Μετά τα λίγα βιογραφικά για τον Ιωάννη Καποδίστρια τα οποία έγραψα στα δύο προηγούμενα κείμενά μου, θέλω σήμερα να αναφερθώ στο έργο του. Που είναι δυσανάλογα μεγάλο με τον χρόνο της διακυβέρνησής της πατρίδας μας από αυτόν (τρία χρόνια οκτώ μήνες είκοσι μία ημέρες).
Πραγματικά είναι απορίας άξιον πότε κατάφερε να κάνει τόσα πράγματα. Βέβαια όλοι-ακόμα και οι αντίπαλοί του- αναγνώριζαν την εργατικότητά του αλλά αυτή δεν είναι ποτέ αρκετή από μόνη της. Ο κυβερνήτης είχε την ικανότητα να θέτει στόχους και να ελέγχει την πραγματοποίησή τους. Γι αυτό και απεδείχθη τόσο αποτελεσματικός.
Ασχολείται συγχρόνως με ζητήματα εξωτερικής πολιτικής, εσωτερικής αναδιάρθρωσης, οικονομίας, παιδείας, γεωργίας, δικαιοσύνης… με τα πάντα! Με οποιονδήποτε τομέα μπορεί να βοηθήσει στην στερέωση του νέου κράτους.
Εκμεταλλευόμενος την εμπειρία και την ευφυΐα του καταφέρνει ώστε οι μεγάλες δυνάμεις να απομακρύνουν οι ίδιες τον Ιμπραήμ από την Πελοπόννησο (χωρίς να εμπλακούν και χωρίς να έχουν κόστος οι Έλληνες). Συγχρόνως ανακτά και την Στερεά Ελλάδα.
Αναδιοργανώνει τις ένοπλες δυνάμεις, πατάσσει την πειρατεία και τις ληστείες, αναπλάθει την διοίκηση, ιδρύει την Σχολή Ευελπίδων, την Στατιστική υπηρεσία το εθνικό τυπογραφείο, την εθνική Χρηματιστική τράπεζα, το εθνικό νομισματοκοπείο και εκδίδει νόμισμα. Ιδρύει δικαστήρια, θεσπίζει νόμους οργανώνει ταχυδρομεία. Δημιουργεί σχολεία και ορφανοτροφεία, φέρνει πολεοδόμους και μηχανικούς και μεριμνά για την ανοικοδόμηση των κατεστραμμένων πόλεων. Ενισχύει την γεωργία εισάγωντας νέες καλλιέργειες και ιδρύοντας την γεωργική σχολή της Τίρυνθας. Οργανώνει έρευνα για την αξιοποίηση του ορυκτού πλούτου και δημιουργεί νέα επαγγέλματα. Διευκολύνει το εμπόριο, ψηφίζει νόμους για την προστασία των αρχαιοτήτων και ιδρύει στην Αίγινα το πρώτο αρχαιολογικό Μουσείο. Διαιρεί διοικητικά την χώρα. Ιδρύει ναυπηγεία (αφήνω ασχολίαστο το γεγονός ότι αυτές τις μέρες ξεκινά διεθνής διαγωνισμός για την ιδιωτικοποίηση των ναυπηγείων Σκαραμαγκά-των μεγαλύτερων της Ανατολικής Μεσογείου). Ιδρύει πολιτικά και στρατιωτικά νοσοκομεία, λοιμοκαθαρτήρια και υγειονομία, αντιμετωπίζει με μέτρα και καραντίνα τον λοιμό, την πανώλη, τον τύφο την ελονοσία και άλλες μολυσματικές ασθένειες. Ξεκινά την πρώτη διανομή γαιών και το εθνικό κτηματολόγιο που όμως σκοντάφτει στις απαιτήσεις κάποιων ισχυρών που ζητούν ανταπόδοση σε είδος και χρήμα για τις υπηρεσίες που είχαν προσφέρει στην πατρίδα. Αναδιοργανώνει την Εκκλησία και ιδρύει την πρώτη Εκκλησιαστική Σχολή
Αναλαμβάνει μόνος του την εξωτερική πολιτική της χώρας και καταφέρνει χάρις στους ευφυείς χειρισμούς του να εκμεταλλευτεί τις αδυναμίες των δυνατών της Ευρώπης. Έτσι αντί να έχουμε μια αυτόνομη χώρα φόρου υποτελή στον Σουλτάνο, αποκτούμε ένα νέο ανεξάρτητο κράτος με σύνορα νότια της γραμμής Αχελώου Σπερχειού.
Και όλα αυτά χωρίς οικονομική στήριξη από πουθενά. Οι δυνάμεις του τάζουν δάνειο το οποίο το δίνουν τελικά στον Όθωνα.
Ότι χρήματα υπάρχουν, βρίσκονται από την προσωπική του περιουσία που την διαθέτει για την πατρίδα, από δωρεές ιδιωτών ανά τον κόσμο που τον εμπιστεύονται και από κάποιες λίγες προκαταβολές Ρώσων και Γάλλων.
Βασικές του επιδιώξεις: πρώτα η μόρφωση των Ελληνοπαίδων «το ροδόχρουν όραμα της Ελλάδος» όπως έλεγε μιας και πίστευε ότι ένας μορφωμένος λαός μπορεί να διατηρήσει και να αξιοποιήσει την ελευθερία του με δημιουργικό τρόπο.
Άλλη προτεραιότητα η υπεράσπιση των δικαιωμάτων των αδυνάτων. Ξέρει ότι έτσι, έρχεται σε σύγκρουση με την υπάρχουσα καθεστηκυία τάξη αλλά είναι αποφασισμένος να δημιουργήσει ένα κράτος νομιμότητας. Ένα κράτος δικαίου και ισότιμης αντιμετώπισης όλων. Όνειρό του είναι να βοηθήσει τους Έλληνες να αναγνωρίσουν την αξία και σημασία της εντιμότητας, αφήνοντας πίσω τις οθωμανικές συνήθειες.
Σήμερα οι νεόκοποι ιστορικοί που προσπαθούν να αποδομήσουν τα πάντα, αμαυρώνουν το όνομα και την ιστορία του θαυμαστού αυτού ανθρώπου- ενός από τους τρεις σπουδαιότερους διπλωμάτες του 19ου αιώνα. Αλλά όπως έλεγε κι ο ίδιος: «Θα έλθει κάποτε καιρός που οι άνθρωποι θα κρίνονται όχι με όσα ειπώθηκαν ή γράφτηκαν για τις πράξεις τους, αλλά με αυτή την ίδια τη μαρτυρία των πράξεών τους».
Προς υπεράσπισή του λοιπόν θα αναφέρω κάποιες από τις πράξεις του που σίγουρα δείχνουν πέραν πάσης αμφιβολίας το ποιόν και τον χαρακτήρα του ανθρώπου.
-Νεαρός γιατρός στην Κέρκυρα νοσηλεύει τους ασθενείς του αμισθί.
-Ως γραμματέας επικρατείας της Επτανήσου Πολιτείας διδάσκει το απόγευμα σε παιδιά λατινικά. Για πρώτη φορά μετά την παρέμβασή του, πλούσια και φτωχά παιδιά φοιτούν μαζί.
-Συνεισφέρει τα μέγιστα στο ελβετικό σύνταγμα τροποποιώντας το επί το δημοκρατικότερο.
-Σπουδάζει με δικές του δαπάνες παιδιά από την Ελλάδα.
-Όταν ο γιατρός του τού ζητά να βελτιώσει την τροφή του γιατί έχει αδυνατίσει πάρα πολύ απαντά: «τότε μονάχα θα βελτιώσω την τροφή μου όταν θα είμαι βέβαιος ότι δεν υπάρχει ούτε ένα Ελληνόπουλο που να πεινά…». Εξ άλλου ήταν γνωστό σε όλους ότι μετά τα γεύματα εργασίας του κυβερνήτη, οι προσκεκλημένοι του έπρεπε να πάνε πάλι για φαγητό.
-Του προσφέρονται από ηγέτες υπέρογκα χρηματικά ποσά για τις υπηρεσίες του τα οποία τα αρνείται για να μην θεωρηθεί ότι χειραγωγείται και εξαρτάται από αυτούς. Μνημειώδης είναι η απάντηση στον Γάλλο βασιλέα Λουδοβίκο ΙΗ΄ όταν αντί χρημάτων του ζητά βιβλία που θα στέλνονται στις βιβλιοθήκες της Ελλάδας όταν αυτή ελευθερωθεί. Αρνείται επίσης την ισόβια σύνταξη των 60,000 φράγκων που του χορηγεί ο Τσάρος όταν παραιτείται από την θέση του.
-Το 1828 επιβάλλει την ψήφιση νόμου με τον οποίο παρέχεται το δικαίωμα ψήφου σε όλους τους Έλληνες το γένος, χωρίς οικονομικές προϋποθέσεις εν αντιθέσει με τους αντιπάλους του που απέκλειαν τους ακτήμονες και τους ετερόχθονες (τους Έλληνες τους γεννημένους εκτός της χώρας).
-Όταν το «Πανελλήνιον» του προτείνει ετήσια χορηγία εκείνος αρνείται κατηγορηματικά λέγοντας: «ευγνωμονώ διότι ελάβατε φροντίδα περί μισθού του Κυβερνήτου, πλην εγώ παραιτούμαι τον μισθόν αυτόν …….»
-Την περίοδο 1818-1820 που όλη η Ευρώπη συγκλονίζεται από επαναστατικά κινήματα στην Ισπανία και την Ιταλία και ενώ σύσσωμη η Ιερά Συμμαχία προεξάρχοντος του Μέττερνιχ στέλνει στρατούς και δυνάμεις καταστολής ο Καποδίστριας αγωνίζεται σθεναρά πλην ματαίως, για τις αξίες και τις ελευθερίες των μικρών χωρών.
-Ο κυβερνήτης δεν επικροτεί τις επαναστάσεις και θεωρεί πως αυτές θα έπρεπε να αντιμετωπιστούν με σταδιακές μεταρρυθμίσεις, οι οποίες θα λαμβάνουν υπ όψιν κυρίως την παραχώρηση Συντάγματος και Συνταγματικών ελευθεριών, τη λαϊκή κυριαρχία και την πολιτική και εθνική ανεξαρτησία των λαών.
-Ήδη από το 1815 αγωνίζεται για την βελτίωση των συνθηκών ζωής των μαύρων, την κατάργηση του δουλεμπορίου και της δουλείας στις ακτές της Αφρικής.
– Για την Ελλάδα λέει: «Είμαι έτοιμος να προσφέρω και την τελευταία ρανίδα του αίματός μου αρκεί αύτη να συντελέσει στην απελευθέρωση της Ελλάδος, στην πλήρη ανεξαρτησία του ελληνικού κράτους, στην μόρφωση των Ελληνοπαίδων και στην ευτυχία του ελληνικού λαού».
Και συμπληρώνει:« Πρέπει η Ελλάς να κηρυχθεί ομοφώνως δια των Μεγάλων Δυνάμεων χώρα αφιερωμένη αποκλειστικά και μόνο εις τας Επιστήμας και την διαφώτιση του ανθρώπινου γένους, το έδαφος της να κηρυχθεί εκ των έξω απρόσβλητον, εσωτερικά δε να κρατηθεί μακράν πάσης ξένης αναμίξεως….. τέλος οφείλει η Ελλάς να κηρυχθεί δια όλη την ανθρωπότητα κράτος Ιερόν, κέντρο εκπαιδεύσεως όλων των Εθνών!
Παρ όλες του τις προσπάθειες οι πρόκριτοι οι κοτζαμπάσηδες και όλοι αυτοί που θεωρούσαν ότι η πολιτική του έθιγε τα συμφέροντά τους στάθηκαν απέναντί του. Το ίδιο και οι Μεγάλες Δυνάμεις που αντιλαμβάνονται ότι τον άνθρωπο αυτό δεν μπορούν να τον χειραγωγήσουν και να τον χρησιμοποιήσουν για ίδιον όφελος. Όλοι μαζί λοιπόν, δικοί και ξένοι, οργανώνουν την αντιπολίτευση που καταλήγει στην κατάπτυστη δολοφονία του από τους Μαυρομιχαλαίους. Αυτοί ήταν βέβαια οι φυσικοί αυτουργοί. Για τους ηθικούς αυτουργούς μόνο υπόνοιες μπορούμε να έχουμε. Σίγουρα δεν είναι τυχαίο που ο φάκελος του Ιωάννη Καποδίστρια στα αρχεία του Αγγλικού Υπουργείου Εξωτερικών είναι μέχρι σήμερα, 189 έτη μετά τον θάνατό του, ακόμα κλειστός (όλοι οι φάκελοι ανά 30ετία αποχαρακτηρίζονται και δίδονται στην δημοσιότητα). Επίσης δεν είναι τυχαίο ότι ο εκ των δολοφόνων του, Γεώργιος Μαυρομιχάλης ζήτησε άσυλο, αμέσως μετά την πράξη του, στην Γαλλική Πρεσβεία. Και ότι ένα γαλλικό πολεμικό πλοίο είχε πλεύσει μέσα στο λιμάνι του Ναυπλίου και είχε στείλει εκείνο το πρωί μια βάρκα στην αποβάθρα.
Δεν μπορώ επίσης να μην σχολιάσω το γεγονός ότι όλοι οι αντιπολιτευόμενοι τον Καποδίστρια, αυτοί οι ίδιοι που τον φώναζαν τύραννο επειδή κατέλυσε την βουλή και επειδή δεν εφάρμοζε το σύνταγμα (λες και θα μπορούσε να κυβερνήσει την χώρα διαφορετικά), ανέχθηκαν μια χαρά και χωρίς αντιπολιτευτικές κορώνες την βαυαροκρατία όπου κυβερνούσε «ο ελέω Θεού» μονάρχης όπως ήθελε ο ίδιος, όπως συνέφερε στα συμφέροντα των δυνάμεων και βεβαίως δίχως Σύνταγμα.
Ο Κώνστ, Τσάτσος λέει: Ο Βενιζέλος έκαμε πράγματι τη Μεγάλη Ελλάδα. Αλλά την Ελλάδα την έκανε ο Καποδίστριας».
Ο ορκισμένος του εχθρός Μέττερνιχ γράφει; «Τότε μονάχα θα μπορέσω να κοιμηθώ ήσυχα, όταν ο Καποδίστριας θα έχει θανατωθεί. Εν όσω ζεί θα είναι πάντοτε επικίνδυνος. … Ο μόνος αντίπαλος που δύσκολα ηττάται είναι ο απόλυτα έντιμος άνθρωπος και τέτοιος είναι ο Καποδίστριας».
Ο αντιπολιτευόμενος στον κυβερνήτη, Σπυρίδων Τρικούπης δηλώνει γι αυτόν: «ουδενός Έλληνος καρδία ήτον ελληνικωτέρα».
Και ο Πετρόμπεης Μαυρομιχάλης πατέρας και αδελφός των δολοφόνων του ξεσπά αρκετά χρόνια αργότερα: «Ανάθεμα στους Αγγλογάλλους που ήταν η αιτία κι εγώ έχασα τους δικούς μου και το Έθνος έναν άνθρωπο που δεν θα τον ματαβρεί και το αίμα του με παιδεύει ως τώρα»
