Την Κυριακή 4 του Μάρτη του 1907 και ώρα 11:30 το πρωί, δυο αυτοκίνητα από τα επτά που κυκλοφορούσαν τότε στην πρωτεύουσα της Ελλάδας, συναντήθηκαν στη λεωφόρο Συγγρού που ήταν ένας χωμάτινος δρόμος στα περίχωρα των Αθηνών.
Ήταν το όχημα του βουλευτή Νίκου Σιμόπουλου και αυτό του πρίγκηπα Ανδρέα -ναι ναι του παππού του σημερινού βασιλιά της Αγγλίας. Οι δυό οδηγοί είχαν την φαεινή ιδέα να συναγωνιστούν για το ποιός θα φθάσει γρηγορότερα στο Παλιό Φάληρο. Στο ύψος του Φιξ, ο Σιμόπουλος προσπερνάει τον πρίγκηπα, διασταυρώνεται με την 25χρονη Ευφροσύνη Βαμβακά μητέρα δυό παιδιών που προσπαθούσε να περάσει απέναντι και την παρασέρνει τραυματίζοντάς τη θανάσιμα.
Την άλλη μέρα οι εφημερίδες της εποχής έγραφαν. «Επτά αυτοκίνητα κυκλοφορούν και θρηνούμε θύματα…Φανταστείτε τι θα γίνει αν γίνουν εβδομήντα!….»
Εμείς σήμερα δεν αναρωτιόμαστε πια. Γνωρίζουμε με τον πλέον εμφατικό τρόπο ότι στους δρόμους της χώρας μας καθημερινά ξεκληρίζονται, από τροχαία, χωριά ολόκληρα. Και ότι ακόμα περισσότεροι άνθρωποι, τριπλάσιοι σχεδόν επιβιώνουν μεν, αλλά μένουν ανάπηροι σωματικά και ψυχικά. Γονείς θρηνούν για τα παιδιά τους, μικρά μεγαλώνουν χωρίς την παρουσία των ανθρώπων που τα γέννησαν, η κοινωνία πλήττεται βαριά και η οικονομία από την μια επιβαρύνεται με το κόστος νοσηλίων και θεραπειών και από την άλλη χάνει ένα σημαντικό, ακμαίο και προσοδοφόρο τμήμα πολιτών. Ένα διαρκές τραύμα της πολιτείας, μια τεράστια ανοιχτή πληγή που δεν λέει να κλείσει.
Η τρίτη Κυριακή του Νοέμβρη κάθε χρόνο έχει καθιερωθεί διεθνώς, ως ημέρα μνήμης για τα θύματα των τροχαίων δυστυχημάτων. Μεγάλο θέμα, πολύ πονεμένο. Καταθέτω κι εγώ το δικό μου λιθαράκι για την ημέρα αυτή μεταφέροντάς σας κάποιες λίγες σκέψεις και απόψεις που συγκέντρωσα ψάχνοντας στο διαδίκτυο. Ελπίζω ότι θα προβληματίσουν και θα έχουν νόημα, έστω και για ένα συμπολίτη.
«Δεν είναι ατυχήματα» λέει ο χειρουργός Θηβαίος Ιωάννης που έχει προσφέρει τις υπηρεσίες του σε πολλές περιπτώσεις τροχαίων. «Επί της ουσίας είναι συμβάντα. Δεν οφείλονται σε ένα τυχαίο γεγονός αλλά σε ανθρώπινο λάθος». Και κάπου αλλού διαβάζω ότι για ποσοστό μεγαλύτερο του 90% των τροχαίων δυστυχημάτων ευθύνεται αποκλειστικά ή είναι συνυπεύθυνος ο άνθρωπος. Αυτό μας δείχνει, συνεχίζουν, ότι αν ο άνθρωπος είχε κάνει τις κατάλληλες ενέργειες τα περισσότερα θα μπορούσαν να έχουν αποφευχθεί.
«Η οδική ασφάλεια είναι πρωτίστως προσωπικό ζήτημα. Αλλά είναι και Βαθιά πολιτική ευθύνη και προτεραιότητα» λέει μια μάνα, η Βασιλική Δανέλλη-Μυλωνά που αφού είδε το παιδί της νεκρό από ένα τροχαίο, δημιούργησε με το όνομά του το «Ινστιτούτο Οδικής Ασφάλειας Πάνος Μυλωνάς» και παλεύει ώστε να μην βρεθούν άλλοι άνθρωποι στην θέση της. «Τα τροχαία συμβάντα μπορούν να προβλεφθούν εάν όλοι μας -κυβερνήσεις, φορείς και καθένας από εμάς- αναλάβουμε την ευθύνη μας για την προστασία της ζωής στο δρόμο. Γι’ αυτό και είναι σημαντικό να συνεχίσουμε να αγωνιζόμαστε για έναν κόσμο χωρίς τροχαία δυστυχήματα, επενδύοντας σταθερά στην πρόληψη μέσα από την εκπαίδευση, την έρευνα, την καινοτομία και τη διαρκή ευαισθητοποίηση μικρών και μεγάλων στην Οδική Ασφάλεια» τονίζει. Λίγο παρακάτω σημειώνει πόσο σημαντικός είναι ο ρόλος της αστυνόμευσης. «Δεν είναι δυνατόν να έχουμε πίσω από τον κάθε πολίτη έναν αστυνομικό», λέει, «αλλά η διαρκής, συστηματική παρουσία στο δρόμο της Τροχαίας και οι έλεγχοι είναι κάτι που βοηθάει πάρα πολύ. Η εκπαίδευση και η διαμόρφωση συνειδήσεων είναι κάτι που αποδίδει μακρόχρονα, αλλά βραχυπρόθεσμα, άμεσα, αυτό που μπορεί να αποδώσει είναι η παρουσία της Τροχαίας, οι Τροχονομικοί Έλεγχοι».
Και πιο κάτω. «Παίζουν πολύ σημαντικό ρόλο και τα γονεϊκά πρότυπα, Οι γονείς θα πρέπει να είναι πολύ προσεκτικοί όταν οδηγούν και έχουν τα παιδιά τους μέσα στο αυτοκίνητο γιατί διαμορφώνουν συνειδήσεις και η ζωή των παιδιών τους και το μέλλον τους ως ένα βαθμό, εξαρτάται και από τους ίδιους. Τα παιδιά μιμούνται».
Ο Αναστάσιος Μαρκουϊζος, ο γνωστός μας οδηγός αγώνων Ιαβέρης, αυτός που θεωρείται ως ο ταχύτερος οδηγός στην Ελλάδα και ο οποίος με στοχευμένες δράσεις παλεύει να μας εκπαιδεύσει όλους όσον αφορά την οδηγική συμπεριφορά, μιλάει για γενοκτονία στους δρόμους μας και επιμένει με πολλούς τρόπους ότι το μεγαλύτερο δώρο που μπορούμε να κάνωμε στην οικογένειά μας στο τέλος της κάθε ημέρας είναι να γυρίσωμε το βράδυ σώοι στο σπιτικό μας. «Όταν οδηγείς ανεύθυνα» συνεχίζει «δεν εκτιμάς και δεν σέβεσαι ούτε τον εαυτό σου ούτε την οικογένειά σου».
«Εκείνο που χρειάζεται», τονίζει, «είναι να είμαστε συνετοί οδηγοί και να οδηγούμε προσεχτικά, αμυντικά. Βρίσκεσαι σε μια διασταύρωση, έχεις προτεραιότητα, αλλά ο απέναντί σου δεν βλέπει το stop και πέφτει πάνω σου. Τι να την κάνεις την προτεραιότητα όταν σε χτυπήσει σοβαρά; Είναι λες και πρέπει να περάσεις από ένα ναρκοπέδιο στο οποίο οι κεφαλές των ναρκών είναι εμφανείς. Αν τις πατήσεις, είσαι ηλίθιος. Πρέπει να διαλέξουμε τι θέλουμε. Ακεραιότητα ή προτεραιότητα;»
Συγχρόνως με τα λόγια των ειδικών, κάποια στοιχεία, σοκάρουν
Τα περισσότερα τροχαία, σε ποσοστό 87%, συμβαίνουν σε κατοικημένες περιοχές με ταχύτητες μέχρι 50 χιλιόμετρα την ώρα.
Η μεγάλη κατανάλωση αλκοόλ αποτελεί την κύρια αιτία τροχαίων δυστυχημάτων, καθώς ένας στους τέσσερις θανάτους οφείλεται αποκλειστικά σε αυτόν τον παράγοντα.
Το 70% των αθλητών της παραολυμπιακής μας ομάδας του 2004, υπήρξαν θύματα τροχαίων.
Το ποσοστό χρήσης των παιδικών καθισμάτων στην Β. Ευρώπη είναι 85%. Στην Αμερική φτάνει το 97%. Στην Ελλάδα μόνο 25% των γονέων χρησιμοποιούν παιδικό κάθισμα στο αυτοκίνητο. Άραγε τα αγαπούμε λιγώτερο τα παιδιά μας από τους άλλους λαούς; Ή μήπως δεν συνειδητοποιούμε ακριβώς τις συνέπειες των πράξεών μας;
Αυτό όμως που κυριολεκτικά με συγκλονίζει είναι το γεγονός ότι τα τροχαία είναι η πρώτη αιτία θανάτου στις ηλικίες από 15 ως 29 χρονών. Τα παιδιά μας, τα καμάρια μας, οι ελπίδες μας και η ελπίδα της χώρας, όταν μεγαλώσουν στην καλύτερή τους ώρα, αντί ν ανοίξουν τα φτερά τους προς την ενήλικη ζωή, πετούν σε άλλα σύμπαντα μακριά από εμάς.
Όλοι μας κάθε μέρα περπατώντας ή οδηγώντας στους δρόμους της πόλης βλέπομε, αν θελήσομε να δούμε, συμπεριφορές απίστευτες. Οδηγούς σε μηχανάκια χωρίς κράνος. Παιδιά να κρέμονται στην πίσω θέση ή να μιλούν στο κινητό. Αυτοκίνητα να επιδίδονται μέσα στον αστικό ιστό σε αγώνες ταχύτητας παραβιάζοντας τα stop και τα φανάρια, Ποδηλάτες να οδηγούν αντίθετα με το ρεύμα και στην μέση των δρόμων. Πεζούς να παραβιάζουν τις διαβάσεις και να περνούν με κόκκινο. Παιδιά πανταχού παρόντα, να μας μιμούνται, αντιγράφοντας τις επικίνδυνες μας συμπεριφορές. Κι άλλα….κι άλλα….
Οι περισσότεροι οδηγούμε σαν να είμαστε μόνοι μας στον δρόμο και σαν οι κανόνες οδικής κυκλοφορίας, να αφορούν μόνο τους άλλους.
Ο Ιαβέρης υποστηρίζει ότι «μόνο με συλλήψεις με χειροπέδες και κοινωνικές υπηρεσίες στο ΚΑΤ, καθώς και υποχρεωτικές αιμοδοσίες, δωρεές οργάνων, αφαίρεση διπλωμάτων, κοινωνική εκπαίδευση, ψυχιατρικούς ελέγχους και τέλος εξοντωτικά πρόστιμα (από σωστά εκπαιδευμένους και ευαισθητοποιημένους αστυνομικούς), μπορεί να υπάρξει βελτίωση».
Κι εγώ, που έχω δει χτυπημένο σε αυτοκινητιστικό δυστύχημα να προσπαθεί να μάθει πώς να ζει και πώς να περπατά από την αρχή, σκέπτομαι ότι ίσως το καλύτερο μάθημα προσεχτικής οδήγησης μπορούμε να το πάρωμε επισκεπτόμενοι κάποιο νοσοκομείο ή κέντρο αποκατάστασης τραυματιών από τροχαία..
