάποιος. Για να ανέβει δε στα ψηλότερα σημεία, ούτε λόγος. Οπότε η πρώτη εργασία είναι η κοπή των δέντρων. Αλλά και πάλι το θέατρο παραμένει κρυμμένο αφού οι αιώνες, ένας σεισμός και η συνεχής χρήση του χώρου για κατοικία και εργασία-μέχρι και ένα καμίνι είχε κατασκευαστεί πάνω του- έχουν αλλοιώσει το μέρος και το έχουν σκεπάσει με χώματα πάχους 1,5 μέτρου. Οι ανασκαφές συνεχίζονται ώσπου το οικοδόμημα αποκαλύπτεται. Τα πεσμένα καθίσματα τοποθετούνται ξανά στην θέση τους, οι γκρεμισμένοι τοίχοι αναστηλώνονται, οι είσοδοι του θεάτρου αποκαθίστανται, ούτως ώστε σήμερα το θέατρο να έχει ανακτήσει, κατά το δυνατόν, την αρχική του μορφή.
Η πρώτη σύγχρονη παράσταση δίδεται το 1938 με την τραγωδία του Σοφοκλή «Ηλέκτρα» σε σκηνοθεσία Δημήτρη Ροντήρη, που όμως μένει χωρίς συνέχεια λόγω του πολέμου. Επόμενο ανέβασμα από τον ίδιο σκηνοθέτη στις 11 Ιουλίου του 1954 με τον «Ιππόλυτο» του Ευριπίδη. Ο, εκ των πρωταγωνιστών, νεαρός Αλέκος Αλεξανδράκης, έχει τόσο άγχος, βλέποντας τόν κόσμο που έχει συρρεύσει από όλη την Ελλάδα, που παρακαλεί να γίνει ένας πόλεμος για να αναβληθεί η παρουσίαση. Το μεγαλύτερο πρόβλημα φαίνεται όμως ότι είναι η ύπαρξη 10,000 γαϊδουριών στην περιοχή. Οι υπεύθυνοι φοβούνται πως θα αρχίσουν να γκαρίζουν την ώρα της παράστασης. Σε ένα τόπο που δεν έχει ηλεκτρικό ρεύμα, τρεχούμενο νερό και η πρόσβαση γίνεται μόνο από το κακοτράχαλο οδικό δίκτυο οι συντελεστές ανησυχούν για το αποτέλεσμα.
Παρ ’ όλα αυτά, η πρεμιέρα που γίνεται στο φως της μέρας έχει τόση μεγάλη επιτυχία που το έργο επαναλαμβάνεται τον Αύγουστο, για 100 περίπου μέλη βασιλικών οικογενειών, που προσκαλούνται να νοιώσουν την εμπειρία του ζωντανέματος του αρχαίου θεάτρου στον φυσικό του χώρο. Από τότε καθιερώνεται σαν θεσμός το φεστιβάλ Επιδαύρου που συνεχίζεται μέχρι τις μέρες μας. Ακόμα και φέτος, εν μέσω κορωνοϊού, θα γίνουν εκεί κάποιες –λίγες είναι η αλήθεια- παραστάσεις. Όμως το νήμα δεν διακόπτεται. Η παράδοσις συνεχίζεται .
Το ρεύμα το πήγε ο Κωνσταντίνος Καραμανλής μέσα σε μια βδομάδα το 1960, όταν θα τραγουδούσε εκεί η Μαρία Κάλλας. Λέγεται πως η μεγάλη καλλιτέχνης ζήτησε να ψεκάσουν τα δέντρα γύρω από το θέατρο για να ψοφήσουν τα τζιτζίκια, φοβούμενη μήπως και το τραγούδι τους σκεπάσει την φωνή της.
Το θέατρο έχει ζήσει στιγμές πολλές, τόσο στην αρχαία όσο και στην σύγχρονη εποχή. Σίγουρα στα πρώτα χρόνια της λειτουργίας του θα είδε πολύ πόνο, πολλών ανθρώπων. Σήμερα μόνο το δημιουργικό άγχος των ηθοποιών και των συντελεστών της κάθε παράστασης αφήνει αποτύπωμα στον χώρο. Μαζί με τα αισθήματα δέους και θαυμασμού των χιλιάδων θεατών που συρρέουν από όλον τον κόσμο για να ζήσουν μια μοναδική εμπειρία, σε ένα μοναδικό τόπο, σε ένα μοναδικό θέατρο. Σκέπτομαι, άραγε τι σόϊ άνθρωποι να ήταν αυτοί, οι αρχαίοι μας;
Που έβλεπαν την πλαγιά ενός βουνού και ονειρεύονταν ένα θέατρο. Και κατασκεύαζαν ένα τέτοιο θέατρο. Το ομορφότερο και το πιο συμμετρικό.
Τι άνθρωποι ήταν αυτοί που ήδη αιώνες πριν τον Χριστό είχαν καταλάβει πως το θέατρο μπορεί να βοηθήσει τους πάσχοντες ασθενείς. Ότι για να θεραπεύσεις το σώμα πρέπει να γιατρέψεις πρώτα την ψυχή. Στα Ασκληπιεία αυτό το είχαν καταφέρει μέσα από την αγωγή της ψυχής-της ψυχαγωγίας δηλ. Εμείς οι σύγχρονοι ανακαλύψαμε, εκ νέου, την δραματοθεραπεία ως μέσο ίασης εκεί κατά την δεκαετία του 1960.
Μοιραία κάνω τις συγκρίσεις. Εκείνοι, οι αρχαίοι μας ήταν αυτοί που ήταν. Δημιουργοί ιδεών, θεωριών όπως το θέατρο και η δημοκρατία. Μα και πράξεων όπως ενός θαυμαστού θεατρικού οικοδομήματος για να παιχθούν τα δραματικά έργα και ενός στρατού αξιόμαχου, έτοιμου ανά πάσαν στιγμή να υπερασπιστεί τον τρόπο ζωής και τα ιδανικά που οι ίδιοι είχαν επιλέξει.
Εμείς οι απόγονοι τους, που φέρουμε το ίδιο με αυτούς όνομα, ποιοι είμαστε; Τι είμαστε; Άραγε τι ιδέες μπορούμε να δημιουργήσουμε και τι αρχές μπορούμε να υπερασπιστούμε σήμερα;
