Σήμερα θα σας πω την ιστορία ενός ανθρώπου που πολλά έπαθε και πολλά έμαθε. Η ζωή του από την μια μέρα στην άλλη γύρισε ανάποδα και άλλαξε ερήμην του, ριζικά και αναπόφευκτα. Είχε όμως την γενναιότητα, παρ όλα τα χτυπήματα της μοίρας, να σηκωθεί, να σταθεί όρθιος, να επιβιώσει και να είναι χρήσιμος τόσο στην οικογένειά του όσο και στο κοινωνικό σύνολο. Για έναν άνθρωπο θα σας πω, που η ζωή του μπλέκεται καρμικά θα έλεγε κανείς και ξεκινά πάλι, από τον νεραΐδότοπο του Λαφονησιού.
Ο Νικόλαος Νικολάγιεβιτς Φιλοσοφώφ γεννήθηκε το 1867 στην Ρωσία. Ήταν γόνος αριστοκρατικής και πλούσιας οικογένειας, με πολλές διασυνδέσεις στην τσαρική αυλή αλλά και στο στρατιωτικό κατεστημένο της χώρας του. Φοίτησε στην Ρώσικη σχολή του Αυτοκρατορικού Ναυτικού. Στην πρώτη επαγγελματική του μετακίνηση, μετά το τέλος των σπουδών του ταξιδεύει μαζί με τον μελλοντικό τσάρο Νικόλαο στην Μεσόγειο και τον Ειρηνικό. Περνώντας από τον Πειραιά ο τσάρεβιτς Νικόλαος γίνεται δεκτός από την Ελληνική βασιλικά οικογένεια-μην ξεχνάτε, η γυναίκα του βασιλιά Γεωργίου του Α΄, η Όλγα είναι ρωσικής καταγωγής. Ο πατέρας του Φιλοσοφώφ, γραμματέας της βασίλισσας μας, της παρουσιάζει τον γιό του. Στην υπόλοιπη πολύμηνη διαδρομή ανά την υφήλιο, συμμετέχει και ο Έλληνας πρίγκιπας Γεώργιος, δευτερότοκος γιός του βασιλιά. Ο μεγάλος χρόνος του ταξιδιού και οι περιπέτειες που έζησαν σε αυτό, έδεσαν με φιλία τους τρείς νέους. Με την επιστροφή του στην Ρωσία ο Φιλοσοφώφ αρχίζει να ανεβαίνει τα σκαλιά της επαγγελματικής ιεραρχίας. Στο μεταξύ παντρεύεται και αποκτά δυό γιούς. Το 1902 διορίζεται διοικητής του Ρωσικού στόλου στην Μεσόγειο. Η επαφή του με τον παλιό του γνώριμο Γεώργιο, τότε ύπατο αρμοστή της αυτόνομης Κρητικής πολιτείας, καθώς και ο συγχρωτισμός του με Έλληνες είναι αιτία να μάθει την γλώσσα μας. Το 1907 είναι κυβερνήτης του καταδρομικού «Χιβίντις» που μαζί με άλλα πλοία σπεύδουν στο Λαφονήσι να διασώσουν τους ναυαγούς του βυθιζόμενου «Imperatrix» . Στην συνέχεια, διορίζεται διοικητής Φάρων και Πλοηγίας του Ευξείνου Πόντου και προάγεται σε υποναύαρχο.
Όλα βαίνουν καλώς και η ζωή του Φιλοσοφώφ ακολουθεί μια αδιατάρακτη, προδιαγεγραμμένη, λαμπρή πορεία μέχρι το 1917, οπότε και ξεσπά η επανάσταση των μπολσεβίκων. Ο Νικολάϊ είναι με την πλευρά του τσάρου. Υπηρετεί με τους λευκούς μέχρι το 1920, οπότε με τα υπολείμματα του ρώσικου στρατού καθώς και 4,500 πρόσφυγες κατευθύνεται προς την Κωνσταντινούπολη. Στο μεταξύ η γυναίκα του πεθαίνει. Ο ένας του γιός σκοτώνεται στην μάχη και ο άλλος αυτοκτονεί.
Καταλήγει στην Ελλάδα, φτωχός, ανέστιος και απόκληρος. Φιλοξενείται στο Τατόϊ για κάποιο χρονικό διάστημα. Αλλά η περηφάνια και η αξιοπρέπεια δεν του επιτρέπουν να συνεχίσει να ζει παρασιτικά.
Λέγεται ότι, ο Διευθυντής της Υπηρεσίας Φάρων του Ελληνικού Ναυτικού αντικρίζει κάθε πρωΐ, για ένα μεγάλο χρονικό διάστημα, έξω από το κτίριο που στεγάζει τα γραφεία της, έναν μεγαλόσωμο, μεσήλικα αρχοντάνθρωπο να στέκεται και να το κοιτά επίμονα. Κάποια στιγμή απορημένος σταματά μπροστά του και τον ρωτά τι θέλει εκεί. Αυτός τότε του δίνει μια επιστολή όπου αναγράφεται: «Παρακαλώ να εξυπηρετηθεί ο φέρων την παρούσα. Βασίλισσα Όλγα».
Ο Φιλοσοφώφ συστήνεται και ταπεινά ζητά μια δουλειά. Τις ημέρες εκείνες είχε μόλις τελειώσει ο πέτρινος φάρος του Λαφονησιού και ο διευθυντής έψαχνε κάποιον να τον επανδρώσει. Του δείχνει λοιπόν στον χάρτη το μέρος και ξαφνιασμένος βλέπει τον σοβαρό άνθρωπο απέναντί του να δακρύζει και να λέει: «Εκεί που έσωσα κάποτε τόσες ψυχές τώρα θα σωθώ κι εγώ, ο ναυαγός της ζωής».
Ο Νικολάϊ Φιλοσοφώφ αυτή την περίοδο της ζωής του παντρεύτηκε μια Ρωσίδα πρόσφυγα, η οποία όμως πολύ σύντομα πέθανε, χτυπημένη από κάποια αρρώστια. Εργάζεται για δυό χρόνια στο Λαφονήσι. Το 1924 γίνεται Έλληνας πολίτης και το 1926 μετατίθεται στον φάρο των Αντικυθήρων. Εκεί παντρεύεται την Ζαμπία και αποκτούν ένα γιό, τον Νικήτα. Μετά την συνταξιοδότησή του, παραμένει για δύο χρόνια ακόμα στην Υπηρεσία ως καθηγητής φαροφυλάκων. Αργότερα εγκαθίστανται στην χώρα των Κυθήρων όπου ο Φιλοσοφώφ ήταν επιστάτης στο γυμνάσιο, έκανε μαθήματα γαλλικών σε παιδιά, καθώς και τον πρακτικό γιατρό σε όλη την κοινότητα, αφού είχε τις σχετικές γνώσεις.
Αλλά η μεγάλη του προσφορά έλαβε χώρα κατά την διάρκεια της Κατοχής. Είχε καταφέρει να εμπνεύσει τόσο μεγάλο σεβασμό στους Γερμανούς καταχτητές ώστε μπόρεσε να διασώσει τα Κυθηραϊκά αρχεία. Για αναλογιστείτε το αυτό καλύτερα. Αντί να κοιτάξει να απαιτήσει προσωπικές απολαβές και προνόμια, λόγω της θέσης που είχε κερδίσει στην Γερμανική διοίκηση, σκέφτηκε ότι η κοινότητα και η συλλογική μνήμη της άξιζαν περισσότερο. Έτσι προσπάθησε και τελικά διέσωσε τα αρχεία.
Ο Νικολάϊ Φιλοσοφώφ πέθανε το 1946. Μαρτυρείται ότι η οικογένειά του έμαθε για το ποιος ήταν, μετά τον θάνατό του όταν βρήκαν σε ένα μπαούλο κάποιες παλιές φωτογραφίες και 2-3 βιβλία από την προηγούμενη του ζωή. Ποτέ δεν καυχήθηκε για τα πρώτα του μεγαλεία και επέλεξε να κρατήσει τον γιό του μακριά από το Ρώσικο μεγαλόπρεπο παρελθόν. Δεν του έμαθε ούτε καν, την μητρική του γλώσσα. Αντίστοιχα ποτέ δεν τον άκουσε κανείς να παραπονεθεί ή να βαρυγκωμήσει για την κατραπακιά της τύχης, που τον έκανε από ναύαρχο, φαροφύλακα. Στο διαδίκτυο διασώζονται αφηγήσεις για το πόσο καλοσυνάτος, αγαθός και ήρεμος άνθρωπος ήταν. «Αγγέλοι να του φέγγουν την ψυχούλα του», ήταν η μόνιμη και σταθερή επωδός της κατά πολύ μικρότερης γυναίκας του όταν μιλούσε γι αυτόν. Φράση που δείχνει τα αισθήματα που της ενέπνευσε στο διάστημα της κοινής τους ζωής.
Σκέφτομαι για το μεγαλείο ψυχής αυτού του ανθρώπου, που παρ όλα τα δεινά που του επεφύλαξε η μοίρα, δεν λιποψύχησε. Που τσακίστησε από τις περιστάσεις, αλλά δεν έμεινε χάμω, δειλός, μοιραίος κι άβουλος να προσμένει ένα θάμα. Αλλά έσπρωξε τον εαυτό του να σηκωθεί, ν αναντρανίσει, να πάρει την ζωή στα χέρια του και να συνεχίσει.
