Σκέψεις… από μιαν εθελόντρια

Συνεχίζω σήμερα με τα έργα και τις ημέρες αυτού του σπουδαίου άνδρα που η μοίρα τον έφερε στο τιμόνι της πατρίδας μας για λίγο. Του Ιωάννη Καποδίστρια. Στο λιγοστό διάστημα που κυβέρνησε, κατάφερε να κάνει τόσα πολλά πράγματα, ώστε ακόμα κι όταν ήρθε η βαυαροκρατία και κατάργησε τα περισσότερα – λες και ήθελε να τον εξαφανίσει από την συλλογική μνήμη – πάλι έμειναν σπόροι του έργου του που κάρπιζαν και θέριευαν.
Με την έναρξη της Επανάστασης αποφασίζει να εγκαταλείψει την Ρώσικη διπλωματία. Το 1822 μετακομίζει στην Γενεύη και από εκεί οργανώνει την ζωή του γύρω από τον Ελληνικό αγώνα. Διαθέτει όλα του τα έσοδα για την Ελλάδα (τόσο τον μισθό όσο και την προσωπική του περιουσία-εκείνος ζει με ελάχιστα μια λιτή και ασκητική ζωή). Στέλνει πύρινες επιστολές σε σημαίνοντα πρόσωπα και παρακαλεί για χρηματική ενίσχυση. Ανακατεύεται ενεργά με το φιλελληνικό κίνημα. Ονειρεύεται την ελευθερία και μελετά, προβληματίζεται και σχεδιάζει την «επόμενη μέρα», για την διοίκηση, την εκπαίδευση, τις διεθνείς σχέσεις, την αναδιάρθρωση της υπαίθρου και την ευημερία των ανθρώπων.
Εν τω μεταξύ στην Ελλάδα μετά τις πρώτες επιτυχίες του αγώνα, έρχονται οι εμφύλιοι. 1823 ο πρώτος, 1824 ο δεύτερος. Το 1825 εισβάλλει ο Ιμπραήμ στην Πελοπόννησο-καίει διαγουμίζει καταστρέφει τα πάντα. Την ίδια χρονιά ξεκινά και η δεύτερη πολιορκία του Μεσολογγίου. Τότε πεθαίνει ο Αλέξανδρος ο Α΄ και στον θρόνο της Ρωσίας τον διαδέχεται ο Νικόλαος. Ο νέος τσάρος με τον πρεσβευτή της Αγγλίας υπογράφουν το πρωτόκολλο της Πετρούπολης όπου για πρώτη φορά αναγνωρίζεται αυτόνομο ελληνικό κράτος υπό την επικυριαρχία της Υψηλής Πύλης.
Στις 30 Μαρτίου 1827 η εθνοσυνέλευση στην Τροιζήνα εκλέγει τον Ιωάννη Καποδίστρια κυβερνήτη της Ελλάδος με επταετή θητεία.
Τον Αύγουστο ο Καποδίστριας ως αρχηγός κράτους πλέον, ταξιδεύει στο Λονδίνο όπου η υποδοχή είναι τόσο ψυχρή που καταντά αγενής. Δεν μπορούν βλέπετε οι κοσμοκράτορες Άγγλοι να μην βλέπουν στο πρόσωπό του έναν Ρώσο κατάσκοπο.
Τον Σεπτέμβρη φτάνει στο Παρίσι. Οι Γάλλοι ειδοποιημένοι από τους Εγγλέζους στην αρχή τον βλέπουν με καχυποψία που όμως διαλύεται όσο τον συναντούν και συζητούν μαζί του. Τον ίδιο μήνα ο Ιμπραήμ πραγματοποιεί απόβαση στο Ναβαρίνο επικεφαλής στόλου ογδόντα πλοίων. Η ανυπακοή του στα κελεύσματα των δυνάμεων τους φέρνει αντιμέτωπους με αποτέλεσμα την καταστροφή του στόλου του. Η ναυμαχία του Ναβαρίνου δεν έγινε χάριν της Ελλάδας αλλά υπήρξε πολύ ευνοϊκή γι αυτήν.
Ο Ιωάννης Καποδίστριας φτάνει στο Ναύπλιο τον Ιανουάριο του 1828. Τρείς μέρες μετά πηγαίνει στην Αίγινα όπου είναι η έδρα της προσωρινής κυβέρνησης. Παντού η υποδοχή είναι αποθεωτική. Ο κόσμος τον υποδέχεται σαν Μεσσία. Κλαίει και του φωνάζει πως δεν τους έμεινε άλλος παρά μόνον αυτός. Γερόντοι του ζητάνε να αναστήσει τους πεθαμένους τους, μάνες του ζητάνε να ζήσει τα πεινασμένα και άρρωστα παιδιά τους. Η Ελληνική σημαία ανεβαίνει για πρώτη φορά στον ιστό. Τα Ελληνικά και ξένα πλοία την χαιρετούν με κανονιοβολισμούς.
Με το τέλος των εορτασμών αρχίζει η δουλειά. Πρώτα κανονίζει να οργανωθούν συσσίτια για τους πεινασμένους με τις τεράστιες ποσότητες τροφίμων που έχει φέρει μαζί του. Μετά συναντάται με τους γραμματείς (υπουργούς) της προσωρινής αντικυβερνητικής επιτροπής (που κυβερνούσε μέχρι την άφιξή του), όπου ενημερώνεται ότι το νέο κράτος δεν διαθέτει στρατό, σχολεία, δικαστήρια, διοίκηση και το σπουδαιότερο χρήματα.
Τα νέα ήταν γενικώς αναμενόμενα και γνωστά αλλά οι πρώτες ενημερώσεις ήταν αποκαρδιωτικές. Ο πόλεμος έχει περιορίσει τον πληθυσμό κατά το 1/3. Οι υλικές απώλειες είναι τεράστιες. Οι ελαιώνες και οι αμπελώνες είναι καταστρεμμένοι, η γεωργία έχει εγκαταλειφτεί, η οικονομική ζωή έχει απονεκρωθεί. Όσοι επέζησαν ζούνε σε σπηλιές ή σε ερείπια. Το λαθρεμπόριο, η πειρατεία και η αυθαιρεσία επικρατούν και παντού ισχύει ο νόμος του ισχυροτέρου. Η κρατική εξουσία είναι ανύπαρκτη και ο κάθε ένας πράττει κατά πως νομίζει.
Το υπό δημιούργημα κράτος περιλαμβάνει την δεδομένη στιγμή το Ναύπλιο, την Κόρινθο, την Μάνη μερικά κάστρα του Μοριά, την Ελευσίνα τα Μέγαρα και τα νησιά του Αργοσαρωνικού. Ο Ιμπραήμ αλωνίζει ακόμα στην Πελοπόννησο και ελέγχει το μεγαλύτερο μέρος της κι ο Κιουταχής έχει καταλάβει όλη την Στερεά Ελλάδα και την Αττική.
Οι μεγάλες δυνάμεις βλέποντας τους συσχετισμούς εξουσίας να αλλάζουν με την δημιουργία του καινούργιου κράτους, καταστρώνουν τα δικά τους σχέδια και παίζουν τα δικά τους παιχνίδια.
Ο κυβερνήτης λοιπόν πρέπει να εργαστεί παράλληλα τόσο για την διοικητική οργάνωση και την οικονομία της Ελλάδας όσο και για την απελευθέρωση εδαφών και την αναγνώριση της διπλωματικώς. Και όλα αυτά πρέπει να γίνονται συγχρόνως και άμεσα.
Με το που αναλαμβάνει καθήκοντα, αναστέλλει το σύνταγμα και διαλύει την βουλή. Στην θέση της δημιουργεί το «Πανελλήνιον» όργανο με είκοσι επτά μέλη. Επίσης καταργεί τα επτά υπουργεία με τους εκατόν ογδόντα πέντε αρχιγραμματείς και την διακυβέρνηση την αναλαμβάνει η κεντρική γραμματεία ένα είδος υπουργικού συμβουλίου δώδεκα ατόμων, διοικούμενο από τον ίδιο. Ξέρει πως η χώρα έχει απόλυτη ανάγκη άμεσης, αποτελεσματικής διακυβέρνησης.
Και έτσι είναι η πολιτική του. Άμεση, καίρια συντονισμένη-όλα γίνονται ταυτόχρονα σε μηδενικούς χρόνους. Το κυριώτερο: αποτελεσματική.
Όμως η προσπάθεια δημιουργίας ευνομούμενου κράτους όπου οι νόμοι θα εφαρμόζονται έναντι όλων, όπου τα δικαιώματα των αδυνάτων θα προασπίζονται, όπου όλοι θα μορφώνονται και θα εργάζονται αξιοπρεπώς, ήταν φυσικό να φέρει τεράστιες συγκρούσεις με αυτούς που νέμονταν επωφελώς την εξουσία μέχρι τότε. Ο απλός λαός τον λατρεύει, τον αποκαλεί μπάρμπα Γιάννη και αισθάνεται πως αυτός είναι ο άνθρωπος που καταλαβαίνει τα βάσανά του, που θα τον βοηθήσει να τα ξεπεράσει και θα δώσει ένα καλύτερο μέλλον στα παιδιά του.
Η αντιπολίτευση όμως διογκώνεται. Οι πρόκριτοι, οι κοτζαμπάσηδες. οι γαιοκτήμονες και οι καραβοκυραίοι βλέπουν τα προνόμιά τους να κουτσουρεύονται. Οι Φαναριώτες φοβούνται μην τυχόν και χάσουν την όποια πολιτική εξουσία μπορούν να αποκτήσουν. Ακόμα και λόγιοι τον αντιστρατεύονται με πρώτο και καλύτερο τον 82χρονο Κοραή που φαντάζεται αρχαίες δημοκρατίες, χωρίς να τον ενδιαφέρει για το πώς θα γίνει πράξη όλη αυτή η όμορφη αλλά ανέφικτη θεωρία. Οι αγωνιστές απαιτούν άμεσα αποζημιώσεις για τα όσα έχουν προσφέρει, αδιαφορώντας για την δύσκολη οικονομική κατάσταση της χώρας.
Οι αντιπολιτευόμενοι μαζεύονται στην Ύδρα όπου ο Πολυζωϊδης (ο μετέπειτα δικαστής του Κολοκοτρώνη ο οποίος σπούδασε με χρήματα του Καποδίστρια) εκδίδει εφημερίδα όπου στηλιτεύει τον «τύραννο». Κι όλη αυτή η αντίδραση διογκώνεται με τις παρασκηνιακές ενέργειες των δυνάμεων. Μέχρι και συμβόλαιο θανάτου πληρώνουν για την δολοφονία του κυβερνήτη.
Το πρωί της Κυριακής 27ης Σεπτεμβρίου ή 9ης Οκτωβρίου με το νέο ημερολόγιο, του 1831 ο Καποδίστριας πηγαίνει στην εκκλησία συνοδευόμενος μόνο από έναν μονόχειρα φρουρό. Λέγεται ότι λίγες μέρες πριν, ένας Γάλλος αξιωματικός του πρόσφερε ένα άγημα από τους άνδρες του για προστασία. Αυτός αρνήθηκε λέγοντας πως η υπεράσπισή του ανήκει στους Έλληνες..
Κάποιοι από τους Έλληνες όμως, τον περίμεναν στην πόρτα της εκκλησιάς. Ο ένας τον πυροβόλησε κι άλλος τον μαχαίρωσε. Κάποιοι άλλοι πάλι από τους Έλληνες με το άκουσμα του θανάτου του παρατήσανε τις δουλειές τους και περπατούσανε σαν τρελοί κλαίγοντας στον δρόμο, ντύθηκαν στα μαύρα, κλείσανε τα παντζούρια, βγάλανε κατάλευκα σεντόνια από τις προίκες των κοριτσιών τα βάψανε κι αυτά στο πένθιμο χρώμα και σκεπάσανε τις κατοικίες τους. Μέχρι και τα κτήρια τον πενθήσανε τον μπάρμπα Γιάννη.
Τρία χρόνια, οκτώ μήνες, είκοσι μία ημέρες μας κυβέρνησε ο Ιωάννης Καποδίστριας. Τρία χρόνια, οκτώ μήνες, είκοσι μία ημέρες που αλλάξανε τον τόπο μας κι από ένα ρημαγμένο απολιθωμένο κομμάτι της οθωμανικής αυτοκρατορίας τον βάλανε στην τροχιά ενός πολιτισμένου κράτους.
Έπρεπε να τον σκοτώσουν γιατί το ήθος, η εντιμότητα και η ανιδιοτέλειά του βάζανε τον πήχη ψηλά κι αυτοί δεν μπορούσανε να τον φτάσουνε. Ωστόσο ακόμα και σήμερα μετά από τόσα χρόνια δεν παύει να πονά η σκέψη του τί είδους κράτος και του τι είδους πολίτες θα μπορούσαμε να είμαστε σήμερα, αν είχαμε αφήσει αυτόν τον ξεχωριστό άνθρωπο να τελειώσει την θητεία του.