Συνεχίζω σήμερα το αφιέρωμά μου στην Αιθιοπία, τη χώρα των ανθρώπων με το δέρμα στο χρώμα της αιθάλης, όπως τους ονομάτισαν οι αρχαίοι που τους ήξεραν και τους περιέγραψαν στα έπη και στους μύθους μας.
Ο Όμηρος αναφέρει στην Ιλιάδα για επισκέψεις των θεών στη χώρα αυτή όπου γλεντούσαν και απολάμβαναν τις θυσίες μαζί με τους κατοίκους της. Και ο Περσέας γυρίζοντας στην Ελλάδα, με το κεφάλι της μέδουσας, άθλο που είχε επιτελέσει κατ’ εντολή του βασιλιά Πολυδέκτη, βρίσκει στο πέρασμά του από την χώρα της Αιθιοπίας μια γυναίκα δεμένη σε ένα βράχο. Ένα θαλάσσιο κήτος είναι έτοιμο να την κατασπαράξει. Ο ήρωας ερωτεύεται τη πανέμορφη Ανδρομέδα, την σώζει και την παίρνει μαζί του ως ταίρι του.
Αυτές είναι κάποιες από τις Ελληνικές ιστορίες για την χώρα αυτή. Εξίσου ενδιαφέρουσες είναι και οι Αιθιοπικές. Θα σας τις διηγηθώ με την σειρά που τις γνώρισα κι εγώ.
Στο κέντρο περίπου της χώρας βρίσκεται η ζωσμένη με δένδρα Αντίς Αμπέμπα. Στην ντόπια γλώσσα σημαίνει «καινούργιο λουλούδι». Λέγεται ότι το έτος 1896 η σύζυγος του αυτοκράτορα Μενελίκ Β΄ ζήτησε από τον άνδρα της να της κτίσει ένα θερινό παλάτι στους πρόποδες του όρους Endoto για να απολαμβάνει εκεί τα θερμά της λουτρά. Χάρη στο ήπιο κλίμα της περιοχής, το ανάκτορο επεκτάθηκε. Δυό βασικά ζητήματα όπως η έλλειψη καυσόξυλων και νερού αντιμετωπίστηκαν με μεγάλες εισαγωγές ευκαλύπτων ταχείας ανάπτυξης από την Αυστραλία, καθώς και με την δημιουργία μιας δεξαμενής νερού και ενός υδροηλεκτρικού σταθμού. Έτσι ο μικρός αυτοκρατορικός οικισμός καθιερώθηκε τελικά ως η νέα πρωτεύουσα της χώρας. Η πόλη θεωρείται μια από τις πλέον πολυπολιτισμικές στον κόσμο. Κατοικείται από ανθρώπους 80 εθνοτήτων που μιλούν 80 διαφορετικές γλώσσες, ενώ κάποιες από τις θρησκείες που λατρεύονται είναι η χριστιανική, η μουσουλμανική και η ιουδαϊκή.
Όπως αντιλήφθηκα μετά την επιστροφή μου το ταξίδι στην χώρα αυτή έχει με κέντρο πάντα την πρωτεύουσα, δύο άξονες. Ταξιδεύοντας προς βορράν συναντάς τον πολιτισμό και την ιστορία της αρχαίας αυτής γης. Τα επιτεύγματα των ανθρώπων. Που είναι αξιοσημείωτα. Στο ταξίδι προς νότο συναντάς την απαρχή του ανθρωπίνου είδους. Φυλές πρωτόγονες, κοινωνίες που βρίσκονται στα πρώτα τους βήματα-μπορεί ο δυτικός κόσμος να κάνει τεχνολογικά άλματα αλλά αυτές είναι ακόμα σε βρεφική κατάσταση. Ζουν σε σκηνές, ντύνονται και στολίζονται με υλικά που παίρνουν από την φύση και τρώνε όποιο ζώο ή ψάρι κυνηγήσουν ή ό,τι καρπό συλλέξουν. Κάνουν χιλιόμετρα για να βρουν και να φέρουν ένα δοχείο με νερό στην καλύβα τους. Και βέβαια δεν έχουν ιδέα για τα αγαθά του ηλεκτρισμού.
Ας ξεκινήσουμε όμως πηγαίνοντας βόρεια. Πρώτη συνάντηση με τους καταρράκτες του Μπλε Νείλου. Θυμήθηκα τα μαθητικά μου χρόνια όταν ο καλός μας δάσκαλος προσπαθούσε να χωρέσει στο κεφάλι κάμποσων ανυπότακτων μαθητών πως η μια άκρη του Νείλου που την ονομάζουν γαλάζια πηγάζει από την λίμνη Τάνα της Αιθιοπίας και στην πορεία συναντιέται στην πόλη Χαρτούμ του Σουδάν με την άλλη άκρη που την ονομάζουν Λευκή. Από εκεί και μετά ενώνονται και κάνουν το μεγάλο ποτάμι που όλοι ξέρουμε. Τον ένδοξο Νείλο που εκβάλλει στην Μεσόγειο, στο δέλτα της Αλεξάνδρειας.
Εδώ κοντά στην λίμνη Τάνα με τα νησάκια της και τα μοναστήρια της πάμε να επισκεφτούμε το χωριό Tis Issat και μετά από κάμποσο περπάτημα τους ομώνυμους καταρράκτες. Tis Issat θα πει «το νερό που καπνίζει». Πραγματικά μπροστά μας όγκοι αφρισμένου ύδατος πέφτουν με δύναμη και ορμή από βράχους εβδομήντα μέτρων και σηκώνουν σύννεφα σταγόνων που καταβρέχουν τα πάντα σε μεγάλη απόσταση και δίνουν το όνομά τους στον καταρράκτη, αφού μπροστά μας δημιουργούν ένα μόνιμο παραπέτασμα καπνού. Οι καταρράκτες του Γαλάζιου Νείλου συνιστούν ένα ανυπέρβλητο φυσικό μνημείο της περιοχής και είναι οι πρώτοι που σχηματίζει το ποτάμι ξεκινώντας την πορεία του από τη λίμνη Τάνα. Στην διαδρομή του μέχρι το Χαρτούμ συναντάμε άλλους πέντε.
Περίπου 650 χιλιόμετρα βόρεια της πρωτεύουσας Αντίς Αμπέμπα βρίσκεται η μικρή πόλη της Λαλιμπέλα, το όγδοο, όπως λένε, θαύμα του κόσμου. Η πόλη, ένα μεγάλο χωριό, τότε που την επισκεφθήκαμε, είχε άλλο όνομα παλιά. Λεγόταν Roha και μεταξύ 10ου ως και 13ου αιώνα ήταν πρωτεύουσα της χώρας. Γύρω στο 1,000 την κυβερνούσε ο βασιλιάς Λαλιμπέλα, ο οποίος αφού επισκέφθηκε τους Αγίους Τόπους αποφάσισε να δημιουργήσει εδώ μια δεύτερη Ιερουσαλήμ για τους υπηκόους του που δεν θα μπορούσαν να ταξιδέψουν, να δουν και να προσκυνήσουν την αυθεντική-και για να μπει στο μάτι, όπως λένε οι κακές γλώσσες στην άλλη ιερή πόλη την Αξώμη. Στην πραγματικότητα οι ένδεκα εκκλησιές της Λαλιμπέλα δεν έχουν κτισθεί. Έχουν ανασκαφεί. Η δουλειά γινόταν ως εξής. Ξεχώριζαν ένα κομμάτι γης. Γύρω του δημιουργούσαν μια βαθιά τάφρο και από τις τέσσερεις πλευρές. Το κομμάτι που έμενε στο μέσον γινόταν ναός. Αφού πρώτα το σμίλευαν και το άδειαζαν από το χώμα που είχε στο εσωτερικό του με σφυριά και με καλέμια. Και μην φανταστείτε κάτι μικρά κτίσματα, οι εκκλησιές αυτές είναι μεγάλων διαστάσεων φτάνουν μέχρι τα 40 μέτρα ύψος και οι ρεαλιστές λένε πως κτιζόντουσαν για 23 χρόνια από 40,000 εργάτες.
Οι πιστοί όμως της Αιθιοπίας ξέρουν, πως άγγελοι άφηναν κάθε βράδυ την ουράνια κατοικία τους κι έρχονταν εδώ για να απομακρύνουν τα μπάζα και να βοηθήσουν όσους εργάζονταν ώστε να μην απογοητευθούν από την σκληρή δουλειά. Και όλοι γνωρίζουν πως πάνω σε μια πύλη στον ναό της Bet Maryam ο βασιλιάς έγραψε το μυστικό της κατασκευής των κτιρίων. Μόνο που η επιγραφή είναι καλυμμένη με υφάσματα και το μυστικό παραμένει για πάντα κρυφό.
Οι στέγες των ναών είναι στο επίπεδο του εδάφους και για να μπει κανείς μέσα πρέπει να κατέβει από σκαλιστές στο βράχο σκάλες και να διασχίσει κατηφορικούς σκοτεινούς διαδρόμους. Κάποιες από τις ένδεκα εκκλησιές συνδέονται μεταξύ τους με σήραγγες και με σκαλιστές υπόγειες και ανοιχτές διαβάσεις πεζών. Οι ναοί είναι διαφορετικοί ο ένας από τον άλλο και βρίσκονται σε συνεχή χρήση και λειτουργικότητα από την ημέρα της κατασκευής τους. Οι τοίχοι τους είναι γεμάτοι με αγιογραφίες και σε κάθε έναν, μοναχοί ντυμένοι με βαριά πλουμιστά άμφια διαβάζουν ακατάπαυστα προσευχές.
Οι ναοί είναι κτισμένοι σε δύο ομάδες την βόρεια και την νότια. Ο δρόμος που τις χωρίζει συμβολίζει τον ποταμό Ιορδάνη, μιας και όλη η εκκλησιαστική πέτρινη πολιτεία είναι μια ιδεατή αναπαράσταση της παλαιάς Ιερουσαλήμ. Υπάρχει βέβαια στην δυτική πλευρά και μία ξεχωριστή. Η εκκλησία Bet Giyorgis. Σύμφωνα με την τοπική θρησκευτική παράδοση, ο βασιλιάς Λαλιμπέλα είχε σχεδόν ολοκληρώσει την κατασκευή των εκκλησιών, όταν δέχτηκε την επίσκεψη του Αγίου Γεωργίου. Έφιππος πάνω στο λευκό άλογό του, ο Άγιος Γεώργιος ζήτησε από τον Αιθίοπα άρχοντα να μάθει γιατί δεν είχε κτιστεί ένας ναός προς τιμή του. Ο βασιλιάς έσπευσε να καθησυχάσει τον άγιο, υποσχόμενος την ανέγερση της πιο όμορφης εκκλησίας απ’ όλες. Λένε πώς ο ίδιος ο Άγιος Γεώργιος επέβλεπε προσωπικά την κατασκευή του ναού, ενώ μοναχοί δεν παραλείπουν να δείχνουν στους επισκέπτες σήμερα, σ’ ένα σημείο της εκκλησίας, το αποτύπωμα της οπλής του λευκού αλόγου.
Ο Λαλιμπέλα αφού βασίλεψε είκοσι έτη παραιτήθηκε από το αξίωμά του και έγινε ερημίτης. Έζησε σε μια σπηλιά κι έτρωγε ρίζες και χόρτα. Σήμερα τιμάται σαν ένας από τους μεγαλύτερους αγίους της Αιθιοπίας και είναι θαμμένος μέσα σε μια από τις εκκλησιές του.
Οι ένδεκα ναοί ήδη από το 1978 χαρακτηρίστηκαν από την UNESCO μνημείο Παγκόσμιας Πολιτιστικής Κληρονομιάς και κόσμος συρρέει από παντού για να τις γνωρίσει.
Αλλά οι ιστορίες της Αιθιοπίας δεν τελειώνουν εδώ. Στο επόμενο κείμενό μου θα σας μιλήσω για την μυθική βασίλισσα του Σαβά, την συνάντησή της με τον βασιλιά Σολομώντα και για τον θρύλο της κιβωτού της Διαθήκης που φυλάγεται εδώ.
