Σκέψεις… από μιαν εθελόντρια

Συνηθίζω να σας αναφέρω εδώ, στιγμές και περιστατικά από τα ταξίδια μου. Να περιγράφω ιστορίες και περίεργα πράγματα που είδα ή που μου έτυχαν σε αυτά. Έχω γράψει για μνημεία, αξιοθέατα, παράξενα ζώα. Δεν έχω μιλήσει όμως, για έναν καθοριστικό παράγοντα. Αυτόν που δίνει χρώμα και ουσία στην εκδρομή, που την σημαδεύει και την νοηματοδοτεί. Το άλφα και το ωμέγα της. Δεν έχω αναφερθεί ιδιαίτερα, στους ανθρώπους που έχω συναντήσει, σ αυτήν την περιδιάβαση του κόσμου.

Είχα την τύχη, την ευκαιρία και την ευτυχία να κάνω μερικά αξιοπερίεργα ταξίδια. Σε τόπους του κόσμου που δεν είναι ακριβώς τουριστικοί και εύκολοι. Αντίθετα το να πας σε μέρη που δεν είναι ιδιαίτερα γνωστά, που είναι υποανάπτυκτα που έχουν περάσει πρόσφατα από πόλεμο ή από μια μεγάλη καταστροφή θεωρείται επικίνδυνο και ρίσκο. Οι προορισμοί αυτοί σίγουρα δεν έχουν τις τουριστικές ανέσεις που περιμένει κάποιος σε ένα ταξίδι αναψυχής. Η αλήθεια είναι πως κοιμηθήκαμε μερικές φορές κατάχαμα ή σε ράντζα. Σε σκηνές ή σε σπίτια ντόπιων. Κάναμε μπάνιο με νερό από δημόσιες αντλίες ή σε ποτάμια και κάποια φορά πήραμε το φτυάρι για να σκεπάσουμε το περιεχόμενο από τις σκαμμένες στην άμμο της ερήμου, τουαλέτες που χρησιμοποιήσαμε Σε συνθήκες όχι μεγάλης-μάλλον μηδαμινής – καθαριότητας και με διάφορα ζωύφια να περιτριγυρίζουν στον χώρο μας. Όλα αυτά τα δύσκολα και τα δυσάρεστα εγώ και οι συν-ταξιδευτές μου τα ξεπερνούσαμε για την χαρά της εξερεύνησης, των νέων εικόνων και των νέων γνώσεων. Γυρίζαμε πλουσιότεροι πνευματικά και ψυχικά και ευτυχέστεροι μετά από κάθε ταξίδι.

Κοινός παρονομαστής παντού οι άνθρωποι. Αυτοί που έπρεπε να ζήσουν καθημερινά στις δύσκολες συνθήκες που ανέφερα παραπάνω. Είδαμε χωριά με καλύβες καμωμένες από λάσπη, κλαδιά και δέρματα. Αλλού είδαμε σπιτάκια με πλίνθους, χωρίς έπιπλα και οικοσκευή. Κάπου αλλού χωριουδάκια που μας θύμιζαν την χώρα μας όπως την έδειχναν οι παλιές Ελληνικές ταινίες. Μέρη χωρίς νερό-χιλιόμετρα έπρεπε να κάνουν κάθε μέρα για ένα πλαστικό μπουκάλι-, ηλεκτρικό, γιατρούς, φαρμακεία και νοσοκομεία. Σχολεία χωρίς θρανία-τα παιδιά κάθονταν σε πέτρες-πίνακες και βιβλία. Μέρη που ακόμα μετρούσαν πληγές από έναν εμφύλιο ή από ένα τσουνάμι.

Χώρες με μεγάλες αντιθέσεις ανάμεσά τους. Μεταξύ Αφρικής, Νοτίου Αμερικής και Ασίας πολλά πράγματα είναι αλλιώτικα. Αλλά και μερικά είναι ίδια. Η εκμετάλλευση των πλουτοπαραγωγικών πηγών των χωρών από ξένους και ντόπιους ολιγάρχες, που άφηνε την πλειονότητα του λαού σε απελπιστική οικονομική κατάσταση έκανε την ατάκα που επαναλάμβανα κάθε φορά που γύριζα, πικρά αληθινή. «Μια πλούσια χώρα, έλεγα, με πάμφτωχους κατοίκους». Συγχρόνως διαπιστώναμε να ισχύει αυτό που λέμε κι εμείς ότι δηλ. «οι πιο γενναιόδωροι είναι αυτοί που δεν έχουν τίποτα». Δεν ξεχνώ το τσάϊ που μας φίλεψαν σε ένα καμωμένο με ξύλα καλύβι της ερήμου όπου ο ήλιος το χτυπούσε ανελέητα και όπου όλο κι όλο το νερό της οικογένειας βρισκόταν σε ένα πλαστικό μπιτόνι. Το χαμόγελο, την καλωσύνη και την έλλειψη καχυποψίας με τις οποίες μας αντιμετώπιζαν. Τους ρωτούσαμε πώς να πάμε στο τάδε μέρος και αντί να μας δείξουν τον δρόμο, μας πήγαιναν οι ίδιοι. Θυμάμαι στο Ιράν μια ήσυχη ανοιξιάτικη βραδιά που ρώτησα έναν άνδρα πού θα βρω ταξί για να γυρίσω στο ξενοδοχείο μου. Αντί να μου απαντήσει άνοιξε την πόρτα του αυτοκινήτου του και με πήγε ο ίδιος-εννοείται ότι δεν δέχθηκε τα χρήματα που του πρόσφερα. Στην Κολομβία μια άλλη φορά δεν πρόφτασα να μπω στο βαγόνι του μετρό-κυκλοφορώ με μπαστούνι- και ο ένας επιβάτης, με τραβούσε από τον αγκώνα και ο άλλος μου έδειχνε τη θέση του με το χέρι, για να πάω να καθίσω.

Ένα άλλο πράγμα που μου έκανε εντύπωση ήταν η αξιοπρέπεια που έβγαζαν. Μπορεί να ήταν πάμπτωχοι, να εργάζονταν σε δύσκολες βασανιστικές συνθήκες, όμως αντιλαμβανόσουν το μάτι που σε κάρφωνε, την αντίδραση που σε καθήλωνε που σου ενέπνεε σεβασμό και σε έκανε να μην τους εκλάβεις για δυστυχισμένους και κακομοίρηδες, παρ όλη την φτώχειας τους.

Κοινό γνώρισμα όλων αυτών των ανθρώπων είναι η επαφή τους με την φύση. Παρ όλο που δεν ξέρουν τίποτα για τα περιβαλλοντικά θέματα που απασχολούν εμάς, τον πολιτισμένο υποτίθεται κόσμο, αυτοί σέβονται την φύση και την εκτιμούν. Γνωρίζουν πολύ καλά να χρησιμοποιούν τις δυνατότητες που τους παρέχει -τόσο που κανένας επιστήμονας δεν μπορεί να καταφέρει-και ξέρουν καλά ότι είναι η μητέρα που τρέφει και γεννά τα πάντα. Την προσέχουν λοιπόν και δεν την θεωρούν δεδομένη.

Η αλήθεια είναι, βέβαια ότι όλα αυτά τα ωραία χαρακτηριστικά και γνωρίσματα ξεθωριάζουν όσο πλησιάζουμε στις μεγάλες πολιτείες. Ο τουρισμός διαβρώνει όλες τις κοινωνίες και οι άνθρωποι στα πολυδιαφημισμένα μέρη γίνονται πιο απόμακροι, λιγώτερο εγκάρδιοι και τυπικά ευγενείς. Τους βλέπεις να χαμογελούν, αλλά το χαμόγελο δεν φτάνει μέχρι τα μάτια τους. Ο αυθορμητισμός και η χαρούμενη ανεμελιά δίνουν την θέση τους σε έναν καθ όλα δυτικό άνθρωπο.

Αυτό που σου μένει στο τέλος είναι αυτοί οι άνθρωποι οι απλοί, οι καλωσυνάτοι, οι φιλόξενοι και δουλευτάδες. Οι άνθρωποι του μόχθου για την επιβίωση και της χαράς της ζωής. Θυμάμαι κάποιους από τους ανθρώπους που συνάντησα. Ένα βοσκό στην έρημο να βγάζει νερό από ένα πηγάδι πάνω από πενήντα μέτρα βάθος . Μια γυναίκα εκτεθειμένη στο κρύο των Άνδεων που έχει στήσει το μαγαζί της με το ντόπια πλεκτά στο χείλος ενός βράχου συγχρόνως να παζαρεύει, να πλέκει και να φροντίζει το παιδί που ήταν κρεμασμένο στη πλάτη της. Γυναίκες στις τσαγοφυτείες της Κεϋλάνης και στα μπαμπακοχώραφα του Καμερούν να μεταφέρουν στο κεφάλι τα μαζεμένα με κόπο αγαθά. Άνθρωποι να κουβαλάνε στην πλάτη ό,τι εμπόρευμα χρειάζεται το νησί της σελήνης για να τραφεί τις επόμενες μέρες και να παίρνουν τον ανήφορο φορτωμένοι. Βλέπετε το νησάκι τους είναι πανέμορφο, αλλά δρόμους δεν έχει. Αλλά θυμάμαι και κάποιους με μάσκες να χορεύουν και να παρακαλούν για την γονιμότητα της Γής. Κάποιους άλλους στολισμένους με περίτεχνα ρούχα και κοσμήματα να διασχίζουν πυρωμένα κάρβουνα και να καταπίνουν φωτιές. Ιερείς διαφόρων θρησκειών και μοναχούς να διαλογίζονται και να προσεύχονται.

Άνθρωποι. Αυτοί είναι η αρχή και το τέλος του κάθε ταξιδιού. Όχι μόνο εκδρομικού αλλά και του ταξιδιού της ζωής. Όλοι αυτοί που με κάνουν να επιστρέφω πάντα στην ρήση του Πρωταγόρα: “Πάντων χρημάτων μέτρον άνθρωπος”