Μια που ασχολήθηκα ήδη στα προηγούμενα κείμενά μου με τους Δελφούς, ας κλείσω, σήμερα το θέμα αυτό, μιλώντας για ό,τι έδωσε στο μαντείο τέτοια αίγλη. Για τους χρησμούς του. Κι ας είναι πολλά ακαόμα σπουδαία θέματα που το αφορούν, όπως λ.χ. η δελφική αμφικτιονία (σύστημα οργάνωσης των πόλεων-κρατών σε ομοσπονδία με σκοπό την ειρηνική επίλυση των μεταξύ τους προβλημάτων και την προαγωγή του εμπορίου, κάτι σαν την σημερινή Ε.Ε. δηλ.), που δεν τα άγγιξα καν.
Το μαντείο έγινε διάσημο και σημαντικό για την ζωή της αρχαίας Ελλάδας, χάρη στον ρόλο που έπαιζε στα πολιτικά της πράγματα. Οι χρησμοί παρ όλη την αμφισημία, αινιγματικότητα και υπαινικτικότητά τους εθεωρούντο το βασικό και πρωτεύον βήμα για οποιαδήποτε σοβαρή απόφαση τόσο στον Ελλαδικό όσο και στον ευρύτερο χώρο της Μεσογείου. Κανείς εχέφρων κυβερνήτης δεν προχωρούσε σε κρίσιμες για την πόλη αλλά και για τον εαυτό του αποφάσεις, χωρίς την γνωμοδότηση του Απόλλωνα, μέσα από τα λόγια της Πυθίας και τις επεξηγήσεις των ιερέων του ναού. Γνωρίζομε πια, πως όλοι μπορούσαν να ζητήσουν την θεία γνώμη. Βεβαίως υπήρχαν προτεραιότητες, τελετουργικό και συγκεκριμένες ημέρες χρησμοδότησης. Όταν όλα ήταν εντάξει, η Πυθία εξαγνιζόταν, καθόταν στον χάλκινο τρίποδα πάνω από το χάσμα που έβγαζε αναθυμιάσεις και μασούσε φύλλα δάφνης.
Ο ενδιαφερόμενος, εξαγνισμένος κι αυτός, έκανε θυσία στον Θεό, ένα υγιές τρεμάμενο κατσίκι και έθετε το ερώτημα του. Η ιέρεια απαντούσε βρισκόμενη σε έκσταση, με ακατάληπτες λέξεις. Σε άλλο παρακείμενο δωμάτιο τα λόγια αυτά τα κατέγραφαν οι ιερείς, τα επεξηγούσαν και έδιδαν την απάντηση στον ερωτώντα. Απορίες, από την πιο απλοϊκή, όπως το τι γένους παιδί θα κάνει η γυναίκα μου, μέχρι το αν πρέπει να εμπλακεί μια πόλις σε πόλεμο. Πάντα σκεφτόμουνα πόση μόρφωση και πόση σοφία έκρυβαν ακόμα και οι πιο απλές απαντήσεις. Οι ιερείς σίγουρα διέθεταν γνώσεις που δεν ήταν προσιτές στους κοινούς ανθρώπους. Αστρονομίας, γεωγραφίας, γεωστρατηγικής αλλά και ψυχολογίας.
Πολλοί χρησμοί είναι γνωστοί για την αμφισημία τους. Μπορούσαν να εξηγηθούν βάσιμα, με δύο τρόπους. Στο παραπάνω ερώτημα, «τι παιδί θα γεννήσει η γυναίκα μου» καθώς και στην ερώτηση ενός στρατιωτικού αν θα πεθάνει στον πόλεμο οι ερωτώντες πήραν τις απαντήσεις «άρρεν ου θήλυ» και : «Ήξεις αφήξεις ου εν τω πολέμω θνήξεις.». Οι χρησμοί ανάλογα με το που θα βάλει κανείς το κόμμα, πριν ή μετά το ου, σημαίνουν: «αγόρι, όχι κορίτσι» ή «όχι αγόρι, κορίτσι». Το ίδιο και στον δεύτερο: «θα πας, θα γυρίσεις, δεν θα πεθάνεις στον πόλεμο», είναι η μία εξήγηση. Και η άλλη: « θα πας, δεν θα γυρίσεις, στον πόλεμο θα πεθάνεις». Σε καμιά περίπτωση δεν έβγαινε ψεύτης ο θεός.
Αυτοί νομίζω είναι οι απλοί χρησμοί. Μα υπήρχαν κι άλλοι πιο σοβαροί. Ο βασιλιάς των Λυδών Κροίσος ρώτησε το μαντείο αν θα κερδίσει τον πόλεμο επιτιθέμενος στους Πέρσες. Η απάντηση : «Αν διαβείς τον Άλυ ποταμό (φυσικό σύνορο ανάμεσα στους δυό λαούς)θα καταστρέψεις ένα μεγάλο βασίλειο». Ο Κροίσος εξηγώντας τον χρησμό σύμφωνα με τις επιθυμίες και τα θέλω του, εννόησε ότι ο θεός μιλούσε για την καταστροφή του βασιλείου των Περσών. Έτσι εξεστράτευσε εναντίον τους, αλλά δυστυχώς γι αυτόν, νικήθηκε. Ένα μεγάλο βασίλειο καταστράφηκε, αλλά ήταν το δικό του και όχι των αντιπάλων του. Με κάτι τέτοιους χρησμούς οικοδομήθηκε η σπουδαία φήμη του μαντείου και η πεποίθηση ότι καμιά απόφαση δεν θα ήταν βιώσιμη αν δεν στηριζόταν σε μια σωστή πρόβλεψη και μια θετική γνώμη του Απόλλωνα.
Γνωστή επίσης είναι η απάντηση της Πυθίας όταν οι Πέρσες εβάδιζαν εναντίον των Αθηνών: « Η πόλις θα σωθεί από τα ξύλινα τείχη», χρησμοδότησε ο Απόλλων. Κάποιοι προσπάθησαν να περιφράξουν την Ακρόπολη με ένα ξύλινο φράχτη, αλλά ο Θεμιστοκλής κατανόησε αλλιώς την απάντηση. Μεθόδευσε και κατά κάποιον τρόπο επέβαλε την ναυμαχία στην Σαλαμίνα, όπου τα πλοία-ξύλινα τείχη των Αθηναίων επικράτησαν πανηγυρικά του αντίπαλου στόλου και όλη η Ελλάδα σώθηκε από την Περσική απειλή.
Όμως και στους αποικισμούς η πρώτη κουβέντα ήτανε του μαντείου. Γύρω στον 8 π.Χ. αιώνα κατά τον δεύτερο Ελληνικό αποικισμό, οι πόλεις ασφυκτιούσαν. Είτε από τον υπερπληθυσμό, είτε από την έλλειψη επαρκούς τροφής και καλλιεργησίμων εδαφών, είτε από τις πολιτικές διαμάχες αντιμαχομένων φατριών. Μεγάλη σημασία είχε επίσης και η ανάγκη αναζήτησης πλουτοπαραγωγικών πόρων καθώς και η ανάγκη επέκτασης των εμπορικών δραστηριοτήτων. Οργανωμένα πλέον, αποφασιζόταν η μετακίνηση ενός μέρους του πληθυσμού σε μια νέα πατρίδα. Η πρώτη ερώτηση και καθοριστική ήταν πάντα προς το μαντείο. Αυτό έδινε την άδεια και την κατεύθυνση της αποστολής. Γνωστή είναι η ρήση προς τον Βύζαντα τον Μεγαρέα όταν ξεκινούσε για το δικό του ταξίδι. Ο θεός το συμβούλεψε να ψάξει να βρει την πόλη των τυφλών και να κατοικήσει απέναντι από αυτήν. Ο Βύζας ταξίδεψε προς βορά πέρασε βουνά, λίμνες, ποτάμια και θάλασσες. Κάποια στιγμή βρέθηκε σε έναν λόφο. Στάθηκε και παρατήρησε τον χώρο. Είδε την γη πίσω του καλά προφυλαγμένη από την θάλασσα που την περιτριγύριζε. Δύσκολα θα μπορούσαν οποιοιδήποτε εχθροί να την κυριεύσουν. Πρόσεξε ότι ο τόπος εκεί ήταν ακατοίκητος ενώ στην απέναντι στεριά απλωνόταν χτισμένο ένα χωριό. Αμέσως κατάλαβε. Αυτός ο οικισμός ήταν η πόλις των τυφλών που του είχε πει η μάντισσα. Έτσι εγκατέστησε για πρώτη φορά στον μυχό του Κεράτιου κόλπου, πάνω στο στενό του Βοσπόρου, την νέα του πατρίδα. Την ονομάτισε Βυζάντιο από το όνομα του . Την ίδια προνομιακή θέση αναγνώρισε δέκα αιώνες αργότερα και ο Μέγας Κωνσταντίνος που θεμελίωσε εκεί την πρωτεύουσά του. Την ξακουστή και θαυμαστή Κωνσταντινούπολη.
Στον βασιλιά της Θήρας Γρίνο, η οδηγία ήταν να πάει να αποικίσει την Λιβύη. Ο βασιλιάς δεν πήγε, θεωρώντας τον εαυτό του ηλικιωμένο. Άστε, που δεν ήξερε κιόλας κατά που πέφτει η Λιβύη. Την ανυπακοή του ηγέτη ακολούθησαν επτά χρόνια ξηρασίας. Όταν το μαντείο επανέφερε την πρόταση της Λιβύης σαν λύση, ο βασιλιάς δεν τόλμησε να παρακούσει. Έτσι ίδρυσε την Κυρηναϊκή, φημισμένη και πάμπλουτη αποικία.
Όμως και για τα πολιτικά πράγματα ήταν καθοριστική η συμβολή του Απόλλωνα. Λέγεται ότι βασιλιάς της Σπάρτης Λυκούργος θεμελίωσε το πολίτευμα της Σπάρτης καθοδηγούμενος από το μαντείο. Και όταν γέρασε δέσμευσε τους συμπολίτες του να κρατήσουν το καθεστώς ανόθευτο, μέχρι να τους φέρει ο ίδιος νέο χρησμό από τους Δελφούς. Μετά έφυγε και δεν επέστρεψε ποτέ, κάνοντας την Σπάρτη με τους νόμους του ξακουστή και μεγάλη Ελληνική δύναμη.
Το ίδιο συνέβη και με τον Σόλωνα τον Αθηναίο, που κλήθηκε σε μια πολύ σοβαρή στιγμή της πόλης του να νομοθετήσει ριζοσπαστικά και πρωτάκουστα μέτρα. Ο Σόλων επικαλέστηκε χρησμό του μαντείου και κατάφερε να φέρει τέτοιες σαρωτικές αλλαγές που τελικά οδήγησαν στην εγκαθίδρυση της δημοκρατίας και της λαϊκής κυριαρχίας.
Το μαντείο μεγαλουργούσε για πολλούς αιώνες αλλά στην πορεία οι επιθέσεις και οι λεηλασίες εχθρικών λαών, οι φυσικές καταστροφές και οι σεισμοί, τέλος η έλευση μιας καινούργιας θρησκείας το έκαναν να παρακμάσει. Τελευταία προσπάθεια επαναφοράς της παλιάς δόξας έγινε από τον αυτοκράτορα Ιουλιανό, αυτόν που η ιστορία τον ονόμασε παραβάτη, γιατί θέλησε να ξαναγυρίσει τον κόσμο στην παλιά κατάσταση και στην δόξα της αρχαίας Ελλάδας. Ο μελαγχολικός χρησμός που του δόθηκε το 362 μ.Χ. θεωρείται και ο τελευταίος του Απόλλωνα. Οι ιερείς του μαντείου ήταν τόσο σοφοί, που μπόρεσαν και πρόβλεψαν ακόμα και το δικό τους μέλλον και την δική τους παρακμή. Και μέσα από την καταστροφή του μαντείου, ανάγγειλαν το τέλος ενός ολόκληρου κόσμου.
«Είπατε τω βασιλεί, χαμαί πέσε δαίδαλος αυλά, ουκέτι Φοίβος έχει καλύβαν, ου μαντίδα δάφνην, ου παγάν λαλεούσαν, απέσβετο και λάλον ύδωρ».
Δηλαδή: «Πείτε στον βασιλιά, πως έπεσε κατάχαμα το περίτεχνο οίκημα, κι ούτε ο Φοίβος Απόλλων έχει πια κατοικία, ούτε δάφνη μαντική, ούτε πηγή ομιλούσα, και το ομιλών νερό στέρεψε».
