Tα τελευταία χρόνια ο πεζοδρομημένος δρομάκος που φέρει το όνομά του ήρωα της Κρητικής επανάστασης του 1821 Χατζή Μιχάλη Νταλιάνη, έχει γίνει «της μοδός» στην πόλη μας. Αυτό που ήταν παλιότερα ένα άσημο ξεχασμένο στενό της παλιάς πόλης, κάτω από την σκιά του μιναρέ και πίσω από το παλιό εργοστάσιο πλεκτών Μαλινάκη, ξάφνου, αναβαθμίστηκε. Ένας ονομαστός άνθρωπος της εποχής μας, πέρασε από κει, και το μάτι του το καλλιτεχνικό κοίταξε και είδε αλλιώς τα ερείπια ενός ενετικού κτιρίου στη μέση του ασήμαντου δρόμου. Διαβάζω πως ήταν ο έρωτας του κοσμοπολίτη Κάρολου Καμπελόπουλου για τα Χανιά, που τον έκανε να αγοράσει το ρημαγμένο καθολικό μοναστήρι του 16ου αιώνα της Santa Maria della Misericordia. Της Παναγίας του Ελέους δηλ. Το αγόρασε, το ανακαίνισε, το ομόρφυνε. Το έκανε μια φωλιά για τους Χανιώτες και για τον ίδιο.
Τότε ήταν που οι συμπολίτες ανακάλυψαν τον δρόμο που περνούσε από το μοναστήρι του Καρόλου. Στην αρχή ήρθαν από περιέργεια. Γιατί βλέπετε ο ιδιοκτήτης του δεν ήταν όποιος κι όποιος. Αιγυπτιώτης με Κρητική καταγωγή που πήγε στο Παρίσι και έγινε διάσημος κομμωτής. Από τα ψαλίδια και τις χτένες του πέρασαν ονόματα σαν της Μαρίας Κάλλας, της Σοφίας Λώρεν και της Μπριζίτ Μπαρντό. Αυτοδίδακτο κομμωτή, ζωγράφο και γλύπτη χαρακτήριζε τον εαυτό του ο ίδιος, που στο ησυχαστήριό του στα Χανιά έστησε ένα χώρο πολιτισμού και τέχνης. Κι ένα φιλόξενο καφέ για όσους έφταναν μέχρι την πόρτα του.
Ήταν να μην γίνει η αρχή. Το στενό μαθεύτηκε. Απόκτησε μαγαζιά, μαγαζάκια και πελατεία.
Καρέκλες και τραπεζάκια στριμώχτηκαν κι από τις δύο πλευρές του δρόμου και νεαρό κόσμος άρχισε να τα γεμίζει. Σύντομα η φράση «πάμε στον πεζόδρομο της Νταλιάνη» έγινε του συρμού και κόσμος πολύς άρχισε να συνωστίζεται στα μεζεδοπωλεία του.
Και θυμηθήκαμε όλοι, μαζί με τον δρόμο και τον ήρωα που τον ονομάτιζε. Τον Ηπειρώτη αγωνιστή Μιχάλη Χρήστου. Που τον είπανε, Νταλιάνη από το όνομα του ιταλικού κοντόκανου όπλου «νταλιάνι», με το οποίο εξόπλιζε τους πολεμιστές του. Τον είπανε και Χατζή σαν πήγε στους Άγιους Τόπους και βαφτίστηκε στον Ιορδάνη. Και με αυτό το όνομα Χατζη Μιχάλης Νταλιάνης έμεινε στην ιστορία.
Νεαρός ακόμα, έφυγε από το χωριό του το Δελβινάκι της Ηπείρου για να σπουδάσει στην Ιταλία. Μα τον κέρδισε το καπνεμπόριο και γίνηκε μεγάλος και τρανός. Και πλούσιος. Όμως σαν κηρύχτηκε η μεγάλη επανάσταση το 1821, όλα τα διέθεσε για τον εθνικό σκοπό και ήρθε κι ο ίδιος να πολεμήσει. Ήταν αυτός που συγκρότησε με δικά του έξοδα, το πρώτο σώμα ιππικού του αγώνα. Στην συνέχεια ναυλώνει καράβια, οργανώνει εθελοντές, πολεμάει στην Πελοπόννησο κατά του Ιμπραήμ και στην Στερεά στο πλευρό του Καραϊσκάκη.
Το 1827 οδηγώντας ένα σώμα από 500 πεζούς και 100 ιππείς φθάνει στην Κρήτη, προκειμένου να ηγηθεί της επανάστασης στο νησί. Αρχικά αποβιβάζεται στην Γραμβούσα. Σύντομα μετακινείται στα Σφακιά και στρατοπεδεύει στο φρούριο του Φραγκοκάστελλου.
Ενετικό κτίσμα του 14ου αιώνα οικοδομημένο στον μοναδικό κάμπο μιας περιοχής που την περικλείουν οι Μαδάρες και η θάλασσα. Ο θρύλος λέει πως οι Ενετοί όλη την μέρα έχτίζαν το καστέλλι και οι Σφακιανοί αδελφοί Πατσοί, έξι τον αριθμό, κάθε βράδυ το ξεθεμέλιωναν. Ώσπου τα πιάσανε τα αδέλφια οι άρχοντες της Γαληνοτάτης και τα κρέμασαν πάνω στο κάστρο. Από έναν πάνω στους τέσσερεις πύργους του και δυό στην καστρόπορτα της εισόδου.
Εκεί σ αυτό το στοιχειωμένο κάστροι επήγε και στρατοπέδεψε ο Νταλιάνης. Οι Σφακιανοί από τα γύρω χωριά του λέγανε: «Ετούτος δω δεν είναι καλός τόπος για πόλεμο. Πολύ ανοιχτωσιά είναι. Ο οχτρός είναι πολύς και εμείς λίγοι. Έλα μαζί μας να πιάσουμε τα όρη και τα χαράκια κι από κει να τονε βαρέσουμε τον Τούρκο». Μα ο Χατζη Μιχάλης είχε καβαλαρία και πίστευε πως αυτή θα έκανε την διαφορά. Τα άλογα δεν μπορούσανε να πολεμήσουνε στο βουνό. Έτσι είπε την τελική κουβέντα στους Σφακιανούς; «Λοιπόν φυλάγετέ τους από τα όρη σας για να μην φύγουν κι άφετε εμάς εδώ κάτω και κοιτάζετε να μας βλέπετε πως πολεμούμε εμείς.»
Μα και ο Μουσταφά πασάς στέλνει μήνυμα και του δίνει διορία για να εγκαταλείψει το νησί. Σ αυτόν απαντά: «Εγώ ήρθα στην Κρήτη με τα παλληκάρια μου να πολεμήσω Τούρκους και όπου θέλει ο Θεός ας δώσει την νίκη»
Τον Μάη του 1828 8,000 Τούρκοι πολιορκούν το Φραγκοκάστελλο. Μεγάλες μάχες διεξάγονται γύρω του. Ο Χατζη Μιχάλης Νταλιάνης προσπαθεί να βοηθήσει κάποιους από τους άνδρες του που μάχονται έξω από το κάστρο . Βγαίνει έφιππος και αγωνίζεται μαζί τους μπροστά στην καστρόπορτα. Προσπαθούν να μπουν μέσα. Μα οι οχτροί περισσεύουν. Την πιο κρίσιμη στιγμή, το σπαθί του καπετάνιου, σπάει. Το άλογό του σκοτώνεται. Δεν υπάρχει πια τρόπος σωσμού. Ο αρχηγός χάνεται πολεμώντας γενναία.
Όσοι απομείνανε αντισταθήκανε με όλες τους τις δυνάμεις για επτά ακόμα μέρες. Χωρίς τροφές και νερό, χωρίς πολεμοφόδια. Στις 24 του Μάη ο Μουσταφά πασάς έρχεται σε συμφωνία με τους τελευταίους υπερασπιστές. Να του παραδώσουν το κάστρο και να τους αφήσει να φύγουν ανενόχλητοι. Έτσι κι έγινε. Πολιορκητές και πολιορκούμενοι-όσοι είχανε μείνει ζωντανοί- φύγανε. Μόνο οι νεκροί-πολλοί νεκροί Έλληνες και Τούρκοι- μείνανε γύρω από το καστέλλι. Να νοτίζει τα ξασπρισμένα κόκκαλα η αρμύρα της θάλασσας και να τα σκεπάζει η άμμος που το αεράκι έφερνε από τις κοντινές παραλίες.
Χρόνια μετά, οι κάτοικοι της περιοχής αντιληφθήκανε κάτι περίεργο. Κάτι που συνέβαινε πάντα πρωί πρωί με την δροσούλα και όταν είχε η μέρα υγρασία πολλή. Σκιές ανθρώπων με σταχτιά ρούχα, άλλοι πεζοί και άλλοι καβαλάρηδες με όπλα,, ψηλοί ως δυό μέτρα να κατευθύνονται από το φρούριο προς την θάλασσα.
Τον καιρό της σκλαβιάς οι Τούρκοι και μετά οι Γερμανοί θαρρέψανε πως τούτες οι σκιές ήτανε αληθινοί ανθρώποι και κάνανε να πιάσουνε τα όπλα, να τους πολεμήσουνε. Μα σαν τους φανερώσανε οι χωριανοί το μυστικό-πως ήτανε οι Δροσουλίτες, άκακες σκιές,–μόνο τότε ησυχάσανε. Μετά σαν ελευθερωθήκαμε, πολλοί δικοί και ξένοι το μάθανε αυτό το πράγμα και θελήσανε να το εξηγήσουνε επιστημονικά. Και είπανε τούτο και κείνο, για αντικατοπτρισμούς για διαθλάσεις για φυσικά ή υπερφυσικά ή μεταφυσικά φαινόμενα. Ακόμα ψάχνουνε να βρούνε την λύση του μυστηρίου.
Εμένα προσωπικά, που θεωρώ πως η ζωή μας έχει αρκετή ορθότητα και θέλει λίγη μαγεία και λίγο παραμύθι, μου αρέσει ο θρύλος. Ότι δηλ. οι σκιές είναι οι άταφοι νεκροί του Χατζη Μιχάλη Νταλιάνη που αιώνια γυρίζουν στον τόπο του καθήκοντος. Ψάχνοντας είτε για λύτρωση είτε για να ξετελέψουν το αρχινισμένο έργο;
………………………………………………………………………………………………………………………………….
Τούτες τις τελευταίες μέρες διάβασα στον ημερήσιο τύπο πως οι κάτοικοι της περιοχής γύρω από την οδό Νταλιάνη στην πόλη μας, έκαναν ένα αίτημα προς τον δήμο. Γιατί βλέπετε γίνονται εργασίες αποκατάστασης στον μιναρέ που δεσπόζει στον δρόμο. Ζήτησαν λοιπόν να σκεπαστούν οι σκαλωσιές όχι με λινάτσες αλλά με πανώ που να έχουν ζωγραφισμένη την μορφή του ήρωα που ονοματίζει τον δρόμο τους. Ίσως και σκηνές από την δράση του.
Ωραία, πρωτότυπη και ευρηματική ιδέα, σκέφτομαι. Θα έχει ενδιαφέρον να δούμε την απάντηση της αρμόδιας υπηρεσίας. Λέτε οι υπεύθυνοι να μας εκπλήξουν ευχάριστα και να λανσάρωμε οι Χανιώτες, νέα μόδα;
