Κάποια σοφή κουβέντα λέει, ότι πρέπει να μετανιώνουμε μόνο για ότι δεν έχομε κάνει. Έτσι κι εγώ τώρα. Μετανιώνω, που όταν βρέθηκα πριν από δέκα πέντε περίπου χρόνια στο Καστελλόριζο, δεν επισκέφθηκα τον τάφο της, στο νησάκι της Ρω. Τον τάφο αυτής της θαυμαστής γυναίκας που έζησε μόνη, όλη της την ζωή σ αυτόν τον βράχο υψώνοντας την Ελληνική σημαία, κάθε ημέρα.
H επίσκεψη στην νήσο Μεγίστη των αρχαίων, στο Καστέλο ρόσο των Ιωαννιτών ιπποτών, στο Καστελλόριζο των σημερινών Ελλήνων, στην ανατολική εσχατιά της πατρίδας μας είναι από μόνη της μια περιπέτεια. Ειδικά αν ξεκινάς από το άλλο άκρο της Ελλάδας όπως εν προκειμένω εγώ και η παρέα μου, που ταξιδεύαμε από τα Χανιά. Η υπάλληλος του ταξιδιωτικού γραφείου μας υπέδειξε ευγενικά ότι θα ήταν φθηνότερο για εμάς και πιο εύκολο για εκείνην να μας στείλει μια εκδρομή στο Όσλο ή στην Κούβα. Εμείς, ηρωϊκά, αγνοήσαμε τις παραινέσεις της και ξεκινήσαμε αυτό το δύσκολο αλλά τόσο ενδιαφέρον, εποικοδομητικό και πανέμορφο ταξίδι. Πραγματικά ακόμα και σήμερα αναπολώ με μύρια συναισθήματα αυτήν την εκδρομή. Το μικρό ακριτικό νησί με τα πανέμορφα τοπία, τους ζεστούς αλλά λιγοστούς κατοίκους. Με την τόσο περίεργη κι ασυνήθιστη για εμάς ζωή. Γιατί κακά τα ψέματα. Τα πράγματα κυλάνε αλλιώς εκεί. Ο τόπος σε κάνει να τα μαθαίνεις και να τα αντιλαμβάνεσαι όλα, διαφορετικά. Αυτό το μέρος όπου ο κοντινός σου ορίζοντας είναι τα βουνά της Τουρκίας κι όπου αν αρρωστήσεις ή πονέσεις η πιο συνετή λύση είναι να πας στους απέναντι εντός εικοσαλέπτου και όχι στην Ρόδο όπου θα φτάσεις στην καλύτερη των περιπτώσεων μετά από τέσσερεις ώρες. Όπου συνεχώς συναντάς σημάδια παλιάς δόξας και πλούτου- στα σπίτια στα ρούχα-που σήμερα όμως έχει ξεφτίσει και σβήσει.
Όταν φθάσαμε λοιπόν, μετά από ένα περιπετειώδες, δύσκολο και πολύωρο ταξίδι και φτιάχναμε το πρόγραμμα των περιηγήσεών μας με ρώτησαν αν ήθελα να πάω στο νησί της Ρω. Εγώ αρνήθηκα, αν και την είχα ακουστά την κυρά του νησιού, από πολλά χρόνια πριν. Θεώρησα ότι δεν υπήρχε λόγος, Τον βλέπαμε και από τις φωτογραφίες τον τόπο, είπα.
Η Δέσποινα Αχλαδιώτη γεννήθηκε το 1890 στο τουρκοκρατούμενο τότε Καστελλόριζο. Το 1927 μαζί με τον άνδρα της Κώστα εγκαθίστανται στο μικρό άγονο νησί της Ρω. Μαζί τους πήραν και μερικά ζώα για να καλύπτουν τις ανάγκες βιοπορισμού τους. Τότε υπήρχαν και άλλοι κάτοικοι στο νησί που με τον καιρό το εγκατέλειψαν. Όταν δυο χρόνια μετά, οι γείτονες έρχονται και υψώνουν την Τούρκικη σημαία στο νησί, η Δέσποινα παίρνει ένα άσπρο σεντόνι. Με γαλάζιο ύφασμα ράβει πάνω έναν σταυρό και την αντικαθιστά.
Το 1940 ο άνδρας της αρρωσταίνει βαριά. Δυστυχώς οι Καστελλοριζιοί βαρκάρηδες που ψαρεύουν στην περιοχή δεν αντιλαμβάνονται εγκαίρως τις φωτιές που ανάβει η Δέσποινα και που είναι το σήμα ότι χρειάζονται βοήθεια. Η βοήθεια φτάνει αργοπορημένη και ο Κώστας Αχλαδιώτης πεθαίνει αβοήθητος στη «βαρκίτσα» που τον πηγαίνει προς την θεραπεία. Η Δέσποινα τον θάβει και τον πενθεί. Μετά επιστρέφει στην Ρω μαζί με την τυφλή μητέρα της. Σε όλη την διάρκεια της κατοχής και ενώ το Καστελλόριζο βομβαρδίζεται ανηλεώς και εγκαταλείπεται αναγκαστικά από τους κατοίκους του, η Δέσποινα παραμένει στον βράχο της και αποκτά την συνήθεια να υψώνει την ελληνική σημαία κάθε μέρα. Συγχρόνως προσφέρει υπηρεσίες στον ελληνικό στρατό-στον Ιερό λόχο- που δρα στην περιοχή κατά των κατακτητών.
Ο πόλεμος τελειώνει. Οι κάτοικοι του Καστελλόριζου επιστρέφουν από την επιβεβλημένη ξενιτιά. Μόνο που βρίσκουν το νησί τους διαγουμισμένο και καμένο από τους φίλους συμμάχους. Οι περισσότεροι παίρνουν τον δρόμο της αποδημίας. Οι κοινότητες των Καστελλοριζιών ανθούν στο εξωτερικό. Η κυρά Δέσποινα, πάντοτε πιστή στο νησάκι της, δεν το εγκαταλείπει ποτέ. Παραμένει εκεί να φυλά Θερμοπύλες. Να ανεβάζει καθημερινά στον ιστό την Ελληνική σημαία, να χαιρετά τα Ελληνικά πλοία που περνούν στο πέλαγος και να φιλοξενεί όσους, ελάχιστους, φτάνουν μέχρι την πόρτα της.
«Τα ξερονήσια του Καστελλόριζου και της Ρω τ’ αγαπώ. Έμεινα μόνη μου το 1943 στο Καστελλόριζο με την τυφλή μου μάνα, όταν έφευγαν όλοι οι κάτοικοι του νησιού στη Μέση Ανατολή και στην Κύπρο. Με την Ελληνική σημαία υψωμένη και την αγάπη για την Ελλάδα βαθιά ριζωμένη μέσα μου πέρασα όλες τις κακουχίες… βέβαια η ζωή στη Ρω δεν είναι και τόσο ευχάριστη, αλλά νιώθεις πιο πολύ την Ελλάδα, χαμένος όπως είσαι στο πέλαγος, λίγες εκατοντάδες μέτρα από τις Τουρκικές ακτές,» έλεγε.
Το 1974 οι Τούρκοι, επωφελούμενοι από μια ολιγοήμερη απουσία της για λόγους ασθενείας, υψώνουν για μια ακόμα φορά την σημαία τους στην Ρω. Η Δέσποινα την κατεβάζει. Την αντικαθιστά με την Ελληνική. Τότε το νησάκι και η κυρά του γίνονται ευρύτερα γνωστοί στο Πανελλήνιο. Η Ακαδημία Αθηνών, το Πολεμικό ναυτικό, η Βουλή των Ελλήνων ο Δήμος Ρόδου και η Εθνική Τράπεζα της απονέμουν παράσημα και διπλώματα. Ευτυχώς, σκέφτομαι. πρόλαβαν να την βραβεύσουν ενόσω ζούσε και μπορούσε να την χαρεί αυτήν την διάκριση.
Στο αρχείο της Δημόσιας τηλεόρασης, υπάρχει μια εκπομπή του Φρέντυ Γερμανού με την Δέσποινα Αχλαδιώτη. Την βλέπεις γριούλα, κοντούλα, ζαρωμένη. Μοιάζει μια απλοϊκή, ασήμαντη γυναίκα,. Αρχίζει να μιλά.
Λέει απλά: Δεν έκανα τίποτα σπουδαίο. Έκανα μόνο το χρέος μου.
Μετά χαμογελά. Το χαμόγελό της γεμίζει το στούντιο και το φωτίζει. Τα γέρικα μάτια της λάμπουν τόσο, που πολλά νεανικά δεν το καταφέρνουν. Ακόμα και μέσα από την οθόνη και μέσα από τα τόσα χρόνια η γυναίκα αυτή, ο άνθρωπος αυτός, καταυγάζει και φωτίζει το σύμπαν γύρω της. Και τότε αντιλαμβάνεσαι πόσο σπουδαία και καθόλου απλοϊκή είναι.
Αναλογίζομαι πόσο καλύτεροι θα είμαστε, πόσο καλύτερη θα ήταν η κοινωνία που ζούμε, αν όλοι κάναμε το χρέος μας. Αν όλοι αναλαμβάναμε την ευθύνη που μας αναλογεί. Και αν όλοι αγωνιζόμαστε για το καλό του εμείς και όχι του εγώ.
Κοιτάζω στο διαδίκτυο την μικρή αμμουδιά στην Ρω. Το εκκλησάκι του Αϊ Γιώργη που στην αυλή του είναι ο τάφος της κυρά Δέσποινας. Μετανιώνω για πολλοστή φορά για την άρνησή μου να βρεθώ εκεί, να δω το μέρος με τα μάτια μου. Να αιστανθώ με όλες μου τις αισθήσεις την παρουσία της την παλιά και την τωρινή της απουσία. Κάνω μια ευχή. Να μπορέσω να πάω για άλλη μια φορά στο Καστελλόριζο.
Να μπορέσω να επισκεφτώ το ξερονήσι της Ρω και τον τάφο αυτής της σπουδαίας γυναίκας που κοιμάται εκεί.
