Όσοι την αντικρύσουν για πρώτη φορά στην κορυφή της σκάλας Daru, στο Λούβρο λένε πως συγκλονίζονται. Και πως την εντύπωση που τους αφήνει το άγαλμα με τα ορθάνοιχτα φτερά, δεν την ξεχνούν ποτέ. Το κοιτάνε συνεπαρμένοι με κομμένη την ανάσα.
Ένα κομμάτι μαρμάρου, που όμως δεν μοιάζει με πέτρα. Που λες ότι γι αυτό δεν ισχύει η βαρύτητα. Μια ιδέα είναι, αλλά και μια θεά μαζί που το αιγαιοπελαγίτικο αεράκι την έφερε από το νησί της στο πολύβουο ξακουστό Παρισινό μουσείο και την έκανε βασιλισσά του.
Ήταν άνοιξη του 1863 όταν ένας Έλληνας εργάτης φώναξε στον Κάρολο Σαμπουαζό τον αρχαιολόγο υποπρόξενο της Γαλλίας στην Ανδριανούπολη, επικεφαλή της αποστολής που έσκαβε για αρχαία στην Σαμοθράκη. «Κύριε εύραμεν μια γυναίκα». Ήταν το κομμάτι ενός αγάλματος από το στήθος ως τα πόδια. Ο Σαμπουαζό αμέσως, αντιλαμβανόμενος την αξία του ευρήματος έρχεται σε επικοινωνία με την Υψηλή Πύλη-το νησί ανήκε ακόμα στην Οθωμανική αυτοκρατορία – εξασφαλίζει τις σχετικές άδειες και το έργο φεύγει πάραυτα για το Παρίσι όπου εκτίθεται στο Λούβρο, αρχικά με αυτήν του την μισή μορφή.
Οι επιστήμονες σήμερα γνωρίζουν ότι οι καλλιτέχνες της Ελληνιστικής εποχής έχουν αλλάξει την παλιότερη τεχνική που ήθελε τα γλυπτά έργα να πλάθονται ενιαία. Στους χρόνους αυτούς τα καλλιτεχνήματα σμιλεύονται επί μέρους σε κομμάτια που ενώνονται στο τέλος. Αυτό κάνει τα δημιουργήματα της εποχής πιο ευάλωτα. Έτσι και το άγαλμα μας στον μεγάλο σεισμό του 6ου αιώνα πέφτει από το βάθρο που στέκεται και σπάζει σε πολλά μέρη. Στια ανασκαφές που κάνουν στην Σαμοθράκη μετά τα πρώτα ευρήματα γαλλικές και αυστριακές αποστολές βρίσκουν κι άλλα κομμάτια που δεν μπορούν να τα συνδέσουν μεταξύ τους. Οι Γάλλοι συντηρητές αδυνατούν να στήσουν όρθιο το μνημείο, Τότε παρατηρώντας αρχαία νομίσματα αντιλαμβάνονται ότι οι σκούρες μαρμάρινες πλάκες που μέχρι τότε τις περνούσαν για τύμβο είχαν οργανικό ρόλο στην σύνθεση. Συνειδητοποιούν για πρώτη φορά τι είναι αυτό που έχουν ανακαλύψει.
Δεν είναι απλό άγαλμα. Είναι ένα μαρμάρινο σύμπλεγμα. Η θεά Νίκη έρχεται φτερωτή να αναγγείλει στον στόλο το χαρμόσυνο νικητήριο μήνυμα. Φθάνει πετώντας και προσγειώνεται πάνω σε ένα πλοίο, που με ανασηκωμένη την πλώρη σχίζει περήφανα τα νερά. Το πόδι της μόλις έχει ακουμπήσει στην κουπαστή, τα φτερά είναι ακόμα αναπεπταμένα και το φόρεμά της ανεμίζει βρεγμένο κολλώντας και διαγράφοντας το κορμί. Οι γκρίζες μαρμάρινες πλάκες σχηματίζουν το σκαρί που η θεά αγγίζει με την μύτη του ποδιού της. Είναι αυτό που λειτουργεί ως αντίβαρο, λένε οι ειδικοί, ώστε να ισορροπεί το άγαλμα. Λέγεται επίσης ότι στην αρχική του σύλληψη το όλο σύμπλεγμα βρισκόταν μέσα σε μια μικρή τεχνητή λίμνη και έμοιαζε να ταξιδεύει..
Στην επικρατέστερη θεωρία, το άγαλμα του οποίου δεν ξέρουμε μετά βεβαιότητας τον δημιουργό-ίσως ο Πυθόκριτος -θεωρείται ότι κατασκευάστηκε γύρω στο 190 π.Χ. και ότι είναι ανάθημα της Ρόδου, μεγάλης ναυτικής δύναμης της εποχής για την ανάμνηση κάποιας νίκης σε ναυμαχία. Η θεά είναι λαξευμένη σε παριανό διάφανο μάρμαρο ενώ το πλοίο που ακουμπά είναι φτιαγμένο από το γκρίζο-μπλε της Λίνδου. Η τοποθέτησή του με τον συγκεκριμμένο τρόπο στο ναό της Σαμοθράκης τόπο φημισμένο για την ιερότητά του αποτελεί θρησκευτική πράξη απόδοσης φόρου τιμής και ευγνωμοσύνης προς τους Καβείρους που ήταν θεότητες προστάτες των ναυτικών. Η θεά φτάνει μαζί με τα φτερά στο ύψος των 3,28 μ. και μαζί με το πλοίο στα 5,58μ ενώ ζυγίζει 30 τόνους.
Από το 1884 που συμπληρώθηκε η σύνθεση του αγάλματος με το επάνω μέρος του στήθους και με τα φτερά το σύμπλεγμα εκτίθεται ανελλιπώς στο Μουσείο του Λούβρου. Μόνο κατά την περίοδο του δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου το έργο μαζί με την Αφροδίτη της Μήλου και άλλα εκθέματα μετακινήθηκαν και φυλάχθηκαν σε ασφαλέστερο τόπο.
Την τελευταία δεκαετία η Νίκη την Σαμοθράκης αποσύρθηκε για λίγο καιρό. Για συντήρηση, καθάρισμα κι αποκατάσταση. Το μουσείο με το σύνθημα «όλοι μαικήνες» ζήτησε από τους πολίτες να συνεισφέρουν ώστε να συγκεντρωθεί το ποσό του 1 εκατομμυρίου ευρώ, -το μέρος του κόστους αποκατάστασης που δεν κάλυψαν οι χορηγοί,- πράγμα που έγινε και μάλιστα στον χρόνο ρεκόρ των τριών μηνών. Έτσι σήμερα το Λούβρο ευχαριστεί τους 6.700 σπόνσορες που έσπευσαν να συνεισφέρουν καθώς και τους 289 «πρεσβευτές» οι οποίοι ανέλαβαν να διαδώσουν την έκκληση του μουσείου μέσω του Facebook. Τους ανταποδίδει δε, την εξυπηρέτηση με προνόμια όπως: δωρεάν επισκέψεις στο μουσείο και ετήσιες συνδρομές-τι ωραία ιδέα σκέφτομαι και για τα δικά μας ιδρύματα.
Μετά την επιστροφή της Νίκης καθώς και την ανακαίνιση του περιβάλλοντός της χώρου το μέρος που την φιλοξενεί αποδείχτηκε πολύ μικρό για το τεράστιο κύμα των τουριστών που συρρέουν στα πόδια της θεάς και μένουν έκθαμβοι μπροστά της. Δεν υπάρχει χώρος να σταθείς, γράφει η ισπανική «El Mundo». Και όλοι γνωρίζουν ότι τα πιο διάσημα εκθέματα του μουσείου, αυτά που συγκεντρώνουν τα περισσότερα βλέμματα, οι μεγαλύτερες ατραξιόν του και αυτά που απεικονίζονται στις περισσότερες φωτογραφίες, είναι η Νίκη της Σαμοθράκης, η Αφροδίτη της Μήλου και η Τζοκόντα
Εν τω μεταξύ όλοι δέχονται ότι αυτό το εξαίσιο δημιούργημα είναι τοποθετημένο με ένα εξαιρετικά σωστό αρχιτεκτονικά τρόπο, με μια εμπνευσμένη επιλογή. Η Νίκη πάνω στο πλοίο της μας ατενίζει από την κορυφή της σκάλας Daru. Ο επισκέπτης διασχίζει στο μήκος μια μακριά αίθουσα και βλέπει σιγά σιγά να πλησιάζει και να σου αποκαλύπτεται σταδιακά μια γυναίκα με ανοιγμένα φτερά. Μετά αρχίζει ν ανεβαίνει την σκάλα. Φίλοι που την έχουν επισκεφθεί μου περιγράφουν την στιγμή που ευρισκόμενοι στο τελευταίο σκαλοπάτι στέκονται για λίγο ακίνητοι και μετά σηκώνουν το κεφάλι. Την αντικρίζουν ψηλά από πάνω τους να αιωρείται με ορθάνοιχτες τις φτερούγες και έχουν την αίσθηση ότι τώρα θα πετάξει και θα βρεθεί απέναντί τους ζωντανή-παρ ότι ακέφαλη- και πανέμορφη. Δεν υπάρχει άλλη τέτοια συγκλονιστική αίσθηση ωραιότητας και μεγαλείου, μου λένε.
Η τέχνη, και μάλιστα η τέχνη τέτοιου ύψους, σκέφτομαι, έχει αυτήν την δύναμη. Να γεφυρώνει αιώνες κι εποχές. Και να προσφέρει ομορφιά, παραμυθία και ανάταση ψυχής.
