Σκέψεις με αφορμή την ομιλία Μπαμπινιώτη στα Χανιά

Την Τετάρτη, 25 Απριλίου 2018, πραγματοποιήθηκε ομιλία στο Πνευματικό Κέντρο Χανίων, με εισηγητή τον μεγάλο γλωσσολόγο Γεώργιο Μπαμπινιώτη.
Μας μίλησε για την ελληνική γλώσσα, τα χαρακτηριστικά της, τη δύναμή της, την επίδραση της στις υπόλοιπες γλώσσες του κόσμου (ακόμα και στα ιαπωνικά) και βέβαια για τον πλούτο της. Η γλώσσα μας, λοιπόν, η ελληνική, είναι κάτι για το οποίο είμαστε όλοι μας περήφανοι, ή, τουλάχιστον, θα έπρεπε να είμαστε. Όπως είχε πει κι ο Ελύτης: ‘’Εγώ δεν ξέρω να υπάρχει παρά μία γλώσσα, η ενιαία γλώσσα, η ελληνική, όπως εξελίχθηκε από την αρχαία, που έφτασε να είναι τα μεγάλο μας καμάρι και το μεγάλο μας στήριγμα’’. Σημαντικό επίσης είναι αυτό που είχε πει ο εθνικός μας ποιητής, ο Διονύσιος Σολωμός, στο οποίο επίσης αναφέρθηκε ο κύριος Μπαμπινιώτης : ‘’Δεν έχω άλλο στο νου μου πάρεξ ελευθερία και γλώσσα’’.
Ανάμεσα στα άλλα έμαθα ότι παλαιότερα, οι Έλληνες, θεωρούσαν αόριστο τόσο το παρελθόν, όσο και το μέλλον. Το μόνο ορισμένο για εκείνους ήταν τον παρόν. Έτσι, ονόμασαν τον παρελθοντικό χρόνο ‘’αόριστο αόριστο’’, δείχνοντας μια στάση όχι και τόσο σίγουρη για το τι συνέβη στο παρελθόν, αλλά και τον χρόνο του μέλλοντος ‘’αόριστο μέλλων’’, εκδηλώνοντας μια αβεβαιότητα για το τι πρόκειται να συμβεί. Πολλά χρόνια αργότερα, με την απλοποίηση της ελληνικής, αφαιρέθηκε το ‘’αόριστος’’ από τους δύο χρόνους και έτσι έμειναν όπως τους μαθαίνουμε σήμερα: ‘’Αόριστος’’ και ‘’Μέλλοντας’’. Επίσης, την αοριστία του παρελθόντος εξέφραζε η ευκτική του πλαγίου λόγου, κρατώντας την επιφύλαξη ότι δεν είναι κανείς σίγουρος για το τι ειπώθηκε στο παρελθόν. Η ευκτική του πλαγίου λόγου χάθηκε όταν ο Αλέξανδρος διέδωσε τα ελληνικά και δημιούργησε έναν κόσμο με θεμέλιο την ελληνιστική γλώσσα.
Κάτι ακόμα που μου έκανε εντύπωση είναι η σημαντική διαφοροποίηση ανάμεσα στους ειδικούς συνδέσμους ‘’ότι’’ και ‘’πως’’. Ο ίδιος είπε πως ο σύνδεσμος ‘’πως’’ δηλώνει μια υποκειμενική στάση, ενώ το σύνδεσμο ‘’ότι’’ ακολουθούν γεγονότα ή απόψεις εκφρασμένες από αντικειμενική σκοπιά.
Επίσης, αναφέρθηκε η Γαλλίδα κλασική συγγραφέας Ζακλίν ντε Ρομιγύ, η οποία είχε πει: ‘’Ανατρέχουν στα Ελληνικά για να ονομάσουν τις σύγχρονες ανακαλύψεις και εφευρέσεις, από την ευθανασία ως τον μεταβολισμό, χωρίς να αναφέρουμε τους πυραύλους ή τους μεγάλους επιστημονικούς στόχους πού ονομάζονται ‘’Αριάδνη’’ ή ‘’Ερμής’’. Αναπνέουμε τον αέρα της Ελλάδας κάθε στιγμή χωρίς να το ξέρουμε. Ο Μίτος της Αριάδνης, το Οιδιπόδειο σύμπλεγμα, όπως και τόσα άλλα, είναι αναμνήσεις ελληνικές. Το ίδιο και οι Ολυμπιακοί Αγώνες και ο Μαραθώνιος Δρόμος. Η Ευρώπη που σφυρηλατούμε έχει ελληνικό όνομα. Η Αρχαία Ελλάδα μας προσφέρει μια γλώσσα για την οποία θα πω ακόμη μια φορά ότι είναι οικουμενική’’ (ότι: αντικειμενική άποψη).
Ο κ. Μπαμπινιώτης μας θύμισε ακόμη ότι η ελληνική γλώσσα μιλιέται 4000 χρόνια- από το 2000 π.Χ.- (προφορική συνέχεια), γράφεται 2800 χρόνια (γραπτή συνέχεια) και έχει την ίδια ετυμολογική ορθογραφία εδώ και 2400 χρόνια (ετυμολογική συνέχεια).
Τέλος, υπάρχει μια αγγλική πρόταση, η οποία χρησιμοποιείται από ανθρώπους σε όλο τον κόσμο όταν αναζητούν κάποια λέξη και αδυνατούν να τη βρουν για να εκφράσουν κάποιο περίπλοκο νόημα. Μετά από ώρα σκέψης δίχως αποτέλεσμα, πλέον κουρασμένοι και αγανακτισμένοι, λένε : ‘’The Greeks must have a word for it!’’ (οι Έλληνες πρέπει να έχουν μια λέξη γι’ αυτό).
Θέλω λοιπόν να κλείσω με τα αγαπημένα μου λόγια. Ο κ. Μπαμπινιώτης, περίπου στην αρχή της ομιλίας του, είπε: ‘’Η χρήση της γλώσσας είναι μια πολιορκία. Εγώ την πολιορκώ πολλά χρόνια, και, οφείλω να παραδεχτώ, πως δεν έχω καταφέρει να την κατακτήσω ακόμα. Η μαθητεία μας είναι συνεχής. Ποτέ δεν σταματάμε να μαθαίνουμε καινούριες λέξεις, γνωρίζοντας καινούρια νοήματα και παρέχοντας στο μυαλό μας τροφή για σκέψη…’’.