«Έφτασε η η πολυπόθητη ώρα της μεταφοράς και της ανταλλαγής του παλιού με το καινούργιο».
Έγραφα πριν περίπου δυο χρόνια από τούτη δω την θέση, τον Σεπτέμβριο του 2020 όταν το παλιό αρχαιολογικό μουσείο Χανίων έκλεισε τις πύλες του, για να μεταφερθούν τα εκθέματά του στο νέο κτίριο στην Χαλέπα. Σήμερα, εδώ και κάμποσο καιρό, το καινούργιο μας αρχαιολογικό μουσείο έχει ανοίξει τις πύλες του και υποδέχεται ντόπιους και ξένους.
Δεν τα είχα καταφέρει μέχρι τώρα να το επισκεφτώ. Βρήκα την ευκαιρία όμως όταν διάβασα για μια οργανωμένη ξενάγηση. Με είχαν διαβεβαιώσει άνθρωποι που ξέρουν, ότι οι επιγραφές δίπλα στα εκθέματα είναι πολύ κατατοπιστικές. Όμως πάντα μαθαίνεις από τους ειδικούς κάτι παραπάνω. Αυτά τα μικρά μυστικά που δίνουν στο όλο θέμα ζωή και το κάνουν πιο ενδιαφέρον και κοντινό. Την καθορισμένη ώρα λοιπόν, πολλοί συμπολίτες βρεθήκαμε στην είσοδο του νέου μουσείου, ανυπομονώντας και λαχταρώντας.
Το μουσείο μας εντυπωσιάζει και μόνο που το πλησιάζεις. Το μέγεθός, το σχήμα του κτιρίου σου επιβάλλονται. Ο τεράστιος χώρος υποδοχής, η ηλεκτρονική έκδοση εισιτηρίων, σε ξαφνιάζουν. Και βέβαια τα εκθέματα που είναι περισσότερα, πιο εντυπωσιακά τοποθετημένα και αναδεικνύονται καλύτερα. Ένα πονεμένο γόνατο δεν μου επέτρεψε εν τέλει να παρακολουθήσω ενδελεχώς την ξενάγηση. Αλλά όπως ειπώθηκε το μουσείο αυτό δεν είναι για μια φορά. Χρειάζεται να επανερχόμαστε συχνά πυκνά. Θα μοιραστώ εδώ μαζί σας δυό τρία πράγματα που έμαθα από αυτήν την λειψή, πονεμένη μου επίσκεψη.
Η ανάγκη για ένα νέο μουσείο και η μετεγκατάσταση του παλιού από το καθολικό του Αγίου Φραγκίσκου ήταν ορατή εδώ και πολλές δεκαετίες για την πόλη. Η εύρεση του κατάλληλου οικοπέδου υπήρξε ένα μεγάλο πρόβλημα, ώσπου οι αρμόδιοι κατέληξαν σε τούτον τον χώρο και ευτυχήσαμε να δούμε το κτίριο αποπερατωμένο και σε πλήρη λειτουργία.
Και η ξενάγηση-μύηση αρχίζει,
Πρώτη μπουκιά και κόκκαλο που λέγαμε παιδιά. Τα εκθέματα στο μουσείο αρχίζουν από τα 6,000,000 χρόνια πριν. Ναι καλά το διαβάσατε. 6 εκατομμύρια χρόνια χρονολογούνται τα αποτυπώματα ανθρωπίνων βημάτων από την Κίσαμο. Ζούσαν άνθρωποι τότε θα μου πείτε; Πάντως η πρώτη φωτογραφία με τα πέλματα είναι ο αψευδής μάρτυρας. Το επόμενο βήμα στα 130,000 χρόνια πριν, όταν homo sapiens ζουν στην Γαύδο και το Λουτρό. Κάποιοι νεώτεροι, στα 35,000 ως 11,000 χρόνια εκφράζοντας τις καλλιτεχνικές τους ανησυχίες ή ίσως ξορκίζοντας τους μεταφυσικούς τους φόβους χαράσσουν πάνω σε ένα βράχο στα Ασφένδου στα Σφακιά, ελάφια και καράβια. Πιο κοντινοί μας αυτοί που το 3,000 π.Χ κατοικούν σε σπήλαια. Και συνεχίζει έτσι. Μινωϊκός πολιτισμός, Μυκηναϊκός, ανάκτορα, γραφή, οικονομική και κοινωνική ζωή, τελετουργίες, σφραγίδες, πολεμιστές και νεκρικές συνήθειες, ρωμαϊκά χρόνια. Στα Χανιά μέσα στον λόφο Καστέλλι και την ευρύτερη περιοχή, αλλά και στην Κίσαμο, τον Αποκόρωνα, τα Σφακιά και το Σέλινο. Σε όλο το Νομό βρίσκεις θέσεις κατοικήσεων και παραγωγής πολιτισμού. Η πεποίθηση ότι η Δυτική Κρήτη δεν είχε κάτι αξιόλογο να επιδείξει στους αρχαίους χρόνους, καταρρίπτεται.
Μετά το 1,200 π.Χ. η κοινωνία αλλάζει. Πόλεις ισχυρές η Κυδωνία, η Απτέρα, η Πολυρρήνια, η Φαλάσαρνα, η Λισσός, η Υρτακίνα και η Έλυρος. Έχουν εμπορικές σχέσεις με πέραν του νησιού μας μέρη, ακμάζουν, κόβουν νομίσματα, συνάπτουν συμμαχίες. Οι έντονες διαμάχες οδηγούν σταδιακά σε παρακμή και αδυναμία. Οι Ρωμαίοι καταλαμβάνουν τον τόπο κάποια χρόνια πριν την γέννηση του Χριστού. Μια νέα εποχή ακμής αρχίζει. Το αποδεικνύουν τα μεγάλα σε μέγεθος και ομορφιά ψηφιδωτά, οι πλούσιες κατοικίες, τα αγάλματα.
Όλα αυτά τα θαυμαστά τελειώνουν με τον μεγάλο σεισμό του 365 μ.Χ και το συνακόλουθο τσουνάμι . Ήταν, λένε, ο ισχυρότερος σεισμός που έπληξε ποτέ την Μεσόγειο και έγινε αιτία να ανυψωθεί η Δυτική Κρήτη μέχρι και 9 μέτρα.
Αυτή είναι η καταληκτική χρονολογία των ευρημάτων που εκτίθενται στο μουσείο μας. Να αναφέρω εδώ τώρα μερικά από τα εκθέματα με τα οποία κυριολεκτικά συνδέθηκα και συνομίλησα. Αυτά τα βήματα πάνω στην ακτή έτσι όπως αποτυπώνονται στην είσοδο της πρώτης αίθουσας είναι συγκλονιστικά. Σε ταξιδεύουν και σε κάνουν να αναρωτηθείς. Πως ήταν αυτοί οι μακρινοί πρόγονοι; Πώς έμοιαζαν; Πώς ζούσαν; Τι έτρωγαν; Τι τους φόβιζε;
Στην δεξαμενή των καθαρμών το μικρό τμήμα του γνήσιου αρχαίου τοίχου που ξεχωρίζει από τις σημερινές προσθήκες, σου μιλάει. Σε συνδέει αμέσως με αυτούς τους παλιούς συμπολίτες.
Η οικία του φιλάργυρου μας δίνει ένα σπουδαίο μάθημα. Ο μακρινός μας αυτός συγγενής όταν άρχισε ο σεισμός αντί να κοιτάξει να σωθεί, πήγε στο υπόγειο για να κρύψει τα χρήματά του. Ακόμα ως τα σήμερα τα κόκκαλά του ξασπρίζουν δίπλα από το πουγκί με τα νομίσματα, τα σκορπισμένα στο έδαφος. Ζωντανό παράδειγμα πως τα λεφτά δεν σου φέρνουν την ευτυχία.
Και βέβαια στον δεύτερο όροφο η πολυσυζητημένη συλλογή Μητσοτάκη. Καθώς και μια περιοδική ενδιαφέρουσα έκθεση για το μπάνιο και το νερό.
Τα ψηφιδωτά, τα αγάλματα, τα επιτύμβια όλα εξαιρετικά και πανέμορφα. Στέκομαι σε ένα παιδικό παιχνίδι. Ένα ζώο, ένα ταυράκι με ρόδες για να μπορεί το παιδί εκείνης της μακρινής εποχής να το τραβά. Ακριβώς όπως το κάνουν ανά τους αιώνες μέχρι και σήμερα όλα τα παιδιά, σε όλη την υφήλιο. Τους αρέσει πάντα να σέρνουν αντικείμενα. Τελικά πόσο μακριά είναι οι εποχές μας; Μήπως οι άνθρωποι ανέκαθεν δεν χαίρονται και δεν λυπούνται με τα ίδια πράγματα; Μήπως τα ίδια θέματα δεν τους προβληματίζουν εσαεί;
Ακόμα και πονεμένη, την απόλαυσα την επίσκεψη στο νέο μας απόκτημα. Αν και κάποια στιγμή αναζήτησα το χρώμα της κεραμιδί ώχρας και τις καμάρες του Αγίου Φραγκίσκου. Ελπίζω βέβαια να ξαναδούμε το καθολικό του παλιού μοναστηριού, σύντομα σε λειτουργία ως μουσείο Βυζαντινό, όπως έχει ήδη ανακοινωθεί. Θα είναι κρίμα να μείνει αυτός ο πανέμορφος χώρος ανεκμετάλλευτος.
Είναι φανερό ότι αυτό το μουσείο για να στηθεί χρειάστηκε πολύς κόπος και μόχθος. Και πολύ μεράκι. Νομίζω χρωστάμε πολλά ευχαριστώ στους ανθρώπους της αρχαιολογικής μας υπηρεσίας, τωρινούς και παλιότερους, για την δουλειά που έχει γίνει σ αυτό και που κατά την άποψή μου ξεπερνά τα στενά υπαλληλικά τους καθήκοντα.
Με την βοήθεια και του πολύ κατατοπιστικού και εύχρηστου οδηγού του μουσείου, στην ξενάγηση αυτή πραγματικά επικοινωνήσαμε με τους προγόνους. Αιστανθήκαμε την αύρα τους. Γεφυρώσαμε τους αιώνες και προσπαθήσαμε να γνωριστούμε καλύτερα.
Το νέο μας μουσείο, εμένα τουλάχιστον, με γοήτευσε. Παρ όλο που δεν είναι στο κέντρο της πόλεως πια, αξίζει να κάνει κανείς μια βόλτα μέχρις εκεί. Γιατί είναι καλό να συνειδητοποιήσωμε την καταγωγή και την συνέχειά μας μέσα στα χρόνια. Να μάθωμε για τους μακρυνούς συγγενείς που «αναπνέωμε ακόμα τα χνώτα τους στον αέρα μας» .
Να αντιληφθούμε τον ρόλο μας μέσα στην κοινωνία που ζούμε ως συνέχεια των παλιών προγόνων και το χρέος που έχωμε να παράξωμε πολιτισμό που θα είναι επωφελής στις επόμενες γενιές. Ακριβώς όπως τούτος δω ο παλιότερος, προσφέρει σήμερα σε μας.
